Το χαμόγελό σου
άφησε πολλά χαρούμενα χνάρια
στο μονοπάτι της θύμησης.
Είθε
δροσεροί αγέρες
να χαϊδεύουν στοργικά το σπιτάκι σου
και ουράνια τόξα
να ακουμπούν απαλά στις καρδιές
όσων αγάπησες...
Κυριακή 26 Ιουνίου 2011
Δευτέρα 20 Ιουνίου 2011
Οι γαλατικές επιδρομές στην Ελλάδα και η μάχη στα Κοκκάλια!
Μία εξαιρετική Ιστορική Μελέτη του αγαπητού φίλου Δημήτρη Πούλου (Δασκάλου Ειδικής Αγωγής και Μουσικού) - παράλληλη πολύτιμη συμβολή και στην Ευρυτανική Αρχαία Ιστορία.
*Για το blog "Ευρυτάνας Ιχνηλάτης"
Το ιστορικό υπόβαθρο της εποχής:
Στις 13 Ιουνίου του 323 π. Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος άφησε στην Βαβυλώνα την τελευταία του πνοή. Ο θάνατός του θα γεννήσει μια νέα ιστορική εποχή, την ελληνιστική, που κύριο χαρακτηριστικό της θα είναι η δημιουργία ενός νέου κόσμου, του ελληνιστικού, χωνευτήρι δημιουργικό του ελληνικού πνεύματος και της μυστικιστικής ανατολής. Η αχανής αυτοκρατορία του θα χωριστεί σε πολλές διοικητικές περιφέρειες, οι οποίες σε αδρές γραμμές θα εξελιχθούν σε τρία κυρίως μεγάλα ακμάζοντα κράτη*(1), τα οποία διοικούσαν οι διάδοχοί του. Την Αίγυπτο κυβερνούσαν οι Πτολεμαίοι, την Ασία οι Σελευκίδες και τη Μακεδονία οι Αντιγονίδες. Στον αντίποδα ο γεωγραφικός χώρος της κλασικής Ελλάδας βρίσκεται σε γενικότερη παρακμή (πολιτική, στρατιωτική, πνευματική) και το κέντρο του Ελληνισμού έχει μετατοπιστεί στην Ανατολή. Η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια, η Πέργαμος κρατούν τώρα πια τα σκήπτρα των πολιτικών και πολιτιστικών εξελίξεων απέναντι σε μια Αθήνα που όσο περνούν τα χρόνια η λάμψη της αργοσβήνει. Το πρώτο μισό του 3ου αιώνα στο γεωγραφικό χώρο της κλασικής Ελλάδας, οι αρχαίες πόλεις κράτη υφίστανται ακόμη, αλλά είναι πλέον φανερό ότι δεν είναι δυνατόν να συναγωνιστούν τις μεγάλες μοναρχίες της Μακεδονίας και της Ανατολής. Πολιτικές και στρατιωτικές συνθήκες παρωθούν πολλά ελληνικά ανεξάρτητα κράτη στην δημιουργία συνασπισμών- συμμαχιών (τις λεγόμενες Συμπολιτείες ή Κοινά), οι οποίες ναι μεν περιόριζαν την απόλυτη αυτονομία του κάθε μέλους, αλλά ως αντάλλαγμα εξασφάλιζαν την ισχυροποίηση της πολιτικής και στρατιωτικής του θέσης, ως μέρος ενός συνόλου με ενιαία κεντρική διοίκηση και αυξημένους πόρους.
 |
| Ο ελληνιστικός κόσμος το 270 π. Χ. ( το κράτος της Ασίας δεν φαίνεται ολόκληρο).
Ο χάρτης είναι παρμένος από την Ιστορία του ελληνικού έθνους της εκδοτικής Αθηνών.
|
Η Αιτωλική συμπολιτεία:
Το ισχυρότερο απ’ αυτά τα κράτη ήταν αναμφισβήτητα η Αιτωλική συμπολιτεία, η οποία χρωστά κατά μεγάλο βαθμό την επέκτασή της στην απόκρουση της γαλατικής επιδρομής, στην εξασθένηση της Μακεδονίας, αλλά και στην πολιτική του Μακεδόνα βασιλέα Αντίγονου Γονατά*(2). Ως κύριους στόχους ο Αντίγονος έθετε την εποχή εκείνη την αναδιοργάνωση του μακεδονικού κράτους και την εξουδετέρωση κάθε πολιτικής επιρροής των αντίπαλων του Πτολεμαίων στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδας, φοβούμενος τυχόν υποκίνηση των ελληνικών κρατών εναντίον του. Ήδη απ’ το 315 π. Χ. μέλη του κοινού των Αιτωλών ήταν οι περιοχές της Αγραίας*(3) και της Απεραντίας*(3), ενώ στις αρχές του 3ου αιώνα οι Αιτωλοί ‘’προχώρησαν’’ με τη Δυτική Λοκρίδα έχοντας επίσης υπό τη σφαίρα επιρροής τους και το μαντείο των Δελφών. Η επέκτασή τους συνεχίστηκε για 30 ακόμη χρόνια με τους Δόλοπες*(3), τους Αινιάνες, την Ηράκλεια (της Οίτης), τη Δωρίδα, τμήμα της Φωκίδας (269 π. Χ.), κομμάτια της Βοιωτίας (245 π. Χ.) της Αμφιλοχίας (232 π. Χ.) και του μεγαλύτερου μέρους της Θεσσαλίας (229 π. Χ.)
