Τετάρτη 27 Δεκεμβρίου 2017

Ευχές...

Η φετινή εορταστική μας κάρτα - Χελιδόνα Ευρυτανίας, φωτο: "Eυρυτάνας ιχνηλάτης"

Φίλες και φίλοι,
σας ευχόμαστε ολόψυχα 
καλή χρονιά
με υγεία-δύναμη-αλληλεγγύη
και... την ανάλογη αγωνιστική διάθεση,
για μια ζωή 
όπως μας αξίζει
και την ονειρευόμαστε...


Τρίτη 19 Δεκεμβρίου 2017

Μια αλλιώτικη Χριστουγεννιάτικη λειτουργία!

Ο θρυλικός ανταρτόπαπας "Παπα-Κουμπούρας" -  η φωτο  από τον "Κόκκινο Φάκελο"

"Τα αντάρτικα Χριστούγεννα" στα Τοπόλιανα Ευρυτανίας (εν έτει 1942)


Το blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης σάς παρουσιάζει "κάτι" πολύ σπάνιο και ιδιαίτερο... ενόψει Χριστουγέννων!

Ιχνηλατήσαμε μία μοναδική μαρτυρία που αφορά έναν... αντάρτικο εορτασμό Χριστουγέννων στα Τοπόλιανα της Ευρυτανίας το 1942.  Μία ΕΛΑΣίτικη δύναμη με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη (μετά τη νικηφόρα μάχη του Μικρού Χωριού -βλ. εδώ! ) και ύστερα από μία κοπιαστική πορεία, φτάνει στις 24-12-42 σ' αυτό το ευρυτανικό χωριουδάκι όπου οι κάτοικοί του βιώνουν, όπως άλλωστε όλος ο λαός, τις στερήσεις και την ανέχεια της μαύρης κατοχής! Τότε ο αλησμόνητος ανταρτόπαπας "Παπα-Κουμπούρας"/Κώστας Τζεβελέκης πήρε την ανάλογη πρωτοβουλία ώστε να αντιστρέψει το βαρύ κλίμα, με αποτέλεσμα οι φτωχοί χωρικοί να γιορτάσουν παρέα με τους αντάρτες εκείνη την ξεχωριστή μέρα. Από την προσωπική μας βιβλιοθήκη και το βιβλίο του Γιάννη Γ. Χατζηπαναγιώτου (καπετάν Θωμά), με τίτλο: "Η πολιτική διαθήκη του Άρη Βελουχιώτη" (εκδ. Δωρικός). 

Ιδού και το σχετικό κείμενο του "καπετάν Θωμά":

Χριστουγεννιάτικο θαύμα

"ΕΤΣΙ, ταλαιπωρημένοι, ξυπόλητοι σχεδόν με τα ξεχαρβαλωμένα υποδήματα, νηστικοί εξουθενωμένοι από τη συνεχή πορεία και την κακοπάθεια, φθάσανε στις 24 Δεκεμβρίου 1942 στα Τοπόλιανα. Κι εκεί συνάντησαν το τμήμα του αρχηγείου Ευρυτανίας, που είχε προηγηθεί. 

Την άλλη μέρα ξημέρωνε Χριστούγεννα. Είναι η μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης, που ο λαός μας της δίνει μεγάλη θέση στην καρδιά του και την πανηγυρίζει με ιδιαίτερη χαρά. Στα παλιά τα χρόνια, ίσως και σήμερα σε μερικά χωριά, σφάζανε τα γουρούνια τους, που τρέφανε ολοχρονίς, φτιάχνανε από το κρέας τους τα λουκάνικά τους, λειώνανε το λίπος να το 'χουνε όλη τη χρονιά για το μαγείρεμα, ψήνανε τους σουφλιμάδες στη μικρή σούβλα του τζακιού, ψήνανε τα χριστόψωμα στους σπιτικούς φούρνους κι αφού τα ξημερώματα μεταλαβαίνανε στην εκκλησία, το ρίχνανε από το μεσημέρι στην ευωχία με το γλυκόπιοτο κρασί. 

Που τώρα τέτοια μπερκέτια, που και όρεξη για γλέντια στα μαύρα χρόνια της κατοχής, μαύρα χριστούγεννα γιορτάζανε και στα φτωχά Τοπόλιανα με τη μεγάλη ανέχεια κι ανημποριά. Τόση είταν στην καταραμένη τη σκλαβιά η ανημποριά τους, ώστε τη χρονιά αυτή δεν είχανε ούτε παπά και θα μένανε οι χωριανοί αλειτούργητοι, μεγάλο βάσανο και κρίμα αυτό στην ψυχή τους, όπως βαρειά το νοιώθανε με πίστη αληθινή. Και να, πως έγινε γι' αυτούς τη μέρα αυτή το χριστουγεννιάτικο θαύμα.

Ακούει ο παπάς των ανταρτοσωμάτων, ο ηρωικός και θρυλικός Παπα-Κουμπούρας, με την ελληνική και χριστιανική ψυχή, που τον φάγανε μπαμπέσικα οι Ζερβικοί, πως δεν έχει παπά το χωριό, τρέχει στον Πρόεδρο της Κοινότητας, πάνε μαζί και χτυπούν την καμπάνα της εκκλησιάς και καλούν τους χριστιανούς στη λειτουργία. Τέτοια χρονιάρα μέρα, δεν έπρεπε να μείνουν αλειτούργητοι. Μήτε οι ίδιοι οι αντάρτες από τον πρώτο ως τον τελευταίο, θα το θέλανε και για τον ευατό τους αυτό. Θέλανε κι οι ίδιοι να λειτουργηθούν. Και λειτουργήθηκαν μαζί με τους Τοπολιανίτες. Τρίβουν τα μάτια τους από συγκίνηση οι χωρικοί κι αναρωτιούνται πούθε τούς ήρθε τέτοιο αναπάντεχο καλό.

- Έκαμε και πάλι το θάμα του ο Κύριος, σιγανομουρμουρίζουν οι γεροντότεροι.

Ανάβουν τα μικρά κεριά τους στην εκκλησία, βλέπουν τον παπά με τα σκεπασμένα κάτω από τα άμφια φυσεκλίκια να λειτουργεί, ακούνε και τους Ελασίτες, που πιάσανε τα ψαλτήρια να ψέλνουν τη θεία Γέννηση, ξαφνιάζονται και θαυμάζουν και μονολογούνε όλοι μαζί.

- Χριστουγεννιάτικο θαύμα είναι τούτο αληθινό...

Που να φαντάζονταν ότι από κει που δεν το περιμένανε θα βρίσκανε τέτοια θεία δωρεά. Τους είχανε, βλέπεις, κανοναρχήσει, πως οι αντάρτες του Άρη είναι άθεοι κομμουνιστές, που δε 'νομάζανε Θεό, καίνε και γκρεμούν τις εκκλησίες και τα εικονίσματα, όπου περνούν, τους λέγανε οι Ζερβικοί, και τώρα βλέπανε κι ακούανε με τα ίδια τους τα μάτια και τ' αυτιά, πόσο διαφορετική είτανε η αλήθεια, κι ακόμα δεν τολμούσανε να την πιστέψουνε.

Κρύβεται, όμως η αλήθεια, όταν στέκει έτσι ολοζώντανη μπροστά τους; Μόλις τέλειωσε η λειτουργία, βγαίνουν ξεθαρρεμένοι στο πεζούλι της μικρής εκκλησίας και στους πάγκους του καφενείου, ανακατεύονται με τους αντάρτες, τα λένε όπως ξέρουν να τα πούνε μεταξύ τους οι άνθρωποι του λαού, όταν νοιώθουν ελεύθεροι κι απαλλαγμένοι από το βάρος της ψυχής, σφίγγουν τα χέρια αδελφωμένα κι όταν έρχεται η ώρα να φύγουν, τους κατευοδώνουν ως την έξοδο του χωριού.

- Στο καλό να πάτε παλληκάρια κι ο Θεός μαζί σας αδέρφια..."

Οι ΕΛΑΣίτες ιερωμένοι "Παπαφλέσσας" και "παπα Ανυπόμονος" - φωτο Σπύρος Μελετζής

Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 2017

Η Οδύσσεια ενός παιδιού του εμφυλίου...


Μία συγκλονιστική μαρτυρία της κ. Ε. Σ -Τ από την Ευρυτανία

Είναι σκληρό να γυρνάς πίσω στο χρόνο και τις πληγές που άνοιξε, αλλά είναι κι απαραίτητο γιατί πρέπει και εσείς οι νεότεροι να μάθετε την πικρή ιστορία της γενιάς μου.

