Με
ιδιαίτερη συγκίνηση το blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης" παρουσιάζει μία συγκλονιστική μαρτυρία που αφορά την τραγωδία της
Νιάλας Αγράφων που διαδραματίστηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου το Πάσχα του
1947 (βλ. επίσης το πλήρες αφιέρωμα του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη" καθώς και ένα σχετικό ντοκιμαντέρ)! Το σπουδαίο αυτό ντοκουμέντο ιχνηλατήσαμε από το αρχείο μας (σ.σ.
περιοδικό «Εθνική Αντίσταση», έκδοση της ΠΕΑΕΑ , τ. 122, 2004) και προέρχεται από
τον αξιωματικό του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας Β. Λαζαρίδη.
Ο Μακεδόνας
αντάρτης Β. Λαζαρίδης βίωσε, ως μαχητής του 3ου Λόχου του “Ερμή”- Γ.
Παπαϊωάννου, το γολγοθά των αγωνιστών στα “Ιμαλάια των Ευρυτανικών Αγράφων”! Εδώ
μας περιγράφει την επίπονη μα επιτυχή προώθηση του τμήματός του από τη Νιάλα προς
τη Σάικα Ευρυτανίας αμέσως μετά τα τραγικά γεγονότα. Eν συνεχεία, αναφέρεται στη
συγκρότηση μιας επίλεκτης ομάδας διάσωσης από ψυχωμένους αντάρτες, όπου
συμμετείχε και ο ίδιος, που από την επόμενη κιόλας ημέρα από το σκηνικό του
θανάτου ανέλαβαν τη ριψοκίνδυνη αποστολή να επιστρέψουν στον τόπο του μαρτυρίου
στη Νιάλα για να απεγκλωβίσουν τυχόν επιζώντες αιχμαλώτους συναγωνιστές τους,
καθώς και οπλισμό. Οι επίλεκτοι αντάρτες, κατόρθωσαν, εντέλει, να διασώσουν το
μοναδικό -μη συλληφθέντα- επιζώντα σύντροφό τους, ύστερα από μια περιπετειώδη πορεία.
Ιδού, λοιπόν, τι
αποκαλύπτει ο Β. Λαζαρίδης -μετέπειτα πρόεδρος ΠΕΑΕΑ Αξιούπολης Κιλκίς- για όσα
έζησε τότε στη Νιάλα των Αγράφων...
==========
13
Απρίλη 1947. Κυριακή του Πάσχα έγινε το μακελειό.
Όσο πιο ψηλά σκαρφαλώνουμε (υψ. 1.700 – 2.184 μ.) στο κακοτράχαλο και ολισθηρό
μονοπάτι θανάτου (προς τον αυχένα), πιο πέρα στη γυμνή βραχοβουνοσειρά (στις
αετοφωλιές) της Νιάλας, η χιονοθύελλα γίνεται πολική. Η ορατότητα περιορισμένη,
στιγμές στο απόλυτο μηδέν, ενώ η ένταση της καταιγιστικής χιονοθύελλας γίνεται
πιο ασφυχτική. Μας πάγωσε ο τοπικός σύνδεσμος, ο Γιώργης (που ήξερε το
δρομολόγιό μας). Πορεία προς τα που; Άγνωστο, μεταξύ άγνωστων τόπων.
Μειώνεται η
ατμοσφαιρική πίεση και αυξάνεται η ανάγκη να εισπνεύσουμε περισσότερο αέρα. Ο
τσουχτερός αέρας καίει τα ρουθούνια μας, που στάζουν μαύρο πηχτό αίμα. Καίει το
πρόσωπο, προκαλεί καυστικό πόνο στα μάτια μας, καίει και πρήζει τα σωθικά μας,
σφυρίζουν τα αυτιά μας.
Στο παχύ μουστάκι του
λοχαγού μας Ερμή κρέμονται κρύσταλλα από τα παγωμένα χνώτα του. Τα όπλα μας
πάγωσαν, αχρηστεύτηκαν και αυτά. Μυρμήγκιασαν τα χέρια και τα πόδια μας. Τα
γόνατα δύσκολα κάμπτονται και η μετακίνησή μας στην ανατολική ράχη (από τον
καταυλισμό προς τη βάση του Ποταμού Αγραφιώτη) γίνεται τσουλιθρίζοντας.
Εδώ, για να ζεσταθούμε,
βάλαμε φωτιά στο κονάκι. Άλαλοι επί 45 λεπτά, η επικοινωνία μας γίνεται στη
νοηματική γλώσσα, γιατί γνάθοι και γλώσσα έχουν ξυλιάσει, τη στιγμή που το
δέρμα του προσώπου μας θρύβεται σαν τραχανάς.
«Επίγεια κόλαση»
πλάκωσε τον 3ο Λόχο του Ερμή, του Τάγματος Σοφιανού του ΔΣΕ, αλλά και τους
φαντάρους της άλλης πλευράς και τους άοπλους καταδιωκόμενους πολίτες (άνδρες,
γυναίκες, παιδιά).
Ήμασταν ζωντανοί.