 |
Η επέκταση της αιτωλικής συμπολιτείας το 230 π. Χ. Επίσης με μωβ χρώμα το κράτος της Τύλιδος και με πορτοκαλί το κράτος της Γαλατίας στη Φρυγία.. Ο χάρτης είναι παρμένος από την Ιστορία του ελληνικού έθνους της εκδοτικής Αθηνών.
|
Τα κράτη που αποτελούσαν τη Συμπολιτεία ή το Κοινόν είχαν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Οι εκπρόσωποί τους συγκροτούσαν την κεντρική διοίκηση- κυβέρνηση, που καθόριζε την εξωτερική και εσωτερική πολιτική, ρύθμιζε τα στρατιωτικά, αλλά και τα οικονομικά θέματα, καθώς το νόμισμα ήταν κοινό για όλα τα μέλη. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη ενός κράτους ,ήταν το πολίτευμά του να είναι δημοκρατικό, εφ’ όσoν την ανώτατη εξουσία ασκούσε η γενική συνέλευση των πολιτών, η οποία εξέλεγε την κυβέρνηση και ενέκρινε ή απέρριπτε τις πολιτικές αποφάσεις της!
 |
| Κατανομή των φυλών της αρχαίας Αιτωλίας |
Οι Γαλάτες:
Οι Γαλάτες ή αλλιώς Κέλτες δεν ήταν άγνωστοι στους Έλληνες. Τον 5ο αιώνα φεύγοντας από τη Δυτική Ευρώπη ( Ν.Δ. Γαλλία, Ισπανία) όπου κατοικούσαν, πέρασαν τις Άλπεις και εισέβαλαν στην Ιταλία, λεηλατώντας μάλιστα και την ίδια τη Ρώμη (387 π. Χ.)Πολλοί απ’ αυτούς παρέμειναν στην Ιταλία, ενώ άλλοι προχώρησαν ανατολικά ως τη Βαλκανική Χερσόνησο (κυρίως σε παραδουνάβιες περιοχές) και ακόμη ανατολικότερα μέχρι τις βόρειες ακτές του Εύξεινου Πόντου. Η πίεση που δέχτηκαν από άλλους λαούς της κεντρικής Ευρώπης τους ανάγκασε στο τέλος του 4ου αιώνα να μετακινηθούν προς το νότο και τη Θράκη, αλλά εκεί αποκρούστηκαν αποτελεσματικά από τον Λυσίμαχο, βασιλιά της Θράκης, γιο του Πτολεμαίου του Β’.
Όμως η κατάσταση θ’ αλλάξει δραματικά το 281 π. Χ., όταν το κράτος του Λυσίμαχου θα καταρρεύσει και ο βασιλιάς της Μακεδονίας Σέλευκος θα δολοφονηθεί. Την αναταραχή που ακολούθησε αυτά τα γεγονότα θα εκμεταλλευτούν οι Κέλτες και υπό την ηγεσία του Βόλγιου*(4), εισβάλλουν το χειμώνα του 280 π. Χ., μέσω της κοιλάδας του Αώου στη Μακεδονία, ενώ συγχρόνως ένα άλλο τμήμα με επικεφαλής κάποιον Κερέθριο κινείται εναντίον της Θράκης. Ο Πτολεμαίος Κεραυνός*(5), διάδοχος του μακεδονικού θρόνου, υποτιμώντας τη δύναμη των Κελτών, αποφασίζει να επιτεθεί αμέσως , αν και δεν διέθετε τις απαιτούμενες στρατιωτικές δυνάμεις. Η σύγκρουση καταλήγει σε συντριβή των Μακεδόνων και ο ίδιος ο Κεραυνός θα χάσει τη ζωή του. Ο Ιουστίνος αναφέρει…. ‘’του Κεραυνού ο ελέφας σωριάζεται πληγωμένος…… αλλά και τον ίδιο ( τον Πτολεμαίο) τον πιάνουν ζωντανό, του κόβουν το κεφάλι και το φέρνουν γύρα μπηγμένο σε δόρυ, σημάδι νίκης’’.
Tη στρατιωτική συντριβή θα ακολουθήσει πολιτικό και κοινωνικό χάος. Ο άμαχος πληθυσμός θα καταφύγει στις τειχισμένες πόλεις*(6) και η ύπαιθρος θα ερημωθεί. Στο δε Μακεδονικό θρόνο οι διάδοχοι θα είναι τόσο βραχύβιοι, ώστε ο Αντίπατρος θα ‘’χρεωθεί’’ το προσωνύμιο ‘’Ετησίας’’, επειδή βασίλεψε μόνο 45 ημέρες, όσο διαρκούν οι ‘’ετησίαι’’, δηλαδή τα μελτέμια! Τελικά την κατάσταση θα ‘’σώσει’’ ο έμπειρος και γενναίος στρατηγός Σωσθένης, ο οποίος θα καταφέρει να αποκρούσει τους Κέλτες και να τους απωθήσει στο Βορρά. Όμως ο κίνδυνος όχι μόνο δεν αποσοβήθηκε, αλλά έγινε μεγαλύτερος το Φθινόπωρο του 279 π. Χ., όταν νέα στίφη Γαλατών εισέβαλαν ξανά στη Μακεδονία μέσω της Παιονίας*(7) τη φορά αυτή με αρχηγό τον Βρέννο.