Προς τα τέλη της κατοχής, οι Γερμανοί ναζίδες έκαψαν το σπίτι μας στο χωριό μου στην Ευρυτανία. Ένα όμορφο πέτρινο δίπατο σπίτι με μια μεγάλη λιθόστρωτη αυλή, με πολλά λουλούδια και μια κληματαριά. Τριγύρω απλώνονταν τα χωραφάκια μας με τα σπαρτά και τα γάργαρα νερά που τρέχανε στο αυλάκι και μας νανουρίζανε με τον παφλασμό τους τα βράδια. Ήταν Αύγουστος του 1944 όταν πυρπόλησαν το σπίτι της οικογένειας μας. Δεν έμεινε ούτε κουρελάκι...

Ώσπου να συνέλθει ο κόσμος από τη χιτλερική καταστροφή, ξεκίνησε το κυνήγι και οι διώξεις από τους λεγόμενους εθνικόφρονες. Μετά τη Βάρκιζα μόλις παραδόθηκαν τα όπλα του ΕΛΑΣ, άρχισαν να αλωνίζουν οι δωσίλογοι και οι παρακρατικοί φασίστες. Να καίνε, να βασανίζουν και να σκοτώνουν τους δημοκρατικούς που αντισταθήκανε στην κατοχή.

Μερικοί στα χωριά έγιναν προδότες. Ο χωριανός που πιο παλιά έτρωγες και έπινες μαζί του στις χαρές του χωριού, έδειχνε τώρα ένα άλλο πρόσωπο, σκοτεινό. Καταδότης και φίλος με τους φασιστοτραμπούκους που κάνανε τις επιδρομές.

Ήρθανε και στο δικό μας το χωριό... Ήτανε οι παρακρατικοί φονιάδες του Λ.Β. Πιάσανε ύπουλα μερικούς ανθρώπους και αρχίσανε τις ανακρίσεις. Μέσα σ' αυτούς ήταν και ο πατέρας μου ο αντιστασιακός Γ.Σ. Τον πρόδωσε ο συγχωριανός του ο Θ.Τ. Θυμάμαι ελάχιστα τον πατέρα μου, σαν σε όνειρο, γιατί τότε ήμουνα μικρό κοριτσάκι, ούτε στο δημοτικό δεν είχα πάει ακόμη. Ήτανε αγρότης, ένα όμορφο ξανθό παλικάρι και πάντα χαμογελαστός. Όλοι τον περιγράφανε καλό οικογενειάρχη και χρήσιμο στον αγώνα του λαού.

Τον χτύπαγαν για να τραγουδήσει το "Ζέρβα μ' σε θέλει ο βασιλιάς".  Αρνήθηκε.

Μετά άρχισαν να τον ρωτούν:

-Εσύ έχεις έναν ανιψιό, τον Α.Κ;

-Ναι, είναι φοιτητής της Νομικής...

-Ήτανε και στέλεχος στο ΕΑΜ;

-Αφού τα ξέρετε τι ρωτάτε; Αγωνίστηκε με όλους τους πατριώτες ενάντια στους καταχτητές.

-Που είναι τώρα; μολόγα...

-Δεν ξέρω...

-Φέρε ρε παλιοκομμούνι τα όπλα...

-Δεν έχουμε όπλα...

Συνέχισαν να τον χτυπούν όλοι μαζί.

Ένας συγχωριανός που είδε τι συνέβαινε, λέει στη μάνα μου: "Πήγαινε βρε γυναίκα σε κανένα διπλανό χωριό μπας κι έχει κανείς πουθενά κάνα παλιοντούφεκο, να το φέρεις μήπως και γλυτώσει ο άντρας σου". 

Έφυγε και η μάνα τρομοκρατημένη, 6 μηνών έγκυος, μήπως και βρει όπλο! Που να βρει, δεν βρήκε τίποτε. Γυρνώντας απελπισμένη, άκουσε την καμπάνα του χωριού να χτυπάει λυπητερά... 

Πάει ο σύντροφός της. Τον σκοτώσανε τα σκυλιά, οι φασιστοσυμμορίτες. Κι όχι με όπλα αλλά με στυλιάρια. Του σπάσανε όλα τα κόκαλα, τα νεφρά και τους πνεύμονες. Τον κομμάτιασαν μέσα στην εκκλησία. Πριν ξεψυχήσει, φώναζε το όνομα της γυναίκας του, των παιδιών του και το αγέννητο μωρό του!

Τυλίξανε την οικογένεια μέσα στο πένθος και την ορφάνια. Και χιλιάδες άλλες οικογένειες στην Ευρυτανία. Αυτά τα γεγονότα συνέβησαν το 1945 τον Ιούλιο, ακριβώς ένα μήνα μετά το χαμό του Άρη.

Λίγο μετά γεννήθηκε το μωρό, κοριτσάκι κι αυτό. Όμορφο σαν το μπαμπά του. Η μάνα το θήλαζε, μα το γάλα που του έδινε ήταν σκέτο δηλητήριο από την πίκρα της, από τη μεγάλη στενοχώρια και το φόβο που έζησε. Από το πικραμένο γάλα της μάνας, έφυγε από το μωρό όλο το δέρμα του, έμεινε σκέτο κρέας. Βρέθηκε τότε ένας γιατρός και είπε στη γυναίκα: "δεν θα ξαναθηλάσεις το παιδί". Της έδωσε κάτι κόκκινα σαπούνια να το πλένει και σιγά-σιγά το μωρό έγινε καλά... 

Κάθε λίγο και λιγάκι ερχότανε στο χωριό οι δήμιοι και φοβερίζανε τον κόσμο. Μια μέρα επιτέθηκαν στο μεγάλο αδερφό μου τον Κ., ετών 15. Του πετάξανε στο τέλος κι ένα κασμά και του είπανε: "σκάψε το λάκκο σου και θα γυρίσουμε πάλι". Το παιδί απελπισμένο, βρήκε μια ομάδα ανταρτών και έφυγε μαζί τους στο βουνό για να γλιτώσει από βέβαιο θάνατο. Δεν είπε τίποτε στη μάνα. Αυτή έψαξε παντού, μα δεν το βρήκε πουθενά. "Πάει κι αυτό" θρηνούσε. (Μετά από κάποια χρόνια η μάνα έλαβε ένα γράμμα: "Αγαπημένη μου μητέρα βρίσκομαι στη Ρουμανία...". Η μάνα ξαναναστήθηκε!)

Αυτά γίνονταν τότε παιδιά μου. Έτσι άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος. Εκείνοι τον ξεκίνησαν, οι δήμιοι φασίστες μαζί με το κράτος τους και τους άγγλους φίλους τους. Οι αγωνιστές αλλά και πολλοί αθώοι άνθρωποι που καταδιώκονταν άδικα, βγήκαν στα βουνά για να γλυτώσουν και να σώσουν και όλους εμάς.

Όσο αφορά εμένα... Μετά τη δολοφονία του πατέρα μου, η αδερφή του η Β.Κ. είπε στη μητέρα μου: "το κοριτσάκι θα το πάρω εγώ κοντά μου και μεγάλο θα στο ξαναδώσω". Έτσι πήγα με την αγαπημένη μου θεία, την αδερφή του αδικοχαμένου πατέρα μου, σ' ένα διπλανό χωριό. Τα παιδιά της, τα δύο ξαδέρφια μου -ο Α.Κ. που ήτανε ο κυνηγημένος ΕΑΜίτης φοιτητής της Νομικής και ο άλλος αδερφός του ο Μ.Κ. που ήτανε παλιά στην ΕΠΟΝ- κρυβότανε.  