Παγώναμε, μελανιάζαμε, σαν να βγαίναμε από τον τάφο, ξαναζωντανεύαμε. Ήμασταν
73 Μακεδόνες αντάρτες και μείναμε 53. Ήταν πάνω από 70 φαντάροι (του Τάγματος
Αλευρά της 72ης Ταξιαρχίας του Συνταγματάρχη Γ. Λάμαρη), σε 21 στρατιωτικά
αντίσκηνα. «Καρβούνιασαν», δεν έμεινε ζωντανός κανείς και μαζί με τους άοπλους
(σύμφωνα μ’ αυτά που είδαμε, αλλά και με τα ραπόρτα του Ν.Ν. 4, 5,6, 10, 11 και
12 στις 13-22/4/47 του Γ. Λάμαρη προς το ΓΕΣ) ανέρχονται σε 250-300
«καρβουνιασμένα κορμιά».
Το σούρουπο, οι
εναπομείναντες 53 παγόπληκτοι αντάρτες του Λόχου μας, του Ερμή, παραπατώντας,
φτάσαμε και διανυχτερεύσαμε στα κονάκια Σάικας. Εδώ μας φιλοξένησε η
συναγωνίστρια Θειάκο Στυλιανή, με ξυνόγαλο και λακασιάτ.
14
Απρίλη 1947. Ξημερώματα της δεύτερης μέρας του
Πάσχα. Ο λοχαγός μας Ερμής επέλεξε 15 αντάρτες, από τους πιο γεροδεμένους και
ατρόμητους, για τους οποίους ήταν σίγουρος ότι θα αντέξουν και θα υπερνικήσουν,
οπωσδήποτε, τη λυσσασμένη πολική παγωνιά και ότι απρόοπτο τους προκύψει.
Σκοπός του λοχαγού ήταν
να πάρουμε τους 6 αντάρτες του Λόχου μας, οι οποίοι μπήκαν στο 7ο στρατιωτικό
αντίσκηνο με τους φαντάρους (εδώ έγινε κάτι το πρωτάκουστο στην τρίχρονη
εποποιία του ΔΣΕ, η συναδέλφωση μεταξύ ανταρτών και φαντάρων, έστω και
προσωρινή) και να φορτωθούμε με πολεμικό υλικό.
Επικεφαλής μας, ο
επίτροπος του Λόχου μας, ο Κοσμάς Κιούρτογλου (από την Έδεσσα). Την ομάδα
αποτελούσαν ακόμα: Ο Τηλέμαχος, επιτελής του Λόχου μας (από το Κιλκίς). Ο
Θανάσης Μπέτος, σύνδεσμος του Λόχου μας (από την Κάρπη Ν. Κιλκίς). Ο
Επαμεινώνδας (από το Νομό Πέλλας). Ο γράφων, ομαδάρχης (από τη Γοργόπη Ν.
Κιλκίς), και άλλοι 9 μαχητές μας. Ο Ερμής, λόγω υγείας, έμεινε με τους
υπόλοιπους στα κονάκια της Σάικας.
Τώρα σκαρφαλώναμε (χθες
κατολισθήσαμε) τη γυμνή, ανατολική παγωμένη και ολισθηρή, σαν τζάμι, μακροράχη
της Νιάλας, μέχρι το διάσελο του καταυλισμού με τα στρατιωτικά αντίσκηνα (υψ.
1.700 μ.), για δεύτερη φορά. Οι καιρικές συνθήκες ήταν «απόλυτη νηνεμία». Η
Νιάλα με τον πανοραμικό γίγαντα Τσεκούρα (υψ. 2.184 μ.) ντυμένη στα παγωμένα
χιόνια. Η χιονοθύελλα έχει κοπάσει. Σήμερα η Νιάλα συντροφιά με τον Τσεκούρα,
προσπαθούν να μας πλήξουν με τη μέγιστη αντανάκλαση του παγωμένου και λαμπερού
χιονιού, με το πάνιασμα των ματιών μας.
Μετά από 2-3 ώρες,
σκαρφαλώνοντας και γλιστρώντας, πέφτοντας και ξανασηκώνοντας, επιτέλους φάνηκε
μπροστά μας η θέση του καταυλισμού, η κύρια ενέδρα, όπου χθες μας περίμεναν για
να μας θερίσουν.
Έκπληξη! Δεν υπάρχουν
τα 21 στρατιωτικά αντίσκηνα, ούτε οι 6 παγόπληκτοι αντάρτες μας, ούτε ένας
φαντάρος, ούτε οι σωρηδόν άοπλοι «καρβουνιασμένοι» οπλίτες μας. Δεν υπάρχουν οι
3 ομαδικοί όλμοι, τα 2 βαριά πολυβόλα «vikers», οπλοπολυβόλα. Ούτε μία σφαίρα.
Φαίνονται μόνο οι ισοπεδωμένες και τετραγωνισμένες θέσεις αναφοράς των
στρατιωτικών τους αντίσκηνων. Έμειναν μόνο ανεμοδαρμένα και παγωμένα παρδαλά
κιλίμια αργαλειού, μαντίλες, τσεμπέρια, ξυλιασμένα και σκορπισμένα εδώ και
εκεί, μισοσκεπασμένα με χιόνια.