Οι Γαλάτες στην κεντρική Ελλάδα και στην Ευρυτανία:
Η μάχη στα Κοκκάλια:
…..ο Βρέννος*(8) δεν ησύχαζε απ’ το φθόνο του για τα περισσότερα που άρπαξε στη Μακεδονία ο Βόλγιος, γι’ αυτό πολλές φορές ζήταγε στις συνελεύσεις του λαού και σε χωριστές κουβέντες του με τους άλλους Κέλτες αρχηγούς, να τραβήξουν για τις αλήστευτες ακόμα ελληνικές περιοχές. Και έφερε κάποτε, λεν, στη συνέλευση, μικρόσωμους Έλληνες αιχμαλώτους, φτωχοντυμένους και κουρεμένους γουλί, έστησε δίπλα τους μεγαλόσωμους ένοπλους Κέλτες, κι έλεγε πως δεν είχαν παρά μονάχα να βαδίσουνε κατά τέτοιων ανθρωπάκων και τους τσάκισαν! Έχουν όμως αυτοί θησαυρούς αμύθητους, κι αναθήματα χρυσά στους ναούς τους, κι ασημικά στα συμπόσιά τους!*(9) Η παραπάνω διήγηση του Παυσανία*(10) εύγλωττα μας αποκαλύπτει τα κίνητρα της δεύτερης κέλτικης επιδρομής , αλλά θα ήταν παράλειψη η απουσία αναφοράς στο γεγονός, ότι οι Γαλάτες και στις δύο επιδρομές έφερναν μαζί τους και τα γυναικόπαιδά τους. Το στοιχείο αυτό για τους ιστορικούς δηλώνει σαφώς ότι πρόθεσή τους δεν ήταν μόνο η λεηλασία και ο πλουτισμός από τα λάφυρα, αλλά και η μόνιμη εγκατάστασή τους στον ελλαδικό χώρο, γεγονός που θα επηρέαζε σαφώς τις ιστορικές εξελίξεις, άγνωστο βέβαια σε ποιο βαθμό.
Στις αρχές του Φθινοπώρου του 279 π. Χ. ο Βρέννος με δύναμη 200.000 ανδρών*(11) και με κύριο στόχο τους θησαυρούς του μαντείου των Δελφών, εισέβαλε στη Μακεδονία. Ο Σωσθένης τούτη τη φορά, μη έχοντας και τις απαιτούμενες δυνάμεις, εφάρμοσε τακτική ‘’ανταρτοπόλεμου’’ που σκοπό είχε να διώξει απλώς τον εχθρό από τη Μακεδονία. Η τακτική του απέδωσε και γρήγορα ο Βρέννος βρέθηκε να προελαύνει ανενόχλητος στη Θεσσαλία, αφού οι εκεί ντόπιοι μεγαλογαιοκτήμονες του επέτρεψαν ελεύθερη διέλευση, υπό τον όρο να μην λεηλατηθούν τα κτήματά τους. Οι Έλληνες της κυρίως Ελλάδας κάπως αργά φαίνεται να συνειδητοποιούν τον κίνδυνο και σπεύδουν να συνεννοηθούν για να οργανώσουν ένα κοινό μέτωπο, που στόχο είχε να σταματήσει τους Κέλτες στο πιο κατάλληλο σημείο, στις Θερμοπύλες. Τελικά ο συνασπισμός είχε περιορισμένη έκταση, δεδομένου ότι οι Σπαρτιάτες δεν συμμετείχαν, ενώ οι Μακεδόνες έστειλαν λίγους μόνο μισθοφόρους, ώστε να μην κατηγορηθούν αργότερα για πλήρη αδιαφορία. Βεβαίως δεν πρέπει να παραβλέψουμε τη σκέψη ότι τυχόν ήττα και αποδυνάμωση των Αιτωλών σήμαινε πολιτικά οφέλη και για τους δύο.
Τελικά οι ελληνικές δυνάμεις που συγκεντρώθηκαν για να αντιμετωπίσουν τους Κέλτες στηρίχτηκαν κυρίως στους Αιτωλούς (11.000-12.000 άνδρες) και στους Βοιωτούς (10.500 άνδρες). Συμμετείχαν επίσης οι Φωκείς (3.500 άνδρες) οι Λοκροί (700 άνδρες) οι Αθηναίοι (1500 άνδρες) οι Μεγαρείς (400 άνδρες) και 1000 μισθοφόροι που έστειλαν οι Αντίγονος (500 άνδρες) και Αντίοχος *(12) (500 άνδρες). Σχεδόν αμέσως ξεκινούν και οι πρώτες έριδες (κυρίως ανάμεσα σε Αιτωλούς και Βοιωτούς ) για την ηγεσία του στρατού. Ευτυχώς όμως, η κρισιμότητα της κατάστασης ‘’πείθει’’ όλα τα μέρη να αποδεχτούν ως επικεφαλής τον Αθηναίο στρατηγό Κάλιππο του Μοιροκλέους, παρ’ όλο που η Αθήνα είναι ένα κράτος που βρίσκεται σε παρακμή. Οι περίπου 30.000 Έλληνες καταλαμβάνουν τις θέσεις τους στις Θερμοπύλες την ίδια στιγμή που ο Βρέννος βρίσκεται ήδη στη Φθιώτιδα. Διακόσια χρόνια μετά τη μάχη με τους ‘’Αθάνατους’’ του Ξέρξη, θαρρείς ότι και το ‘’φάντασμα’’ του Λεωνίδα κάθεται σε μια γωνιά του στρατοπέδου, χαμογελώντας ικανοποιημένο, βλέποντας για άλλη μια φορά ελεύθερους ανθρώπους, να ετοιμάζονται για το μεγάλο αγώνα τους!