Ακούστε τώρα ένα περιστατικό: Μια μέρα ξημερώματα, στα 1947, κυκλώσανε το σπίτι της θείας μου οι παρακρατικοί φονιάδες με σκοπό να το κάψουν. Τους κατάλαβε η θεία μου και βγήκε έξω με την πεθερά της. Η πεθερά της ήτανε μια πονεμένη γριούλα που οι Γερμανοί κάψανε μέσα στο σπίτι της στο Καρπενήσι την κόρη της Α.Ψ, το γαμπρό της Γ.Ψ, και την ενδεκάχρονη εγγονούλα της Ν.Ψ. Και να που τώρα έρχονταν οι "εθνικόφρονες" για να τους ξανακάψουν. Βγήκαν έξω οι γυναίκες και βάλανε τις φωνές. Οι φασιστοσυμμορίτες απειλούσαν: "πες μας που είναι οι γιοί σου, θα σας κάψουμε τώρα, εδώ". Τα ξαδέρφια μου όμως είχανε ήδη φύγει. Δεν ξέρω πως τα κατάφεραν, ρέμα-ρέμα, βουνό-βουνό, τους ξέφυγαν. Εγώ μικρό, κοιμόμουνα μέσα στο σπίτι. Μια κοπέλα που έμενε μαζί μας, η Κ.Σ που βοηθούσε τη θεία μου, άρχισε να φωνάζει: "Σταματήστεεεε, κοιμάται ένα κοριτσάκι μέσα"! Χυμάνε αμέσως οι γυναίκες μέσα στο σπίτι και με βγάζουν αγκαλιά έξω. Εκεί που οι φασίστες ετοιμάζονταν να κάψουν το σπίτι, ξαφνικά ακούστηκαν ντουφεκιές και ένα αντάρτικο τραγούδι: "Οι παρτιζάνοι βγήκανε στις πιο ψηλές ραχούλες κι όλοι μαζί φωνάξανε έχετε γεια μανούλες, σεις απ' τα πεζοδρόμια και μεις απ' τις ραχούλες μαζί θα λευτερώσουμε εξόριστους και δούλους"! Το θυμάμαι πολύ έντονα αυτό το τραγούδι, το τραγούδαγε και μετά για χρόνια ο κόσμος. Και δώστου, που λέτε, οι κουμπουριές, σηκώθηκε ο τόπος στο ποδάρι. Κάποιος είχε ειδοποιήσει τους αντάρτες που κατέφτασαν ευτυχώς γρήγορα. Αμέσως οι θρασύδειλοι φασίστες έγιναν λαγοί και εξαφανίστηκαν. Κι έτσι γλιτώσαμε. Κι όχι μόνο εμείς. Ο κόσμος περίμενε τους αντάρτες να τους σώσουνε απ' τα μανιασμένα θηρία. Έλεγαν: "Ακόμα δεν συνήλθαμε από τη γερμανική κατοχή, άλλη σκλαβιά μας βρήκε". Και οι γεροντότεροι λέγανε κι αυτοί: "Ξένος και ντόπιος φασισμός παιδιά μου"!

Μετά από αυτό το περιστατικό που λίγο έλειψε να μας στοιχίσει τη ζωή, η θεία με την πεθερά της φύγανε. Τα πράγματα ήταν πολύ επικίνδυνα κι εγώ μικρό κοριτσάκι δεν γινόταν να ακολουθήσω σε αυτή τη δύσκολη φυγή. Η θεία πριν φύγει ειδοποίησε τη μάνα που ήρθε με την ανιψιά της τη Β.Π. και με πήρε κοντά της.

Αργότερα, δόθηκε διαταγή από το κράτος και τους αμερικανούς να αδειάσουν τα χωριά της Ευρυτανίας και να πάει ο κόσμος στις πόλεις. Αυτό το κάνανε για να μην βρίσκουν οι αντάρτες ούτε τροφή ούτε υποστήριξη από τους χωρικούς. Κάνανε όλη την ύπαιθρο της Ευρυτανίας μια νεκρή ζώνη. Άλλη καταστροφή κι αυτή, καινούργιος ξεριζωμός. Πολλοί πήγανε στ΄ Αγρίνιο, άλλοι στο Καρπενήσι. Στοιβαχτήκανε εδώ κι εκεί, διωγμένοι, πρόσφυγες μέσα στην ίδια τους την πατρίδα.

Το δικό μας το χωριό το πήγανε στο Στένωμα, μια άλλη κοινότητα, που εκεί είχε στρατό. Στο δρόμο καθώς πηγαίναμε ήρθανε πάλι οι θρασύδειλοι και δέρνανε και απειλούσαν τον καταδιωγμένο κόσμο. Κάτι τέρατα απ' αυτούς λένε στη χήρα μητέρα μου που περπάταγε με τα παιδιά της: "Εσύ θα πάθεις ότι έπαθε κι ο άντρας σου".  Σε μια άλλη γυναίκα έγκυο της λέει ένας φασίστας με ένα μαχαίρι στο χέρι: "θα σου βγάλω αυτό το κομμούνι που έχεις στην κοιλιά σου" (το μωρό ήταν η φίλη μου η Τ.Ν. που ζει και είμαστε πολύ αγαπημένες).

Κάποιοι σήμερα μπορεί και να λεγαν: Μαζευτείτε ψυχολόγοι όλου του κόσμου, μπορείτε να μας παρηγορήσετε;;; Θα μπορούσαν άραγε ή μήπως η δική μας ψυχική δύναμη ήταν και η γιατρειά μας! 

Φτάσαμε τελικά στο Στένωμα. Εμάς μας φιλοξενήσανε τρεις ορφανές κοπέλες. Τη μία τη λέγανε Βικτόρια. Δεν θυμάμαι τις άλλες. Εκεί στο Στένωμα ήταν κι ένας φαντάρος, που υπηρετούσε τη θητεία του, ένα καλό δημοκρατικό παιδί που ξεχώριζε απ' άλλους. Όπως λέγανε κάποιοι άνθρωποι εκεί, αυτό το παιδί ήξερε την ιστορία του πατέρα μου και τα βάσανα της οικογένειάς μου. Μας έπαιρνε αγκαλιά, εμένα που θα ήμουνα τότε 8 χρονών και το μικρότερο αδερφό μου τον 5χρονο Σ., και μας πήγαινε στο στρατώνα, μάς έδινε σοκολάτες, κουραμάνα και έπαιζε μαζί μας. Δεν το ξεχνάω ποτέ.  

Η μητέρα είχε έναν ξάδερφο το Σ.Λ. δικηγόρο. Αυτός υπηρετούσε τη θητεία του στα φυλάκια του στρατού που είχαν κυκλωμένο το Καρπενήσι. Εκείνος λοιπόν μας βοήθησε και μπήκαμε στην πόλη του Καρπενησιού. Που μείναμε; όχι βέβαια σε τίποτα παλάτια αλλά σε... μία αχυρώνα! Ήταν της γιαγιούλας, της πεθεράς της θείας μου, αυτής που σας είπα και πριν ότι της είχανε κάψει οι Γερμανοί ναζίδες τα παιδιά και την εγγονούλα της στο Καρπενήσι επί κατοχής.

Εμένα, ευτυχώς σε λίγο καιρό με πήρε ξανά η θεία μου και φύγαμε για την Αθήνα. Εκεί τα πράγματα ήταν κάπως διαφορετικά, δεν είχαμε τους φονιάδες και τους προδότες πάνω απ' το κεφάλι μας όπως στη μικρή κοινωνία των χωριών. Πολλά έζησα και στην Αθήνα αλλά αυτά θα σας τα πω μιαν άλλη φορά. 

Ο ένας ξάδερφος πολέμησε αργότερα στο Γράμμο και στο Βίτσι. Εκεί μας έλεγε ότι έγιναν φοβερές μάχες. Ο άλλος ξάδερφος, ο φοιτητής της Νομικής, πήγε εξορία στην Ικαρία. Μας μιλούσε για τον καλό κόσμο αυτού του νησιού. Θυμάμαι που διηγούνταν για μια γιαγιά ικαριώτισσα που του 'λεγε: "έλα παιδάκι μου να σου δώσω κρύα φρούτα" και του τα πρόσφερε μέσα από τα συρματοπλέγματα. 

Το 1950, μετά τον εμφύλιο, "επαναπατριστήκαμε" στα χωριά μας. Όχι όλοι. Άλλοι άφησαν τα κόκκαλά τους στα βουνά και στα εκτελεστικά αποσπάσματα, άλλοι έφυγαν για τα ανατολικά κράτη κι άλλοι έμειναν στην ανωνυμία της Αθήνας μπας και γλιτώσουν από τις ρουφιανιές και τις διώξεις των προδοτών στα χωριά. Αλλά τι να δουν τα μάτια σας. Τα χωριά κατεστραμμένα, η ύπαιθρος διαλυμένη, όλα ένα ρημαδιό !

