Κώστας Βελής: από τη νεότητα του συμβιβασμού στην ωριμότητα της φλογισμένης δράσης!

Η προτομή του Κώστα Βελή στο Κεράσοβο της Ευρυτανίας

Το παρακάτω άρθρο παραχώρησε στο blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"   

ο κ. Κυριάκος Χήνας διατελέσας καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Καρλσρούης στη Γερμανία.

Με τις αυτονόητες ανεπάρκειες της υποκειμενικής ιδεοληψίας, διατηρώ τη σταθερή πεποίθηση ότι οι συναρπαστικές φυσιογνωμίες της Ιστορίας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Σε αυτούς, όπως ο Κολοκοτρώνης, που καταφέρνουν με το τεράστιο μέγεθός τους να μην υπερβαίνει το Σημαινόμενο-το έργο τους- κατά πολύ σε αξία το Σημαίνον-την ίδια την προσωπικότητά τους. Και σε αυτούς που καθρεφτίζουν μεν τη συλλογική κοσμοαντίληψη, αλλά ταυτόχρονα καταφέρνουν να τη μετασχηματίσουν δείχνοντας το δρόμο για ποιοτικότερες διεκδικήσεις.

Στη δεύτερη αυτή προοπτική συγκαταλέγεται ο Κώστας Στεργιόπουλος-Βελής, άρα η μελέτη του βίου του μπορεί να αποκαλύψει τα πλεονεκτήματα και τις υστερήσεις της Ευρυτανίας εκείνη την εποχή.

 

Κεράσοβο Ευρυτανίας (άποψη)

Γόνος φτωχής-λαϊκής οικογένειας, γεννήθηκε το 1770 στο ξακουστό Κεράσοβο (σημερινό Κερασοχώρι) των Ευρυτανικών Αγράφων, όπου περιορίστηκε σε ισχνές σπουδές, παρά την πανθομολογούμενη ευστροφία του. Η πρώτη κρίσιμη εξέλιξη της ζωής του -με την παραίνεση των γονιών του- ήταν η μετοίκησή του στα Ιωάννινα, στην αυλή του Αλή. Κάθε επιλογή κρίνεται με βάση τους αξιακούς κώδικες και τα ανακλαστικά ευαισθησίας που δείχνουμε απέναντι στην κοινωνική πραγματικότητα της εποχής. Αυτός εκμεταλλεύθηκε την κοινωνική πραγματικότητα -σταδιοδρομία κοντά στον όχι ανθέλληνα Αλή- για να ικανοποιήσει βέβαια ατομικές φιλοδοξίες, αλλά και για να ετοιμάσει τη ''μαγιά της λευτεριάς''. Ασφαλώς δεν πρόδινε την πατρίδα και το λαό, ενώ παράλληλα θωρακιζόταν με την εμπειρία του ένοπλου αγώνα. Αργότερα, ο Λένιν θα έλεγε ότι ο εχθρός θα μας δώσει το σκοινί για να τον κρεμάσουμε.

Στα Ιωάννινα γοητεύθηκε και γοήτευσε. Εντυπωσίασαν οι στρατιωτικές και διοικητικές ικανότητές του, έτσι ώστε έγινε υπασπιστής του Βελή, γιου του Αλή, γι αυτό και έκτοτε άλλαξε το επίθετο σε Βελής. Ευεξήγητη λοιπόν είναι και η αναβάθμισή του κατά τα επόμενα χρόνια. Το 1815 διορίστηκε βοεβόδας της Δυτικής Μακεδονίας, με έδρα την Κοζάνη, και το 1820 αρχιγραμματέας της Θεσσαλίας, με έδρα την Καρδίτσα. Εδώ κλείνει το κεφάλαιο της ζωής του με αμφιλεγόμενο χαρακτήρα, που έχει έντονα επικριθεί. Όμως αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί  εκμεταλλεύθηκαν την ευμενή στάση του Αλή προς τους Έλληνες : στη στρατιωτική σχολή που ίδρυσε, μετείχαν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Γρίβας, ο Πανουργιάς, ο Αθανάσιος Διάκος κ.α. Με τη βοήθειά του σπούδασε ο Ησαΐας Σαλώνων. Κοντά του ευδοκίμησαν λόγιοι, όπως ο Αθανάσιος Ψαλλίδας, ο Ιωάννης Βηλαράς, ο Μπαλάνος Βασιλόπουλος. Σε Έλληνες εμπιστεύθηκε την οικονομική διαχείριση: Ιωάννης Σταύρου, Μάνθος Οικονόμου, Αλέξιος Νούτσος. Μητέρα του Αλή ήταν η Χάμκω, ελληνικής καταγωγής και ελληνόγλωσση.