 |
Στατήρας του κοινού των Αιτωλών μετά την απόκρουση των Κελτών. Παριστάνει γυναικεία μορφή που συμβολίζει την Αιτωλία να πατά σε γαλατικές ασπίδες.
|
Η πρώτη ενέργεια των Ελλήνων ήταν η καταστροφή των γεφυρών του Σπερχειού, ώστε να δυσκολευτεί το πέρασμα των Κελτών. Όμως ο Βρέννος έστειλε νύχτα ένα μεγάλο μέρος του στρατού πολύ μακρύτερα, που περνώντας το ποτάμι από ένα ρηχό, μη ορμητικό σημείο, βρέθηκε το άλλο πρωί στην απέναντι όχθη, αναγκάζοντας την εμπροσθοφυλακή των Ελλήνων να υποχωρήσει. Στη συνέχεια διέταξε τους ντόπιους να ξαναχτίσουν τις γέφυρες, κάτι που αυτοί έκαναν με μεγάλη προθυμία, προκειμένου να απαλλαγούν όσο το δυνατόν ταχύτερα απ’ την παρουσία των Γαλατών στην περιοχή τους. Ο Βρέννος περνά τον Σπερχειό και αμέσως λεηλατεί την περιοχή γύρω απ’ την πόλη Ηράκλεια (της Οίτης) και γρήγορα βρίσκεται μπροστά στο στενό των Θερμοπυλών. Την επομένη με την ανατολή του ήλιου ξεκίνησε η μάχη. Ο Παυσανίας μας διηγείται με εκπληκτικό τρόπo … ἐνταῦθα οἱ Ἕλληνες ἐν σιγῇ τε ἐπῄεσαν καὶ ἐν κόσμῳ… εδώ οι Έλληνες επιτέθηκαν με σιγή και τάξη....... οἱ δὲ ἐν ὀργῇ τε ἐπὶ τοὺς ἐναντίους καὶ θυμῷ μετὰ οὐδενὸς λογισμοῦ καθάπερ τὰ θηρία ἐχώρουν: καὶ οὔτε πελέκεσι διαιρουμένους ἢ ὑπὸ μαχαιρῶν ἀπόνοια τοὺς ἔτι ἐμπνέοντας [ἔτι] ἀπέλειπεν, οὔτε ὅσοι βέλεσι καὶ ἀκοντίοις διεπείροντο, ὑφῄρουν τοῦ θυμοῦ, μέχρι οὗ παρέμενεν ἡ ψυχή: οἱ δὲ καὶ ἐκ τῶν τραυμάτων τὰ δόρατα οἷς ἐβέβληντο ἀνασπῶντες ἠφίεσαν τε ἐς τοὺς Ἕλληνας καὶ ἐχρῶντο ἐκ χειρός… προχωρούσαν (οι Κέλτες) με οργή εναντίον των εχθρών τους, και με παράλογο θυμό, όπως ακριβώς τα θηρία. Ακόμα κι όταν τους χτυπούσαν με πελέκεις ή μαχαίρια, η μανία δεν τους άφηνε όσο ανέπνεαν ακόμα, ούτε κι όσοι τρυπιόνταν από βέλη η ακόντια άφηναν το πάθος τους, μέχρι να τους βγει η ψυχή. Μερικοί βγάζοντας από τις πληγές τους τα δόρατα με τα οποία είχαν βληθεί, τα χρησιμοποιούσαν εναντίον των Ελλήνων στις μάχες σώμα με σώμα…. Για εφτά ημέρες οι Έλληνες αξιοποιώντας την οχυρή τους θέση και τον ανώτερο οπλισμό τους κρατούν τους Γαλάτες έξω από το στενό*(13). Ο Βρέννος διατάζει την παράκαμψη των Θερμοπυλών, μέσω ενός μονοπατιού που απ’ την Ηράκλεια οδηγεί στην άλλη πλευρά της Οίτης. Εκεί όμως οι Κέλτες συναντούν τον στρατηγό του Αντίοχου, τον Τελέσαρχο, που θα τους κλείσει το δρόμο, πολεμώντας γενναία, χάνοντας και ο ίδιος τη ζωή του. Η νέα αποτυχία πείθει πλέον τον Βρέννο, ότι ο μόνος τρόπος για να περάσει τις Θερμοπύλες είναι η εξουδετέρωση των Αιτωλών , της μεγαλύτερης δηλαδή δύναμης των αμυνομένων. Έτσι λοιπόν στέλνει 40.000*(14) στρατιώτες, υπό τις διαταγές των αξιωματικών, Ορεστόριου και Κόμβουτη, να γυρίσουν πίσω, να ξαναπεράσουν τον Σπερχειό και μέσω Θεσσαλίας να εισβάλουν στην Αιτωλία.*(15) Στόχος του να αναγκάσει τους Αιτωλούς να σπεύσουν να υπερασπίσουν τη γη τους αποδυναμώνοντας , διαλύοντας ουσιαστικά τον ελληνικό συνασπισμό, ανοίγοντας έτσι το δρόμο του προς τους Δελφούς. Πράγματι οι Κέλτες εισέβαλαν στην Ευρυτανία λεηλατώντας τις κοιλάδες της χώρας και εν συνεχεία κατέλαβαν την αρχαία πόλη, Κάλλιο*(16), όπου προέβησαν σε απίστευτες ωμότητες και εγκλήματα, καίγοντας, βιάζοντας και σφάζοντας αδιακρίτως ηλικιωμένους και γυναικόπαιδα. Μαθαίνοντας για την εισβολή ο αιτωλικός στρατός σπεύδει να αποχωρήσει απ’ τις Θερμοπύλες με κατεύθυνση την πατρίδα, της οποίας όμως ο σκληροτράχηλος και ανυπότακτος λαός δεν έχει πει την τελευταία του λέξη… Παίρνοντας το δρόμο της επιστροφής οι Κέλτες και συγκεκριμένα