Σιγά-σιγά άρχισε ο κόσμος να ορθοποδεί. Αλλά "οι στιγματισμένοι" και τι δεν τράβηξαν πάλι από τους "νικητές" του εμφυλίου! Άνοιξαν τα σχολεία... Ο άλλος μου ο αδερφός ο Φ., πήγαινε στην τελευταία τάξη του Δημοτικού. Είχανε εξετάσεις και γράφανε διαγώνισμα. Μόλις συμπλήρωσε την κόλα του ο αδερφός μου λέει: "εγώ τέλειωσα" και τεντώθηκε στο θρανίο ανακουφισμένος. Πάει ο δάσκαλος και αρχίζει το παιδί στα χαστούκια: "τι μιλάς εσύ ρε κομμουνιστή;"!!! Πηδάει από το παράθυρο ο αδερφός μου και πάει στο σπίτι να βρει τη μητέρα να της πει τι συνέβη στο σχολείο. Δεν τη βρήκε, η μητέρα ήταν στα χωράφια και έσκαβε. Η ηρωίδα μάνα, που παιδεύονταν εργάτρια της γης για να αναστήσει τα παιδιά της. Τότε ο αδερφός μου έγραψε ένα σημείωμα και έφυγε. Το σημείωμα έλεγε: "μάνα φεύγω από αυτό το χωριό, δεν πάει άλλο, θα πάω στο Καρπενήσι να δουλέψω. Ότι χρειαστείς για σένα και τ' αδέρφια μου έλα στο τάδε μαγαζί να ψωνίσεις"!

Έτσι δούλευε μια σταλιά παιδάκι για να στηρίξει κι αυτό απ' τη μεγάλη καταστροφή την οικογένεια. Μόλις έγινε 19 χρονών ξενιτεύτηκε στην Αμερική, με πολλά βάσανα γιατί στα χαρτιά τον είχανε για κομμουνιστή. Από τη μια σκλαβιά στην άλλη. Δουλειά, δουλειά, νύχτα μέρα, κατόρθωσε τελικά και πήρε κοντά του στην Αμερική και άλλα τέσσερα απ΄ τα αδέρφια. Τα 3 αδέρφια μου πεθάνανε στην ξειντειά, δεν ξαναγύρισαν για μόνιμα στον τόπο μας. Ο ήρωας της οικογένειας, δόξα τω Θεώ, ζει, είναι καλά και πολλές φορές τα λέμε απ΄ το τηλέφωνο.

Ποτέ ξανά φασισμός, ποτέ τυραννία, ποτέ προδότες, ποτέ αδικίες. 

Σεβασμός και αγάπη μεταξύ του λαού γιατί αυτός ο παιδεμένος λαός πρέπει να είναι ενωμένος αν θέλει να δει προκοπή και να μην έχει τυράννους στο κεφάλι του.

Σεβασμός και στη μνήμη όσων αντιστάθηκαν και θυσιαστήκανε στον αγώνα για να δει αυτή η πατρίδα μια καλύτερη μέρα χωρίς σκλαβιά και εκμετάλλευση... 

Τα ανταρτάκια που μας γλύτωσαν τότε από τα νύχια των παρακρατικών, αν ζουν να είναι ευλογημένα. Αν είναι στην αιώνια γειτονιά ας νιώθουν έστω εκεί ελεύθερα γιατί γι' αυτό αγωνιστήκανε και δώσανε τα νιάτα τους.   

Εκείνο το δημοκρατικό φανταράκι στο Στένωμα, που πρόσεχε τα ορφανά, αν ζει, άγγελος να τον φυλάει. Αν είναι στην αιώνια πατρίδα, άγγελος να είναι και να μας φυλάει...

Τελειώνοντας αυτή τη διήγηση για τη δική μου "Οδύσσεια" θέλω να σας πω παιδιά μου και κάτι άλλο. Με πολλά βάσανα κατορθώσαμε και ανεβήκαμε. Κάποιος σοφός είπε ότι το θέμα δεν είναι να μη λυγίσεις, γιατί όλοι κάποτε λυγάνε. Σημασία έχει να μην σπάσεις! Τώρα ξέσπασε η κρίση που τη φτιάξανε οι ίδιοι οι τύραννοι για να μοιράσουν τα πλούτη μεταξύ τους και να ξανακάνουν το λαό και τη νεολαία σκλάβους που θα δουλεύουν για ένα ξεροκόμματο. Ότι έχτισε ο κόσμος πετραδάκι-πετραδάκι με κόπο και ιδρώτα, κάποτε το καίγανε, τώρα θέλουνε να τα πλειστηριάσουνε. Αμάν πια! 

Ας προσέξουν όμως να μην πέσει η οργή του αδικημένου κόσμου στα κεφάλια τους. 

Γιατί "κι αν χιονίζει και αν βρέχει τ' αγριολούλουδο αντέχει" που λέει και το τραγούδι. 

Από την κ. Ε. Σ-Τ 
"Η δική μου διήγηση για τα δικά μου πέτρινα χρόνια..." 

(Μαρτυρία για το blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης")

ΥΓ: Η εικόνα επιλέχθηκε από το διαδίκτυο. Τα πλήρη ονόματα και τα στοιχεία για όλα και όσους αναφέρονται στη συγκλονιστική διήγηση της κ. Ε. Σ-Τ είναι διασταυρωμένα και βρίσκονται στη διάθεση του blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης" (https://eyrytixn.blogspot.com)


Τρίτη 5 Δεκεμβρίου 2017

Και το κορμί λεβέντικο και την ψυχή λεβέντρα!


Η ανυπότακτη ψυχή του διαπρεπούς λόγιου Ρήγα Γκόλφη (φιλολογικό ψευδώνυμο του Δημήτρη Δημητριάδη με καταγωγή από το Καρπενήσι, 1886-1958) φτερούγιζε περήφανα στις αετόμορφες κορφές του Βελουχιού το οποίο και ύμνησε με θαυμαστό τρόπο στο παρακάτω σπάνιο και δυσεύρετο ποίημά του που σaς παρουσιάζουμε σήμερα με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση. 

Ιδού:

===================

ΒΕΛΟΥΧΙ

Κορφή πως ελαχτάρησα τ' αμέτρητό σου ψήλος!
Πουλί κι αν είμαι αδύναμο δίχως πλατιά φτερούγια,
Με συνεπήρε ο πόθος μου για να με πάει σε σένα.
Και μ΄ είδαν οι βουνοπλαγιές το κάθε μερονύχτι,
Που πάσχιζα ν' αντρειευτώ τα βράχια αδρασκελώντας,
Και μ΄είδανε τα διάσελα διαβάτη πλανεμένο,
Κ' οι λαγκαδιές μ΄αγκάλιασαν με μιαν αγάπη εγκάρδια
Ψηλόθε ότα ροβόλαγαν τα βουερά δρολάπια.
Χίλιες βολές αντίσκουζε το βήμα μου στις ράχες
Κι απολπισμένος στάθηκα μπρος σ' έρμα γκρεμοτόπια
Χίλιες φορές ξεσύρθηκε το κλάμα μου απ΄τα στήθη
Και τ' αντιλάλησαν βαριά τα σπήλια και τα δάσα.
Μα η λαύρα που με κένταγε για τ΄ αψηλό τ΄ανέβα
Τα σωτικά κι α μούτρωγε μού ξάναβε λαχτάρες.
Και πέρνα πέρνα τα γκρεμά, τις άκρες και τα βράχια,
Και διάβα τα βουνόκαμπα και τα πυκνά ρουμάνια.
Έσωσε η μέρα κ' η στιγμή και βρέθηκα στο ψήλος,
Το ψήλος που λαχτάρησα, κορφή, τ' αμέτρητό σου.
Ποια λάμψη με πλημμύρισε και μούκλεισε τα μάτια
Τρανή, γλυκειά, πρωτόφαντη, σαν άστραμα πνεμάτου;
Ποιο φως εχύθη μέσα μου και μούδειξε τα βάθη,
Κι εγνώρισά σε, ανέγνωρη ψυχή, που κλείνω εντός μου;

Τότες από το πλαϊ μου, ένας αητός σηκώθη,
Ζυγιάστηκε ψηλά ψηλά και θάμπωσε τα ουράνια.
Εγύρισα τα μάτια μου κι ανάβλεψα τρογύρου..
Κορφή, της μάνας Ρούμελης ακριβοθυγατέρα,
Πόσα βουνά σε προσκυνάν και τα κεφάλια γέρνουν
Και πόσοι κάμποι αλαργινοί βασίλισσά τους σ' έχουν !
Ο ποταμός που σέρνεται στα χαμηλά λαγγάδια
Νοιώθει για σένα μέσα του τρελλό μεθύσι αγάπης,
Κι η θάλασσα η περήφανη απ' τα θαμπά τα μάκρη
Μ' αγέρηδες σε χαιρετάει, με κύματα σου γνέφει.
Τη μέρα, κόσμο αγγελικό μοιάζεις εμπρός στον ήλιο
Και ρηγαδεύει απάνω του μια θεϊκή γαλήνη.
Τη νύχτα με τα χιόνια σου 'πο μια μεριά ίσαμ' άλλη,
Απλώνεσαι σε μια αγκαλιά για να δεχτεί όλα τ' άστρα...

