Τα βράχια και οι γκρεμοί

Με την πένα του αείμνηστου Ευρυτάνα εκπαιδευτικού και συγγραφέα Γιάννη Βράχα (1910 - 1993) και μέσα από το σπάνιο βιβλίο του με τίτλο "Έτσι ζούμε στο χωριό μας - Ψιανά Ευρυτανίας", Αθήναι 1964, ιχνηλατούμε τη δύσκολη  ζωή των παλιών ευρυτάνων χωρικών που έδιναν τον αγώνα της επιβίωσης με ελάχιστα μέσα αλλά και περίσσευμα ψυχής, σε έναν σκληροτράχηλο τόπο που απαιτούσε από τους ανθρώπους ατσάλινες αντοχές.

Διατηρήθηκε η ορθογραφία του πρωτοτύπου.

*****

Κείνο που ξεχωριστά θα θαυμάσης στο χωριό μου, είναι τα βράχια. Βράχια να χορτάσουν τα μάτια σου... Βουνά, λόφοι, ρεματιές, πλαγιές, όλο βράχια... Ζαλίζεσαι να τα βλέπεις, κι απορείς πως μαζευτήκανε όλα εδώ. Γι' αυτό κι η γίδα είναι κείνη που μπορεί να ζήσει και ζει εδώ. Πρόβατα λίγα έχουμε. Η ζωή μας είναι σφιχτοδεμένη με τη ζωή της γίδας. Αν λείψει, δεν μπορούμε ούτε μεις να ζήσουμε. Η γίδα είναι η τάρανδός μας.

Αυτή μπορεί να πατήσει τα μέρη. Τρώει πουρνάρια, φιλίκια, κέδρα κι έλατα που είναι φυτρωμένα στις σχισμάδες των βράχων. Είναι κοντή, ευκίνητη, έξυπνη. Δεν έχει πολύ γάλα. Και το κατσίκι της δεν πηγαίνει απάνω από 7-8 κιλά.

Τα βράχια έχουν που και που κανένα ίσιο μέρος που φυτρώνει χορταράκι και κανένα δεντράκι. Τα μέρη αυτά τα λέμε "σωκήπες". Οι γίδες, σαν δούνε τις σωκήπες, πηδάνε από ψηλότερα μέσα, αλλά ύστερα δεν μπορούν να βγούνε. "Ζουναγκιάζονται". Τα ζουνάγκια είναι παγίδες για τις γίδες. Τις ξεγελάνε. Αν τύχει και την ιδεί ο τσοπάνης τη γίδα, ειδοποιεί έναν, από τους δυό-τρεις στο χωριό που έχουν την τόλμη να κατεβούν στο ζουνάγκι για να την ξεζουγκιανάσουν. Αυτοί παίρνουν τριχιές γερές, δένονται καλά, και άλλοι τους κρεμάνε στο βράχο. Σαν πατήσουν στο ζουνάγκι λύνονται και δένουν τη γίδα να την τραβήξουν οι άλλοι. Μετά πετάνε την τριχιά, δένονται κι οι ίδιοι και τους τραβούν.

Άμα λείψει καμιά γίδα, κυττάζουν πρώτα μην πέφτουν όρνια. Αν πέφτουν, θα πη πως κάπου γκρεμίστηκε ή κρεμάστηκε. Αν όχι, ψάχνουν τα ζουνάγκια. Πολλές φορές δεν τη βρίσκουν γρήγορα. Η γίδα υποφέρει από πείνα και δίψα. Προσπαθεί να βγει μόνη της και γκρεμίζεται.

- Ο βράχος τα φκιάν' κι ο βράχος τα τρώει... λένε σαν γκρεμίζεται καμιά. Και να στενοχωρηθούν τι θα βγει;

Τα πολλά βράχια, τα απότομα είναι δεξιά κι αριστερά απ' το ποτάμι. Βράχοι πεντακόσια και χίλια μέτρα ύψος, απότομοι σαν να τους έκοψες με το μαχαίρι. Σε διάφορα χρώματα, σε αμέτρητα σχήματα, σε κανονικές κι ακανόνιστες σειρές. Περνάς ποτάμι -ποτάμι για να πας από τα Ψιανά στη Στουρνάρα-Κοντίβα-Προυσό, κι είσαι γιομάτος φόβο. Θαυμάζεις, απορείς και σκέπτεσαι γι' αυτά τα φοβερά βράχια που παραστέκουν.

Σε πολλές μεριές, η απόσταση απ' τον ένα βράχο στον άλλο δεν είναι πολύ μεγάλη και κάνουν εκεί γεφύρια. Το χάος ως κάτω που περνάει το ποτάμι είναι εκατό και διακόσια μέτρα. Τέτοιο γεφύρι είναι το Κακογιόφυρο στα Δολιανά κι ο Παλιοσκιάχτης στο Λιναράκι (συνοικισμός Καστανιάς). Από τα ονόματα καταλαβαίνετε τι ήταν αυτά τα γεφύρια: ... Γέφυρες των στεναγμών... Λίγοι μπορούν να τα περάσουν χωρίς φόβο...

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"