στη διαδρομή προς το σημερινό χωριό Κρίκελο*(17) μέσα στον φυσικό ορεινό αυχένα (περιοχή που σήμερα ονομάζεται Κοκκάλια) βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον αιτωλικό στρατό (που σε βοήθεια του έσπευσαν και αρκετοί Αχαιοί από την Πάτρα), υπό τις διαταγές των στρατηγών, Πολύαρχου, Πολύφρονα και Λαοκράτη, αλλά και με τους απλούς κατοίκους της περιοχής …. ἐξεστρατεύοντο δὲ καὶ οἴκοθεν ἀπὸ τῶν πόλεων πασῶν οἱ ἐν ἡλικίᾳ, ἀναμεμιγμένοι δ᾿ ἦσαν ὑπὸ ἀνάγκης τε καὶ φρονήματος καὶ οἱ γεγηρακότες: συνεστρατεύοντο δέ σφισι καὶ αἱ γυναῖκες ἑκουσίως, πλέον ἐς τοὺς Γαλάτας καὶ τῶν ἀνδρῶν τῷ θυμῷ χρώμεναι…. απ' όλες τις πόλεις στην πατρίδα κινητοποιήθηκαν όλοι οι ενήλικες άντρες ακόμα και αυτοί που ήταν ηλικιωμένοι σπρωγμένοι από την ανάγκη και το φρόνημα. Μαζί μ' αυτούς συστρατεύονταν εθελοντικά και οι γυναίκες οι οποίες ήταν ακόμη περισσότερο εξαγριωμένες με τους Γαλάτες, απ' ότι οι άνδρες…….. Εκεί μέσα στις ορεινές στενοποριές της ευρυτανικής γης απλοί άνθρωποι με πέτρες, ξύλα και γεωργικά εργαλεία μαζί με το στρατό, επιτέθηκαν ψηλά από τις πλαγιές και εγκλώβισαν τους εισβολείς. Η σύγκρουση ήταν σφοδρότατη και διήρκησε ημέρες, καθώς οι Κέλτες προσπαθούσαν να ξεφύγουν, ενώ οι Αιτωλοί συνέχιζαν ακατάπαυστα την καταδίωξη, παίρνοντας θάρρος από τις επιτυχίες και τη δίψα για εκδίκηση, χτυπώντας με μανία και ορμή. Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον Παυσανία, ήταν ότι …. ἐλάσσονες ἡμίσεων ἐς τὸ στρατόπεδον οἱ βάρβαροι τὸ πρὸς Θερμοπύλαις ἀπεσώθησαν... Πράγματι για χρόνια τα κόκκαλα των νεκρών, αψευδής μάρτυρας της σφαγής των Κελτών, βρίσκονταν διασκορπισμένα στην ευρύτερη περιοχή, που άλλωστε σε αυτά ‘’χρωστά’’ το όνομά της. Οι δε ντόπιοι καλλιεργητές, συχνά πυκνά, στο πρόσφατο παρελθόν κατά τη διάρκεια των εργασιών τους ξέθαβαν ‘’αρχαία’’, όπως οι ίδιοι έλεγαν, κυρίως αιχμές από βέλη και δόρατα.
 |
| 279 π. Χ. προμαχούντων των Ευρυτάνων – Αιτωλών συνετρίβησαν οι Γαλάτες κατά κράτος. |
Οι Γαλάτες στον ομφαλό της γης:
Παρά τις σημαντικότατες απώλειες που υπέστη στα Κοκκάλια, ο κύριος όγκος του γαλατικού στρατού παρέμενε στις Θερμοπύλες. Το σχέδιο του Βρέννου ουσιαστικά είχε πετύχει, αφού και οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις αποφάσισαν να αποσυρθούν, επιλέγοντας να υπερασπίσουν τις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Λίγο πριν φύγουν οι Έλληνες, ο Βρέννος προσπάθησε για δεύτερη φορά να τους περικυκλώσει, χρησιμοποιώντας την ‘’ανόπαια ατραπό’’, που τη φορά αυτή του φανέρωσαν οι κάτοικοι της περιοχής, Ηρακλειώτες και Αινιάνες, μην αντέχοντας πλέον την παραμονή των Κελτών στη χώρα τους. Ο Βρέννος διέταξε τον υπαρχηγό του, Ακιχώριο, να παραμείνει στη περιοχή της Ηράκλειας, επικεφαλής ενός μεγάλου μέρους του στρατού, ενώ ο ίδιος οδήγησε μέσω της ατραπού το υπόλοιπο στράτευμα, με σκοπό να βρεθεί στα νώτα των υπερασπιστών. Οι Έλληνες ειδοποιήθηκαν έγκαιρα και πριν πέσουν στην παγίδα εκκένωσαν το στενό. Έτσι ο δρόμος προς τους αμύθητους θησαυρούς του μαντείου ήταν πλέον ανοιχτός. Μπροστά κινούσε ο Βρέννος προς τους ανυπεράσπιστους, όπως νόμιζε Δελφούς, και πίσω του ακολουθούσε το τμήμα του Ακιχώριου, το οποίο κουβαλούσε και όλα τα λάφυρα, που είχαν μέχρι τότε αρπάξει. Φθάνοντας όμως έξω απ’ την πόλη τον περίμενε μία ακόμη δυσάρεστη έκπληξη. 4.000 Έλληνες (Αιτωλοί, Μαγνήτες, Λοκροί από την Άμφισσα και Φωκείς), υπό τις διαταγές του στρατηγού των Φωκέων Αλεξίμαχου, του έκλειναν το δρόμο!