..Εδώ κ' οι πόνοι πνίγονται, σκορπίζονται κ' οι θλίψες,
Πλανεύονται τα λογικά μεσ' τις χαρές της πλάσης,
Και ξεπηδά η τρανή Ζωή από τα χίλια μέρη.
Εδώ, στα στήθια μου βαθιά νοιώθω καθάριο αγέρα,
Και δε φωλιάζουν στην καρδιά θανατερά μαράζια,
Μι' αγάπη τριγυρίζει με και δίνει μου το είναι.
Αργοπεθαίνει μέσα μου και ξεψυχάει το δάκρυ.
Κορφή, που σε προσκύνησα με συντριβή και σέβας.
Κλείσε με μέσα στ' άφταστο το ψήλος το δικό σου,
Τη λευτεριά δό μου αδερφή, παιδί μου το τραγούδι,
Και συντροφιά το σταυραητό. Αχ! έλα να μου πλάσεις
Και το κορμί λεβέντικο, και την ψυχή λεβέντρα...

(Το παραπάνω ποίημα του Ρήγα Γκόλφη γράφτηκε πριν από 111 χρόνια και δημοσιεύθηκε στην πολιτική- κοινωνική - φιλολογική εφημερίδα "Ο Νουμάς", φ.191, Κυριακή 26 Μάρτη 1906.)


Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 2017

Βουβοί ψίθυροι...



Η ατόφια ορεινή Ελλάδα 

με τους βουβούς ψιθύρους της 

επιμένει να αναβλύζει 

από τα σιωπηλά χαλάσματα 

παλιών πέτρινων σπιτιών, 

σαν ανάσα γλυκόπικρης ανάμνησης

που θωπεύει τρυφερά 

τις πληγές της προγονικής γης.

Φευγαλέο παράπονο οι μνήμες 

δραπετεύουν στον ουρανό 

από εστίες που δεν καπνίζουν πια

σε μία αχαρτογράφητη πορεία 

προς τους αγγέλους της θύμησης,

στα αγαπημένα γεροντάκια

που από τη γειτονιά των αιθέρων

υφαίνουν αγάπη και χαμόγελο 

όπως τότε...


(Στο παλιό μισογκρεμισμένο σπιτάκι του αείμνηστου μπάρμπα Μήτρου και της Βασιλικής του στον, έρημο πια, συνοικισμό Παλιοχώρι στο Καλεσμένο της Ευρυτανίας.)

Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2017

Πέμπτη 23 Νοεμβρίου 2017

Του ξεσκλαβωμού οι ήχοι... - Ο Ευρυτάνας Ρήγας Γκόλφης για τη Ρώσικη Επανάσταση!


Λίγοι, ακόμη και Ευρυτάνες, γνωρίζουν ότι ο σπουδαίος διανοούμενος Ρήγας Γκόλφης (φιλολογικό ψευδώνυμο του Δημήτρη Δημητριάδη, 1886-1958) κατάγονταν, εκ μέρους του πατέρα του, από το Καρπενήσι! 

Ο ίδιος αν και είχε γεννηθεί στο Μεσολόγγι, λάτρευε παθολογικά την πατρώα Ευρυτανική γη την οποία και ύμνησε στο υπέροχο ποίημά του με τίτλο "Βελούχι", γράφοντας: ".... Αχ! έλα να μου πλάσεις και το κορμί λεβέντικο, και την ψυχή λεβέντρα..."! (σ.σ. σύντομα θα σας παρουσιάσουμε αυτό το δυσεύρετο ποίημα για τον τόπο μας). 

Ο Ρ. Γκόλφης σπούδασε νομικά και εργάστηκε ως συμβολαιογράφος. Υπήρξε ένας από τους μαχητικότερους δημοτικιστές της εποχής του. Συνεργάτης του περίφημου περιοδικού "Ο Νουμάς" και συγγραφέας, σε ηλικία μόλις 22 ετών, του εξαιρετικού μονόπρακτου δράματος "Ο Γήταυρος" (1908) που θεωρείται το πρώτο λογοτεχνικό έργο της σοσιαλιστικής σκέψης στην Ελλάδα!

Ήταν ένα φωτεινό επαναστατικό πνεύμα, ένας από τους πρωτοπόρους της προοδευτικής διανόησης (βλ και εδώ!). Μάλιστα το 1910 μετέφρασε στα ελληνικά και δημοσίευσε τον Ύμνο της Διεθνούς που είχε γράψει ο Γάλλος επαναστάτης εργάτης Ευγένιος Ποτιέ.

Ο Ευρυτάνας Ρήγας Γκόλφης, συνεπαρμένος και από τη μπολσεβίκικη επανάσταση, μετέφρασε στα 1919, από το γαλλικό περιοδικό "Les Annales", ένα ρώσικο επαναστατικό τραγούδι που το τιτλοφόρησε ως "O ΝΕΟΣ ΡΩΣΣΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ" και το δημοσίευσε στο περιοδικό "Ο Νουμάς". 

Το τραγούδι αυτό το χρησιμοποιούσαν οι χορωδίες των εργατικών σωματείων εκείνων των καιρών, βάζοντας στη θέση της λέξης Δημοκρατία τα Σοβιέτ και στη θέση του Τολστόι τον Λένιν! 

Ιδού:

1.

Της νέας Ρωσσίας παιδιά, σηκωθείτε!
Σκλαβιά δεν έχει πια καμιά.
Παιδεμένα σεις κορμιά
τη ζωή σας ξαναβρήτε.
Χάθηκαν τα χρόνια τα βαριά,
χαίρεται ήλιο η λευτεριά.

2.

Χωριάτη που σκύβεις αιώνια, κουνήσου.
Δική σου πια είναι τώρα η γη.
Νέος κόσμος. Αλλαγή
στην ταπεινή τη ζωή σου.
Συ, που χτήνος δεν είχες μιλιά,
νιώσε λεύτερη δουλειά.

3.

Και συ μορφωμένε, με γνώμη, σε τοίχους
κλεισμένος, σ’ άγρια φυλακή,
άκου της χαράς εκεί,
του ξεσκλαβωμού τους ήχους.
Πάει το κνούτο ! Με φωνή χρυσή
ψάλλε τον Τολστόη, εσύ.

4.

Οι προδότες εδώ, κ' οι τεύτονες λύκοι
σου αφάνισαν σκληρά τη γη,
μα τρικύμισε η κραυγή :
στη Δημοκρατία νίκη!
Τα παιδιά σου, στο μέλλο μπροστά.
ζουν ή χάνουνται πιστά.

Περιοδικό "Ο Νουμάς", 23-2-1919 (η σελίδα από το "Ατέχνως")


Κυριακή 19 Νοεμβρίου 2017

500 αναρτήσεις: ένας σημαντικός σταθμός στη διαδρομή μας...


Ιχνηλατώντας τις γνωστές και άγνωστες πτυχές της Γης και της ανυπόταχτης Ιστορίας των Ευρυτάνων, φτάσαμε αισίως στις 500 αναρτήσεις στο blog μας το οποίο καταμετρά παράλληλα  και εκατοντάδες χιλιάδες προβολές στις σελίδες του, δείγμα μάλλον σημαντικό για ένα ιστολόγιο που δεν είναι ούτε ειδησεογραφικό, με την έννοια της συνεχούς ροής τής επικαιρότητας, ούτε κινείται στην πεπατημένη των αναδημοσιεύσεων.  

Η συντριπτική πλειοψηφία των θεμάτων μας είναι πρωτότυπα και έχουν βέβαια πρωτοδημοσιευθεί σε αυτό το ιστολόγιο! Αυτά αποτελούν "προϊόντα" δικού μας μόχθου, αναζήτησης και προσωπικής εργασίας, με χιλιάδες φωτογραφίες και εκατοντάδες αφιερώματα, ιστορικές έρευνες, σπάνια αρχειακά ντοκουμέντα, οδοιπορικά γνωριμίας με τις φυσικές ομορφιές της ευρυτανικής γης, περιηγήσεις σε σημαντικά μνημεία του τόπου, λαογραφικά θέματαμαρτυρίες συμπατριωτών μας, μνήμες από αλλοτινά λησμονημένα γεγονότα, αλλά και κατάθεση σκέψεων και προβληματισμών για το χθες και το σήμερα! Όσον αφορά τις υπόλοιπες αναρτήσεις μας, ένα μέρος τους εστιάζεται στην ιχνηλασία κάποιων σημαντικών καταγεγραμμένων αναφορών για την Ευρυτανία -οι οποίες είναι, κατά κύριο λόγο, άγνωστες ή έστω δυσεύρετες- ενώ ένα ακόμη τμήμα τους αφορά την προβολή του πνευματικού έργου των επιφανών αλλά και "αφανών" Ευρυτάνων λογοτεχνών, ποιητών, λογίων. 