Τον Μάρτιο του 1821, όταν στην Ελλάδα αναπτύσσεται μια αισιόδοξη δυναμική απελευθέρωσης, αρκετοί εξέχοντες πατριώτες συσκέπτονται στη Λευκάδα, στο σπίτι του ποιητή Ιωάννη Ζαμπέλιου. Εκπονείται σχέδιο εξέγερσης, κατανέμονται αρμοδιότητες και ο Βελής ορίζεται ως επαναστατικός αρχηγός της Ευρυτανίας. Πώς εξηγείται αυτό; Διαχρονική είναι η διαπίστωση ότι σε κάθε κοινωνικό σύνολο, όταν διαμορφωθεί μια συλλογική δυναμική που πείθει αξιακά και φλογίζει ψυχές, τότε τα μέλη συσπειρώνονται και ακολουθούν έναν κοινό προσανατολισμό, με ευοίωνο συνήθως αποτέλεσμα. Στην περίπτωση του Βελή, συνέδραμαν δύο επιπλέον στοιχεία για να συστρατευθεί :

1) Ήταν από τους πρώτους που διέβλεπε ότι στην Ελλάδα γεννιέται ένα νέο Εμείς: στη θέση του Γένους με άξονα το χριστιανισμό, κυοφορείται πλέον το Έθνος των Ελλήνων. Μια ηγετική φυσιογνωμία μπόρεσε να κάνει αυτό το ποιοτικό άλμα που δοκίμαζε ήδη η Ευρώπη. 

2) Είχε το κλασικό χαρακτηριστικό πολλών Ευρυτάνων να θυσιάζουν τη ζωή τους για ιδανικούς οραματισμούς, χωρίς ιδιοτέλεια.

Τον Απρίλιο του 1821 φτάνει στο Κεράσοβο, οργανώνει μυστικά τον Αγώνα και στις 10 Μαΐου συγκεντρώνει οπλαρχηγούς στο σπίτι του υψώνοντας τη σημαία της Επανάστασης. Με σχετική προκήρυξη καλεί το λαό να συμπαραταχθεί στο Κοινό Αγαθό, δίπλα στους Σταμούλη Γάτσο, Χρ. Σουλιώτη, Γιάννη Μπρούσκα, Γιολδασαίους κ.α. Aναφέρει συγκεκριμένα: "Αδελφοί, ήρθεν η ώρα με το θέλημα του Θεού να ελευθερώσωμεν την Πατρίδα από την τυραννίαν την τουρκικήν. Λοιπόν, άμα λάβητε το παρόν, να πάρετε τα άρματά σας και να έλθητε όπου σας προσμένω εδώ εντός τριών ημερών, διότι ο καιρός δεν μας προσμένει περισσότερον. Να είμεθα έτοιμοι να κάμωμεν το χρέος μας εις την Πατρίδα".