Παρά την αριθμητική τους υπεροχή, οι Κέλτες δεν κατάφεραν για άλλη μια φορά να επικρατήσουν, υπέστησαν βαριές απώλειες και η επίθεσή τους αποκρούστηκε. Στη μάχη όμως σκοτώθηκε ο Αλεξίμαχος, του οποίου το άγαλμα φιλοτέχνησαν και δώρισαν αργότερα οι Φωκείς στο μαντείο. Παράλληλα οι Αιτωλοί, εφαρμόζοντας τακτικές ανταρτοπόλεμου, επιτίθεντο συνεχώς στο τμήμα του Ακιχώριου που ακολουθούσε, προξενώντας σημαντικές απώλειες και ανακτώντας πολλά από τα λάφυρα. Το σπουδαιότερο όμως ήταν, ότι καθυστερούσαν σημαντικά την ένωση των δύο γαλατικών τμημάτων, εξέλιξη που είχε καταλυτική σημασία για την έκβαση της μάχης στους Δελφούς. Αλλά σαν μην έφταναν όλα αυτά για τους άτυχους Κέλτες, το ίδιο βράδυ οι θεοί αποφάσισαν και αυτοί να συνδράμουν! Και πρώτος φυσικά ο Απόλλωνας, ο οποίος έστειλε μια χιονοθύελλα*(18) να ‘’μαστιγώσει’’ τους ήδη καταταλαιπωρημένους και αποκαρδιωμένους Γαλάτες ,ενώ παράλληλα, μεγάλες κατολισθήσεις σημειώνονταν στην περιοχή, εντείνοντας τον πανικό τους. Και με την αυγή της καινούριας μέρας νέα δεινά ενέσκηψαν, όταν οι υπερασπιστές βγήκαν από την πόλη, εξαπολύοντας μετωπική επίθεση, ενώ την ίδια στιγμή οι Φωκείς, που γνώριζαν άριστα την περιοχή, κατέβηκαν τις χιονισμένες πλαγιές του Παρνασσού και επιτέθηκαν στα νώτα των εχθρών τους. Μαζί τους αγωνίστηκαν η Αθηνά, η Άρτεμις και ο Απόλλωνας κραυγάζοντας δυνατά, σπέρνοντας τον τρόμο στους αντιπάλους τους. Πέρα βεβαίως από τις ‘’ποιητικές’’ περιγραφές των μαχόμενων θεών δίπλα σε κοινούς θνητούς, υπάρχει η πραγματικότητα, που λέει ότι η σύγκρουση ήταν σφοδρή. Οι Κέλτες αντιστάθηκαν σθεναρά. Ιδίως στο σημείο που βρισκόταν ο Βρέννος με τους πιο επίλεκτους άνδρες του η σύγκρουση κορυφώθηκε και όταν ο ίδιος βρέθηκε βαριά πληγωμένος και μεταφέρθηκε λιπόθυμος εκτός μάχης δόθηκε και το σύνθημα της υποχώρησης. Οι Κέλτες υποχωρούσαν καταδιωκόμενοι από τους Έλληνες, που επιτίθονταν και σκότωναν όποιον Γαλάτη έμενε πίσω. Το ίδιο βράδυ, μάλλον, το τμήμα του Βρέννου κατόρθωσε να ενωθεί με το τμήμα του Ακιχώριου, που συνέχιζε να υποφέρει από τις ακατάπαυστες επιθέσεις των Αιτωλών. Εκεί ο Βρέννος, αφού πρώτα συμβούλεψε .. βασιλέα δε καταστήσαι Κιχώριον.. έδωσε την τελευταία του διαταγή, να σκοτωθούν οι τραυματίες και όσοι μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα. Ύστερα, αφού ήπιε μεγάλη ποσότητα άκρατου οίνου, τράβηξε το ξίφος του και με αυτό αυτοκτόνησε. Οι Γαλάτες που απέμειναν και που προφανώς συνέχιζαν να αποτελούν υπολογίσιμη δύναμη, υπό τον Ακιχώριο, συνέχισαν την υποχώρησή, δεχόμενοι πάντα τις επιθέσεις των Αιτωλών, έως ότου έφτασαν πίσω στις γέφυρες του Σπερχειού και βρέθηκαν στη Θεσσαλία. Εκεί αποφάσισαν να περάσουν το χειμώνα, αλλά βρέθηκαν αντιμέτωποι με τους κατοίκους της περιοχής (Θεσσαλούς και Μαλιείς) που δεν ήταν διατεθειμένοι να τους επιτρέψουν την παραμονή. Ηττημένοι και σε αυτό το μέρος της Ελλάδας και έχοντας πάλι σημαντικές απώλειες κατάφεραν τελικά να χωριστούν σε δύο ομάδες και η πρώτη, υπό τον Ακιχώριο, έφτασε στο Δούναβη, ενώ η δεύτερη, υπό τον Κομοντόριο, έφτασε στη Θράκη.
 |
Άγαλμα του Απόλλωνα που ανέθεσαν οι Έλληνες στους Δελφούς. Ο Θεός πατά θριαμβευτικά πάνω σε γαλατική ασπίδα.