Ο κορμός των αναρτήσεων έχει τμηματοποιηθεί σε 20 επιμέρους θεματικές ενότητες που μπορείτε να τις αναζητήσετε στην κάθετη πλαϊνή μπάρα του blog, με ένα "κλικ" στους σχετικούς τίτλους.  
  
Υπάρχει... ανταμοιβή;;; Ναι, μόνο που είναι αποκλειστικά ηθική! Όταν όλο αυτό το υλικό -που εκ των πραγμάτων συνιστά πλέον μία μικρή ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια για την Ευρυτανία- αποτελεί "κέντρισμα" για περαιτέρω έρευνα και αναζήτηση από ανήσυχους ανθρώπους. Χαιρόμαστε, είναι αλήθεια, όταν το "blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης" αναφέρεται όλο και πιο συχνά ως μία αξιόπιστη "πηγή" εκ μέρους ερευνητών, φοιτητών, ατόμων και συλλογικοτήτων.    

Δεν θεωρούμε αυτό το χώρο "προσωπικό μας φέουδο". Κάθε φίλος ή φίλη που συμβαδίζει με το πνεύμα και τις αρχές που διέπουν από την ίδρυσή του αυτό το ιστολόγιο, μπορεί να συνεισφέρει στην προσπάθεια (όπως άλλωστε έχει συμβεί σε αρκετές περιπτώσεις).

Η συμπλήρωση 500 αναρτήσεων στο blog αποτελεί ένα σημαντικό σταθμό στη διαδρομή μας και στην όλη προσπάθεια που ξεκίνησε και συνεχίζεται ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΩΣ με μοναδικό γνώμονα την αγάπη για τον τόπο και τους ανθρώπους του, χωρίς εξαρτήσεις και δεσμεύσεις από κανέναν! 

Ευχαριστούμε ολόψυχα τους χιλιάδες αναγνώστες του ιστολογίου για τη στήριξη και τη συμμετοχή σε αυτό το ταξίδι. Ένα ιδιαίτερο μεγάλο ευχαριστώ στους σχολιαστές, παλιούς και νεότερους, που με την κατάθεση της άποψής τους προσδίδουν επιπλέον ζωντάνια στις αναρτήσεις μας. 

ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ στα χνάρια της Ευρυτανικής ομορφιάς και ιστορίας...

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Πέμπτη 16 Νοεμβρίου 2017

Ένα σπάνιο ντοκουμέντο για την Παναγιώτα μας!

Η 17χρονη Ευρυτανοπούλα ΕΠΟΝίτισσα Παναγιώτα Σταθοπούλου

Στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Ομήρου στο κέντρο της Αθήνας, υπάρχει μία πολυκαιρισμένη πινακίδα σε ανάμνηση της μεγάλης διαδήλωσης του ΕΑΜ στις 22-7-1943 κατά της επιχειρούμενης επέκτασης της Βουλγαρικής φασιστικής κατοχής σε Μακεδονία-Θράκη. Εκεί αναγράφονται τρία ονόματα ΕΠΟΝιτών που έπεσαν ηρωικά, σε αυτό ακριβώς το σημείο της πρωτεύουσας, αντιμετωπίζοντας άοπλοι τα χιτλερικά τανκς! Είναι της 17χρονης Παναγιώτας Σταθοπούλου, του 20χρονου Θώμη Χατζηθωμά και της 19χρονης Κούλας Λίλη. 

Η Π. Σταθοπούλου είχε Ευρυτανική καταγωγή και συγκεκριμένα από το Μεγάλο Χωριό όπου υπάρχει και η προτομή της. Προς τιμήν της είχαμε πραγματοποιήσει παλιότερα και ένα μεγάλο αφιέρωμα στο blog μας (βλ. εδώ αναλυτικά)!

Σήμερα σας παρουσιάζουμε ένα ξεχωριστό ιστορικό ντοκουμέντο που αναφέρεται στη θυσία της νεαρής συμπατριώτισσάς μας και το οποίο προέρχεται από την αντιστασιακή εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΡΟΥΜΕΛΗ"- ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ (Ε.Α.Μ.) ΡΟΥΜΕΛΗΣ, αριθ. φύλλου 4, Αθήνα 1 Σ]βρίου 1943 (ΑΣΚΙ).

Μεταφέρουμε αυτολεξεί το συγκεκριμένο "κείμενο-ντοκουμέντο εποχής" αφιερωμένο στην ιερή  μνήμη  της ΑΘΑΝΑΤΗΣ Ευρυτανοπούλας ηρωίδας της Αντίστασης Π. ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ.

Ιδού: 

=============

Η ΗΡΩΪΔΑ

22 ΙΟΥΛΗ.- Η Αθήνα από το πρωί έχει μια παράξενη όψη. Γραφεία, Τράπεζες, καταστήματα, εργοστάσια όλα-όλα είναι κλειστά. Οι συγκοινωνίες σταματημένες. Κ' όμως μια μυρμηγκιά κόσμου τρέχει όλους τους κεντρικούς δρόμους της Πρωτευούσης. Κάτι το πρωτόφαντο σίγουρα πρόκειται να γίνη. 

Ώρα 10 πρωϊνή. Το πλήθος έχει ξεσπάσει. Όλες οι κεντρικές αρτηρίες της ελληνικής πρωτεύουσας δονούνται από την ακλόνητη θέληση σύσσωμου του Αθηναϊκού Λαού που ζητάει να διώξει το βάρβαρο κατακτητή.

Στην οδό Πανεπιστημίου μιά τεράστια διαδήλωση με 200.000 λαού. Μπροστά - μπροστά κυματίζουν τα Εθνικά λάβαρα. Ο βάρβαρος κατακτητής χυμάει λυσσασμένα. Τα πολυβόλα θερίζουν. Στις πρώτες γραμμές διακρίνεται μια 18 χρονη νέα (σ.σ 17χρονη).  Συνεπαρμένη χυμάει απάνω στα βόλια κρατώντας στο ένα της χέρι μια παντιέρα και σκορπίζοντας με τάλλο προκηρύξεις του Ε.Α.Μ. Τη δύναμή της τη νιώθη ικανή να νικήσει το χάρο. Από τη στιγμή αυτή είναι μια ηρωίδα και περνάει στην αθανασία. Το πλήθος ζητάει να την σώση. Της φωνάζει να σταματήσει. Οι ήρωες όμως δεν υποχωρούν. Κι' η κοπέλλα τραβάει απάνω στα τανκς. 

Ένας γερμανός αξιωματικός σημαδεύει με το πιστόλι του από τη γωνιά και την ξαπλώνει κάτω. Το τρυφερό αυτό βλαστάρι ήταν μια Ρουμελιωτοπούλα. Στο μεγάλο χωριό της Ευρυτανίας πρωτόειδε το φως της ημέρας. ΣΤΕΛΛΑ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ τ' όνομά της. (σ.σ. Παναγιώτα ήταν το μικρό της και όχι Στέλλα). Στο λιθόστρωτο για τη λευτεριά άφισε το κορμί της. Δυο τάνκς πέρασαν από πάνω της και τώκαμαν λυώμα. Η ηρωική της όμως ψυχή δεν χάθηκε, όχι. Πέταξε στις καρδιές όλων μας. Και θα φτερουγίζει στις καρδιές κάθε Ρουμελιώτη και κάθε Έλληνα δίνοντας τον παλμό όχι για κλάμμα και μοιρολόγι για το χαμό της, μα για μίσος στους δολοφόνους κατακτητές και σιδερένια θέληση να παλέψουμε να την εκδικηθούμε. 

Να πάρουμε πίσω το αγνό της αίμα.


Σάββατο 11 Νοεμβρίου 2017

Το Λάφι


Διαβαίνοντας τον τρίτο φθινοπωρινό μήνα επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε ένα εξαιρετικό κείμενο του αείμνηστου Ευρυτάνα συγγραφέα Στέφανου Γρανίτσα (1880-1915) που αναφέρεται στο Ελάφι! Το ανιχνεύσαμε από το υπέροχο βιβλίο του με τίτλο "Τα άγρια και τα ήμερα του βουνού και του λόγγου" (Βιβλιοπωλείον της Εστίας) το οποίο και κοσμεί την προσωπική μας βιβλιοθήκη. Σας αφήνουμε να απολαύσετε μία γλαφυρή διήγηση συνυφασμένη με μύθους, παραδόσεις και λαογραφικά στοιχεία του τόπου μας. Αξίζει να προσέξετε στον επίλογο και την ειδικής αξίας-ιστορική αναφορά στους Αγραφιώτες Σαρακατσάνους!