Η πρώτη στρατιωτική επιτυχία ήταν η στρατηγική επιλογή του να σπεύσει στον Προυσό για να εμποδίσει Τούρκους να διαφύγουν από το Αγρίνιο προς τη Θεσσαλία. Στη συνέχεια, σε μια άκρως γενναιόδωρη πρωτοβουλία, αγόρασε -με προσωπικά έξοδα- πολεμοφόδια, κυρίως από τον Ηπειρώτη Γιαννάκη Ρήγο, αλλά απέτυχε να ελευθερώσει το Καρπενήσι, αφού η πολιορκία άρχισε στις 4 Ιουνίου 1821 και έσπασε στις 19, επειδή οι αμυνόμενοι ενισχύθηκαν με στρατό του Βελήμπεη Πρεμετινού. Ο Βελής αποχώρησε για άλλα μέτωπα, ενώ το Καρπενήσι θα απελευθερωθεί σε λίγο, στις 7 Ιουλίου 1821. Συμμετείχε επίσης σε μάχες στο Μπλάζο Θεσσαλίας κατά του Μαχμούτ, με τον Καραϊσκάκη κατά του Ομέρ, με Ράγκο-Κυπριανό κατά του  Δράμαλη.

Η μοιραία εξέλιξη σημειώθηκε με τη μάχη στη Φωτιάνα-Αηδονοχώρι, στη Ρεντίνα: Ύστερα από προδοσία του κοτζάμπαση Τσολάκογλου, ο Δράμαλης με πολλαπλάσιες δυνάμεις νίκησε τους Έλληνες και στις 15 Ιουλίου 1821 συνέλαβε τον Βελή.

Σιδεροδέσμιος οδηγήθηκε στον πασά της Λάρισας, όπου απέτυχε απόπειρα Ελλήνων να τον ελευθερώσουν. Στη συνέχεια τον πήγαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου αν και βασανίστηκε φριχτά δεν πρόδωσε τα μυστικά του αγώνα. Θανατώθηκε και το πτώμα του τεμαχίστηκε και έγινε βορά στα θηρία.

Στην επαναστατική δραστηριότητα του Βελή, που δυστυχώς περιορίστηκε σε δύο μήνες, εκδιπλώνονται δύο θεμελιακά χαρακτηριστικά:

Α. Το ανυπότακτο και η γενναιοφροσύνη του Ευρυτάνα, ο οποίος δε συμβιβάζεται με συμβατικούς σχεδιασμούς δράσης και πειθαρχημένη οργάνωση 

Β. Η έλλειψη ενιαίου οργανωτικού κέντρου του Αγώνα, που θα προσδιόριζε στόχους και μεθόδους υλοποίησης. Όλα στηρίζονται στο "ανεμόεν φρόνημα" του τοπικού πολέμαρχου, ο οποίος βασίζεται στην εμπειρία και στην έμπνευση της στιγμής.

Ο γιος του Γεώργιος έγινε στρατηγός, με διάταγμα του Κουντουριώτη, εκλέχθηκε βουλευτής το 1847-1850-1856-1859-1861 και πέθανε χωρίς απογόνους το 1876.

Πολύ αργοπορημένα, η Ελληνική Πολιτεία τίμησε τον Κώστα Στεργιόπουλο φιλοτεχνώντας την προτομή του στο Κερασοχώρι Ευρυτανίας στις 6 Ιουλίου 1976.

Κώστας Στεργιόπουλος (Βελής)

Η σύνολη φυσιογνωμία του Ήρωα πείθει ότι η Ελλάδα στερήθηκε με το θάνατό του πολύ νωρίς μια εκρηκτική ηγετική παρουσία. Αλλά, όπως λέει και ο ποιητής, η μεγαλοσύνη δεν μετριέται με το στρέμμα, με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα.

Ο υπογράφων δεν έχει ρίζες Ευρυτανικές. Αλλά μελετώντας την Ευρυτανική Ιστορία συγκινείσαι με το απύλωτο πάθος μιας περήφανης περιφέρειας να προσφέρει υποδείγματα αφοσίωσης στις Μεγάλες Αξίες της Ύπαρξης, που συντηρούν τη ζωή. Και υποκλίνεσαι.

Κυριάκος Χήνας, ιστορικός

άρθρο για το blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"