|
Αντί επιλόγου:
Εκεί το 277 π. Χ. δέχτηκαν ακόμα ένα μεγάλο χτύπημα, τη φορά αυτή, από τον Αντίγονο Γονατά, ο οποίος γυρίζοντας από τον Ελλήσποντο στη Μακεδονία συνάντησε 20.000 Κέλτες που είχαν εισβάλει στη Θράκη. Στη σύγκρουση της Λυσιμαχείας που ακολούθησε, οι Γαλάτες συνετρίβησαν έχοντας τεράστιες απώλειες. Παρά ταύτα, τα εσωτερικά προβλήματα, που αντιμετώπιζε ο Αντίγονος, δεν του επέτρεψαν να δώσει μια τελική λύση στη γαλατική απειλή και έτσι οι Κέλτες κατάφεραν να καταλάβουν ένα μεγάλο μέρος της Θράκης, όπου και ίδρυσαν το κράτος της Τύλιδος*(19), που για 70 χρόνια ανάγκαζε τις κοντινές ελληνικές πόλεις να πληρώνουν φόρους, προκειμένου να αποφεύγουν τις επιδρομές. Ένα δεύτερο τμήμα (το οποίο εμπεριείχε και το μεγαλύτερο μέρος των Κελτών του Κομοντόριου που επέζησαν της ήττας στην Ελλάδα) πέρασε στη Μικρά Ασία κατέλαβε την περιοχή της Φρυγίας*(20) και τελικά ίδρυσε κράτος το οποίο ονομάσθηκε Γαλατία, αφού ο Αντίοχος δεν κατόρθωσε να τους εμποδίσει, παρά τη νίκη του εναντίον τους στη λεγόμενη μάχη των ελεφάντων (275 π. Χ.). Τέλος, τον 3ο αιώνα ο Μιθριδάτης βασιλιάς του Πόντου χρησιμοποίησε τους Κέλτες, ως μισθοφόρους, στον πόλεμο κατά του Πτολεμαίου του Β’ της Αιγύπτου. Οι Γαλάτες προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες και ο Μιθριδάτης για να τους ανταμείψει τους παραχώρησε εδάφη στην σημερινή κεντρική Τουρκία. Εκεί οι Κέλτες, για να τονίσουν το γεγονός ότι στη μάχη άρπαξαν ως λάφυρα τις άγκυρες πολλών αιγυπτιακών πλοίων, ίδρυσαν πόλη την οποία ονόμασαν Άγκυρα, που όλοι σήμερα γνωρίζουμε ως πρωτεύουσα του τουρκικού κράτους.
Στον αντίποδα οι Αιτωλοί, που αναμφισβήτητα πρωτοστάτησαν στην απόκρουση της γαλατικής επιδρομής, αύξησαν σημαντικά την επιρροή τους στην κεντρική Ελλάδα, επεκτείνοντας την συμπολιτεία τους και ελέγχοντας ουσιαστικά τη Δελφική Αμφικτυονία*(21) αποκλείοντας από τις συνεδρίες της όσα κράτη δεν βρίσκονταν υπό τον έλεγχό τους, συμπεριλαμβανομένων και των Μακεδόνων βασιλέων. Τέλος καθιέρωσαν και εορτή σε ανάμνηση της νίκης τους (τα Σωτήρια), που περιελάμβανε αγώνες και θυσίες και ήταν αφιερωμένη στον Δία και στον Απόλλωνα και τελούταν μάλλον κάθε δύο χρόνια, φυσικά στους Δελφούς.
Πάνω από όλα όμως απέδειξαν , μαζί με τους άλλους Έλληνες φυσικά, ότι οι αγώνες που γίνονται από ελεύθερους ανθρώπους κατά της επιβολής, της βαρβαρότητας και της τρομοκρατίας, από όπου αυτές και αν προέρχονται και με όποιον τρόπο εφαρμόζονται, αργά ή γρήγορα έχουν νικηφόρα αποτελέσματα, μήνυμα που ηχεί σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ!
 |
| Γαλατικός πέλεκυς |
Παραπομπές:
1) Ο διαχωρισμός στα τρία μεγάλα κράτη της Αιγύπτου, της Ασίας και της Μακεδονίας παρέμεινε σε γενικές γραμμές σταθερός παρά τις συνεχείς ανακατατάξεις και συγκρούσεις που χαρακτήριζαν την εποχή και δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν όλες στο παρόν κείμενο.
2) Βασίλεψε στη Μακεδονία πιθανότατα από το 277 π. Χ. για σαράντα περίπου χρόνια.
3) Ευρυτάνες, Δόλοπες, Αγραίοι, Απεραντοί, αρχαίοι κάτοικοι της Ευρυτανίας και σύμφωνα με τον Θουκιδίδη ’’αγνωστότατοι δε γλώσσαν καί ωμοφάγοι" και ότι ήταν "μέγα έθνος και μάχημον"
4) Κατά τον Στράβωνα το όνομα Βόλγιος ή Βέλγιος φανερώνει την καταγωγή του αρχηγού, άρα και την προέλευση του στίφους του, δηλαδή από το κελτικό φύλο των Βελγών.
5) Κεραυνός, προσωνύμιο που είχε εξαιτίας του εκρηκτικού χαρακτήρα του.
6) Οι Κέλτες δεν κατείχαν τις τεχνικές πολιορκίας τειχισμένων πόλεων.
7) Παιονία, περιοχή που αντιστοιχεί στο σημερινό κράτος των Σκοπίων και σε μικρό κομμάτι της Βουλγαρίας.