==============


ΤΟ ΛΑΦΙ

"Εις το περυσινόν Γεωργικόν Συνέδριον, το οποίον έγινεν εις την Μαδρίτην, κάποιος ενεθυμήθη τους λόγους του Σατωβριάνδου.

-Προπορεύονται τα δάση, ακολουθεί ο άνθρωπος και έπεται η ερήμωσις.

Έχω την ιδέαν, ότι αν θέλετε να μάθετε πόσον επροχώρησεν εις ένα τόπον ο άνθρωπος, πόσον δηλαδή το δείνα μέρος είναι πυκνοκατοικημένον, άρα, δασοπετσοκομμένον, ημπορείτε να ερωτήσετε:

- Έχετε λάφια ;

Όπου επάτησεν ο άνθρωπος, το Λάφι έφυγε. Σοφώτερον των Γεωργικών Συνεδρίων ενόησεν, ότι το δάσος αργά ή γρήγορα θα ανήκη εις την ιστορίαν αφού εισήλθεν ο άνθρωπος και ελάσπωσε την παρθενίαν του.

Η Ευρυτανία είναι ασφαλώς η πυκνοτέρα δασική επαρχία της Ελλάδος. Δάσος όπως ο Κελαινιάς (επει­δή είναι κατάμαυρον από την πολλήν πυκνότητά του, έχει το ομηρικόν αυτό όνομα Κελαινός = Κελαινιάς), όπως η Τσούκα της Γρανίτσας, όπως τα των Δολόπων, τα των Αγράφων, της Στεφανιάδος είναι σπάνια φαι­νόμενα εις την Ελλάδα. Μ' όλα ταύτα ούτε ένα Λάφι δεν βλέπομεν, όχι οι κυνηγοί, αλλ’ ούτε οι δα­σόβιοι ποιμένες της Ευρυτανίας.

Έχομεν όμως ένα πλήθος ονομασιών «Λαφοπατησιά», «Λαφοπήδημα», «Λαφοδιάσελο» και αφθόνους παρα­δόσεις, ότι τα μέρη μας προ εβδομήκοντα ετών ήσαν λιβάδια Ελαφιών. Αυτό άλλως τε αποδεικνύεται και εκ του πλήθους των ελαφοκεράτων που έχει κάθε σπίτι μεταξύ των διαφόρων βοτάνων, που να «βρίσκωνται κι αγύρευτα να ’ναι» όπως λέγουν οι γερόντισσες.

Το λαφοκέρατο είναι το μάλλον εν χρήσει αλεξικέραυνον κατά των φιδιών. Άμα σπίτι ή στάνη νοιώση φίδια εις την περιοχήν της, καίει ολίγον ελαφοκέρατο κι εκείνα εξαφανίζονται, πράγμα το οποίον δεν το κατορθώνομεν διαφορετικά, με όλα τα «μαντολογήματα» που κάνομεν και πρώτον των οποίων είναι το από πρωίας μέχρις εσπέρας κτύπημα των ταψιών κατά την ημέραν του αγίου Μάρκου, ειδικού προστάτου μας από τα φίδια.

Λέγουν ότι τα φίδια φεύγουν άμα μυρίσουν λαφοκέρατο, διότι τα λάφια τα μάχονται πολύ. Αλλά ποίος ημπορεί να το διαβεβαιώση αυτό από ημάς τους κατοικούντας την χώραν, η οποία άλλοτε ήτο βασί­λειον των Ελαφιών;

Ημείς Λάφι δεν βλέπομεν, όπως είπα. Ακούομεν μόνον παραδόσεις, μύθους και τραγούδια άφθονα γύρω από τα Λάφια και τα αρκούδια που αφθονούσαν άλλοτε και τώρα εξηφανίσθησαν και αυτά. Προ ολίγων ετών εσκότωσαν εις ένα μελισσομάντρι γειτονικού χωριού μίαν αρκούδαν και έμεινε θαύμα θαυμάτων. Εις ένα θαυμάσιον Ευρυτανικόν τραγούδι μια γυναίκα συμβουλεύει τον εραστήν της να φονεύση τον άνδρα της·

 Για πάρε δίπλα τα βουνά,
δίπλα τα κορφοβούνια
κι όπ’ εύρης λάφια σκότωσ’ τα
κι αρκούδια ημέρωσέ τα
κι όπ’ εύρης και τον άντρα μου
ρίξε και σκότωσε τον·
μην τον βαρέσης στο πλευρό
κι αργήση να πεθάνη.

Αλλά το θρυλικόν πλέον αυτό ζώον έχει μίαν συγκινητικήν σελίδα εις την ιστορίαν της Τουρκοκρατούμενης Ελλάδος. Με αυτό εσυμβόλισαν οι Έλληνες την Ελλάδα και τα παθήματά της. Η πνιγείσα επανάστασις του Λάμπρου Κατσώνη θα έχετε ακούσει ότι ετραγουδήθη με αυτούς τους ωραίους στίχους, εις τους οποίους η Ελλάς συμβολίζεται με την Λαφίνα και η οργανωθείσα από την Αικατερίνην της Ρωσσίας απόπειρα του Κατσώνη παρουσιάζεται ως «λαφομόσκι» (μοσχάρι ελαφιού).

Με γέλασε μια χαραυγή
τ’ αστρί και το φεγγάρι
και βγήκα νύχτα στα βουνά,
νύχτα στα κορφοβούνια
κι ακούω τα πεύκα που βροντούν
και τις οξυές που τρίξουν
κι ακούω τα λάφια που βοσκάν
μι όλα τα λαφομούσκια·
και μια λαφίνα ταπεινή
δεν πάει μαζί με τ’άλλα,
όλο τ’ απόσκια περπατεί
και τα ζερβά γυρίζει
κι όπ’ εύρη γάργαρο νερό
θολώνει και το πίνει.
Ο Ήλιος την απάντησε,
στέκει και τη ρωτάει!
- Τι έχεις Λαφίνα ταπεινή
και τα ζερβά γυρίζεις
κι όπ’ εύρης γάργαρο νερό
θολώνει και το πίνεις!
- Ήλιε μου σα με ρώτησες
να σου το μαρτυρήσω.
Δώδεκα χρόνους έκαμα
στέρφη χωρίς μοσχάρι,
κι από τους δώδεκα κι εμπρός
απόχτησα μοσχάρι
κι ο κυνηγός τ’ απάντησε
ρίχνει και το σκοτώνει,
ανάθεμά σου κυνηγέ
και συ και το καλό σου
που μ’ έκανες κι ορφάνεψα
κι από παιδιά κι απ’ άντρα.

Ιδού και άλλο, όπου ο Έλλην συμβολίζεται με λάφι, ο κλέφτης με ζαρκάδι και οι Τούρκοι με σκυλιά.

Πέρα εκεί στον Όλυμπο
και στα κοντοέλατα
βόσκει ένας γερόλαφος
κι όλο κλαιν τα μάτια του,
βγάζει δάκρυα γαλάζια
κι όλο καταγάλαζα.
Ζάρκαδος εδιάβαινε
στέκει τον ρωτάει:

- Τ’ έχεις βρε γερόλαφε
κι όλο κλαιν τα μάτια σου;
- Μπήκαν σκύλοι στο χωριό
κι όλο κλαιν τα μάτια μου.
- Γω τα παίρνω τα σκυλιά
και τα πάγω στα βουνά.
Ως το γιόμα το καλό
σκότωσαν το ζάρκαδο
κι ως το δειλινό
πιάσανε τον έλαφο.

Και αφού σκότωσαν το ζάρκαδο (τον κλέφτη) το τραγούδι συνεχίζει τα βάσανα του Έλληνος: 

Δυο παιδιά Ρωμιόπουλα
και Γρεβενιτόπουλα
χήρα Τούρκα δούλευαν
με βουβαλοζεύγαρα,
όλη μέρα στη δουλειά
και το βράδυ στο σκιντιό.
- Βρε παιδιά Ρωμιόπουλα
γίνετε Τουρκόπουλα
να χαρήτε την Τουρκιά
και τα γρίβα τ’ άλογα,
- Γίνεσαι κυρά Ρωμηά
να χαρής την Παναγιά
να χαρής και τη Λαμπρά
με τα κόκκινα τ’ αυγά.