8) Το όνομα Βρέννος ίσως να αποτελεί ηγεμονικό τίτλο. Βρέννος λεγόταν και ο Γαλάτης αρχηγός που λεηλάτησε τη Ρώμη το 387 π. Χ.
9) J.G.Droysen Ιστορία των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου τόμος Β’, απόσπασμα μεταφρασμένο από τον Παυσανία και τον Πολύαινο.
10) Παυσανίας, περιηγητής και γεωγράφος που έζησε τον 2ο αιώνα μ. Χ. κύρια ιστορική πηγή των γεγονότων
11) Το νούμερο των 200.000 ανδρών που μας παραδίδει ο Παυσανίας είναι σίγουρα υπερβολικό. Οι σύγχρονοι ιστορικοί υπολογίζουν το στρατό των Κελτών σε 30.000 άνδρες περίπου.
12) Αντίοχος, βασιλιάς της Ασίας γιος του Σέλευκου.
13) ἐν τούτῳ δὲ οἱ ἐπὶ τῶν τριήρων Ἀθηναῖοι…. Ο Παυσανίας μας διηγείται ότι στη μάχη συμμετείχαν και αθηναϊκές τριήρεις, οι οποίες είχαν πλησιάσει πολύ κοντά στην ακτή και προκαλούσαν μεγάλη ζημιά στους Γαλάτες εκτοξεύοντας εναντίον τους βέλη και δόρατα. Από επιγραφή όμως του Δήμου των Αθηνών που έχει βρεθεί, δεν προκύπτει από πουθενά αποστολή στόλου. Μάλιστα κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ δύσκολο, δεδομένου ότι ο Πειραιάς την εποχή εκείνη μάλλον ήταν υπό την εξουσία του Αντίγονου Γονατά, αλλά όχι και αδύνατον, αφού η Αττική διέθετε και άλλα λιμάνια. Γενικά το ζήτημα αυτό έχει προκαλέσει διαφωνίες, με πολλούς ιστορικούς να υποστηρίζουν ότι τελικά τα πλοία τα έστειλε ο Αντίγονος, ενώ άλλοι απορρίπτουν τελείως τη διήγηση του Παυσανία και την ύπαρξη στόλου στη μάχη.
14) 40.000 άνδρες σύμφωνα με τον Παυσανία. Ισχύει και εδώ η παραπομπή (11), συνεπώς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το ακριβές νούμερο των Κελτών που εισέβαλαν στην Ευρυτανία.
15) Οι Γαλάτες θα διέσχισαν την κοιλάδα του Σπερχειού, και περνώντας από την Υπάτη θα στρίψανε νότια, κατηφορίζοντας την κοιλάδα του Μόρνου, ανάμεσα στη Γκιώνα και τα Βαρδούσια. ‘’Ανάλυση της πορείας από το βιβλίο του Γ. Σωτηριάδη. ‘’Ζητήματα αιτωλικής ιστορίας και τοπογραφίας’’
16) Άλλο ένα σημείο που προκαλεί τριβές. Είναι το αρχαίο Κάλλιο το χωριό Βελούχοβο, σκεπασμένο πλέον από τα νερά του φράγματος του Μόρνου, ή είναι το σημερινό χωριό Κλαψί που πήρε το όνομα τους από τους κλαυθμούς και τους κοπετούς ύστερα από τη γαλατική λαίλαπα; Ίσως η διενέργεια περαιτέρω ανασκαφών στις επίμαχες περιοχές μας δώσει κάποια στιγμή την απάντηση.
17) Από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας (1.100 μέτρα υψόμετρο). Στο Κρίκελλο, στις 28 Οκτωβρίου του 1942 ο Ε.Λ.Α.Σ έδωσε την πρώτη του μάχη κατά των Ιταλών κατακτητών στη θέση Κουφόβρυση.
18) Η μάχη διεξήχθη στην καρδιά του χειμώνα και η χιονοθύελλα ήταν ένα φυσιολογικό γεγονός, το οποίο βέβαια οι Έλληνες δεν έχασαν την ευκαιρία να αποδώσουν στον προστάτη θεό του μαντείου, τον Απόλλωνα.
19) Εικόνα 2.
20) Περιοχή της Μικράς Ασίας απέναντι ακριβώς από τη Μυτιλήνη. Εικόνα 2.
21) Οι αμφικτυονίες ήταν θρησκευτικές και πολιτικές ενώσεις αρχαίων ελληνικών πόλεων. Η πιο σημαντική ήταν η Δελφική.
Βιβλιογραφία:
Παυσανίας: Παυσανίου Ελλάδος περιήγησις
10) Φωκικά , Λοκρών, Οζόλων.
Ιστορία του ελληνικού έθνους: Εκδοτική Αθηνών
τόμος Δ΄
J.G. Droysen: Ιστορία των Διαδόχων του Μεγάλου
Αλεξάνδρου.
Γκόλιας Α. Μάρκος: Ιστορία των αρχαίων Ευρυτάνων.
*Ακόμη για όσους επιθυμούν περεταίρω πληροφορίες τρεις πολύ αξιόλογοι ιστότοποι:
Υ.Γ. Τη μικρή αυτή μελέτη θέλω να την αφιερώσω στον αδελφικό μου φίλο τον «Ευρυτάνα Ιχνηλάτη» του οποίου η αγάπη για τον ανυπότακτο χαρακτήρα της φύσης και του λαού της Ευρυτανίας μπορεί να εμπνεύσει και τον πιο φανατικό, όπως εμένα, νησιώτη!
Δημήτρης Πούλος
.jpg)