Αδύνατον να φαντασθήτε πόσα συμβολικά τρα­γούδια της Επαναστάσεως γύρω από τα Λάφια έχει η δημοτική ποίησις, η άγνωστος ακόμη κατά 80 τοις % και την οποίαν τώρα εγγίζω εις την λαγαρήν και άφθονον πηγήν της, εις τους Αγραφιώτας Σκηνίτας. Τι είναι οι ξανθοί αυτοί άνθρωποι; Καταρράκται στίχου, ρυθμού, ήχου, θρύλου, μύθου, παραδό­σεως.

Ο τμηματάρχης της Γεωργίας αγαπητός κ. Χασιώτης - θαρρώ δε και ο σεβαστός κ. Γαβριηλίδης- έχουν δίκαιον επιμένοντες ότι οι σκηνίται Σαρακα­τσάνοι είναι οι καταλαγαρώτεροι Έλληνες. Τους πα­ρακολουθώ δύο μήνας εις τα Ευρυτανικά βουνά και δεν χορταίνω την ομορφιάν των τραγουδιών των, της διηγήσεώς των, της φυσιογνωμίας των, της χειρονο­μίας των. Αλλ’ αρχίζουν και αυτοί να ολιγοστεύουν, υποκύψαντες εις την ολεθρίαν αντικτηνοτροφικήν πολιτικήν του Ελληνικού Κράτους.

Η τωρινή Κυβέρνησις αγωνίζεται ένα τεράστιον αγώνα να σώση την ράτσαν αυτήν, η οποία έδωκεν εις την Τουρκοκρατουμένην Ελλάδα τον Κατσαντώνην, τον Λεπενιώτην, τον Στουρνάραν, τον Χασιώτην, τον Λιακατάν, τον Τσιόγκαν, τον Δίπλαν και χίλιους άλλους Τουρκομάχους, επί πλέον δε διέσωσε την ελληνικήν κτηνοτροφίαν κατά το Εικοσιένα. Διαφορετικά οι Σαρακατσάνοι θα ήσαν μετ’ ολίγον γνω­στοί εκ της παραδόσεως, όπως και τα λάφια, με τα οποία έχει να κάμη το πολύτροπον τραγούδι των.

Μου διηγούντο, ότι πέρυσι που επλήγωσαν ένα στα πλάγια του Κόζιακα το έβλεπαν επί τρεις ημέρας που έζησε, να κλαίη να χύνη δάκρυα «σαν κορόμηλα». Οι πολύπαθοι Έλληνες δεν ημπορούσαν να συμβολίσουν τον εαυτόν τους με ζώον άλλο από το λάφι, το οποίον μέσα από όλας τας διηγήσεις και τα τραγούδια παρουσιάζεται ως ένα ποίημα πόνου."


Τρίτη 7 Νοεμβρίου 2017

ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ ΝΕΚΡΩΝ...



Τα θύματα της ναζιστικής κτηνωδίας 
στο πυρπολημένο Καρπενήσι και τα χωριά της Ευρυτανίας!

Αυτή τη φορά δεν θα αναφερθούμε στα καμένα σπίτια των παππούδων και των γιαγιάδων μας (ανάμεσά τους και το δικό μας) από τα χιτλερικά καθάρματα. 

Με αφορμή τη σημερινή μαύρη επέτειο θα κάνουμε μια στάση μνήμης σε κάτι πολύ πιο σπουδαίο και ιερό: Στους σφαγιασθέντες συμπατριώτες μας κατά τη διάρκεια των δύο επιδρομών των Γερμανών ναζί στο Καρπενήσι και τα χωριά της Ευρυτανίας το Νοέμβριο του 1943 και τον Αύγουστο του 1944. Ηλικιωμένοι, ανήμποροι άνθρωποι και μικρά παιδιά, ήταν κατά κύριο λόγο τα τραγικά θύματα της ναζιστικής θηριωδίας. 

Όπως προέκυψε από την έρευνά μας (βλ. σχετικό αφιέρωμα ) ήταν οι κάτωθι:

Ο Γιάννης Ψιλόπουλος μαζί με τη σύζυγό του και το μόλις 11 χρονών κοριτσάκι τους τη μικρή Ντία. Οι Γερμανοί ναζί τούς έκαψαν ζωντανούς μέσα στο σπίτι τους στο Καρπενήσι. Με τον ίδιο φρικιαστικό τρόπο αφαίρεσαν τη ζωή από τον ενενηντάχρονο γιατρό Αλέξ. Φαρμακίδη και τη γυναίκα του Ανδρομάχη, την ογδοντάχρονη Αγγελική Γιαταγάνα, τον εκατοντάχρονο Ανδρέα Κουσιόπουλο, τη χήρα γιαγιά Α. Λιάπη. Ομοίως έπραξαν και με τις ηλικιωμένες γυναίκες Μαρ. Κλειτσάκη, Φωτεινή Μαμαλιού, Ελένη Σικλέτη. Σκότωσαν και τον τριαντάχρονο Δημ. Γκούβα. Εκτέλεσαν τον αυτοκινητιστή Νίκο Τσουκαλά καθώς και το σκηνίτη κτηνοτρόφο Σερ. Γαλανό μαζί με τα δύο παιδιά του, Παναγιώτη και Κώστα, και πέταξαν τα πτώματά τους σε ένα ξεροπήγαδο. Οι θρασύδειλοι ναζήδες δεν δίστασαν να δολοφονήσουν και το κοριτσάκι του βιβλιοπώλη Κοτοπούλη, τη μικρή Ρωξάνη. Επίσης, το γέρο Ράτζο και τη γυναίκα του μέσα στο καλυβάκι τους στη Μεσοχώρα. Κρέμασαν στον πλάτανο της πλατείας Καρπενησίου το Δημ. Τζαμάρα από το Κλαψί. Απαγχόνισαν στο δέντρο της αυλής του το Γιώργο Τσαβαλιά, ένα δύστυχο άνθρωπο διανοητικά ανάπηρο. Εκτέλεσαν τον καλόγηρο Νικόδημο της Μονής Προυσού. Στο Κρίκελλο “εξαφάνισαν” το Γιώργο Τραγή, ενώ σκότωσαν και την Αγγελική Συγκούνη και τρεις ανυπεράσπιστους ομήρους. Στη Δομνίστα μακέλεψαν το Νίκο Παπαδημητρίου. Στο Μεγάλο Χωριό έκαψαν ζωντανή την ογδοντάχρονη Μαρία Σκοτίδα και δολοφόνησαν το Χρήστο Σιαμανή. Στο Βουτύρο φόνευσαν το γερο-δάσκαλο Χαράλαμπο Παπαθανασίου και τη Μαρία Κοντογιάννη. Στη Μυρίκη έκαψαν ζωντανό τον εκατοχρονίτη Α. Παπαδόπουλο και σκότωσαν τον εβδομηντάχρονο Γιάννη Σακκά και την εξηντάχρονη Ευαγγελία Καντλή. Στη Λάσπη σκότωσαν τον ογδοντάχρονο Γιάννη Σιαφάκα και τη χήρα Παρασκευή Μαυροειδή. Στους Γοργιανάδες την υπέργηρη χήρα Βασιλική Ρικοπούλου. Ας πάμε και προς "τα σύνορα" του νομού μας: Στην Καρύτσα Δολόπων δολοφόνησαν την εικοσάχρονη Σταυρούλα Κοντοχρήστου και τον δεκαεξάχρονο αδερφό της Χαράλαμπο. Στον Άι Βλάση τον βοσκό Κ. Σκάνδαλο και τον εβδομηντάχρονο Φίλιππα Καραμούζη. Στον Αγαλιανό σκότωσαν ένα παλικάρι τον υλοτόμο Τσινιά αφού πρώτα τον βασάνισαν. Στη Χούνη θανάτωσαν τον τυφλό γέροντα Σπύρο Μανώλη και τους ανήμπορους ηλικιωμένους Κώστα Πολυχρόνη, Λ. Κούρτη και Β. Παπαϊωάννου. (...)

Είναι μακρύς ο κατάλογος των μαρτύρων της ναζιστικής κτηνωδίας. Παραλείπουμε, δυστυχώς αναγκαστικά, αρκετά ακόμη θύματα που δεν έχουμε μέχρι στιγμής καταγράψει. Ευελπιστούμε μελλοντικά να συλλέξουμε και τα υπόλοιπα ονόματα των αδικοχαμένων συμπατριωτών μας. Κάθε βοήθεια σ' αυτή την προσπάθεια θα αποτελέσει πολύτιμη συμβολή στην ιστορική μνήμη του τόπου μας.  

Α Θ Α Ν Α Τ Ο Ι ....!!!

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"