Είδαμε 30-40 πτώματα
πεταμένα στα κακοτράχαλα φαράγγια της δυτικής αντικλιτύς της Νιάλας, μια στοίβα
πτώματα στην ανατολική ράχη της Νιάλας, όλα άταφα τα οποία, ασφαλώς,
κατασπάραξαν τα αγρίμια και τα όρνια (μαρτυρίες των συνταξιούχων της Σάικας,
Ηλίας Τραχαλιάς μαχητής του ΔΣΕ, Γιώργος Σουφλάς και Βαγγελιώ Γιάντσου,
τσομπάνηδες, οι οποίοι μας είπαν: «κει σιαπάν στις ράχες, το Πάσχα 1947,
πάγωσαν πάνω από 250, βρόμιζαν οι ράχες επί ένα μήνα»).
Προχωρώ ανυποψίαστος,
με το αυτόματο χιαστί, και στα 25-30 μέτρα δυτικά του καταυλισμού, στην
αντικλιτύ (παραπλεύρως της βραχοκοτρώνας), στο απυρόβλητο, πέφτω σ’ ένα
ξεχασμένο μονοθέσιο στρατιωτικό αντίσκηνο, πλακωμένο με χιόνια.
Ξάφνου ακούω μια
φωνούλα μέσα από το αντίσκηνο, χωρίς να βλέπω. Αστραπιαία παίρνω το αυτόματο
στα χέρια και με το δάχτυλο στη σκανδάλη φωνάζω:
-«Μην κουνηθείς, μην
πυροβολήσεις γιατί σε θέρισα».
Με την κάνη του
αυτόματου ξεκουμπώνω το αντίσκηνο. Μόλις άνοιξα, να η έκπληξη! Ποιόν βλέπω; Ένα
παλικάρι του Λόχου μας, τον Χρήστο Μανούδη (από τα Γιαννιτσά Πέλλας, τώρα
κάτοικο Κριστώνης Κιλκίς). Ήταν από τους 6 μαχητές, οι οποίοι μπήκαν στο
αντίσκηνο με τρεις φαντάρους ετοιμοθάνατους. Εδώ, σ’ αυτό το αντίσκηνο είχε
γίνει η συμφιλίωση μεταξύ ανταρτών και φαντάρων. Ο Χρήστος Μανούδης ήταν ο
μόνος αντάρτης, ο οποίος γλίτωσε από τους 5 υπόλοιπους αιχμαλώτους μαχητές του
Λόχου μας.
Στις
15 Απρίλη 1947, το Τάγμα μας έφτασε στα κονάκια Σάικας.
Στον παρατεταμένο σε παράταξη Λόχο μας, ο ταγματάρχης μας Σοφιανός έδωσε
διαταγή στάσης 20 λεπτών. Συγκινημένος, μάς ευχαρίστησε, και καμαρώνοντάς μας,
είπε:
-«Μπράβο σας λεβέντες
μου! Σας συγχαίρω ολόψυχα για την ανδρεία σας! Αυτή που εμπνέει πάντα τους
μαχητές του ΔΣΕ!»
- «Ζήτωω..»,
αντιλάλησαν βουνοπλαγιές, φαράγγια και ρεματιές.
Το βράδυ φτάσαμε και
διανυκτερεύσαμε στην Καστανιά Καρδίτσας. Το πρωί της επομένης, στη συγκέντρωση
του Τάγματός μας, απευθυνόμενος στον 3ο Λόχο μας, του Ερμή, ο αρχηγός του ΔΣΕ
Μάρκος Βαφειάδης, είπε:
-«Στη Νιάλα δείξατε πως
δένεται το ατσάλι. Ήταν πραγματικός ηρωισμός όλων των μαχητών του Τάγματος
Σοφιανού και ιδίως του 3ου Λόχου σας, με τον επιδέξιο λοχαγό σας, πολεμιστή
Ερμή, γιατί παλεύατε ηρωικά, όχι μόνο την υπεροπλία του εχθρού μας, αλλά και
τις δυνάμεις της άγριας φύσης. Τη χιονοθύελλα της Νιάλας».
Στο σημείο αυτό θέλω να
θυμίσω και τη φράση του Ευριπίδη: «Είναι ευτυχής, όποιος μελετάει την Ιστορία,
γιατί αυτός, ούτε τους πολίτες παρακινεί στην καταστροφή, ούτε ο ίδιος γίνεται
άδικος!». Στην προκειμένη περίπτωση πάει γάντι στον ΔΣΕ.
(Β.
Λαζαρίδης, Αξιωματικός του ΔΣΕ)
==========
ΥΓ: Η μοναδικής αξίας μαρτυρία του μαχητή του ΔΣΕ
αποτελεί ένα ανεκτίμητο ιστορικό κειμήλιο αφιερωμένο στην άσβεστη μνήμη των
αγωνιστών που θυσιάστηκαν για ένα καινούργιο κόσμο δικαίου!
blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"
ΤΙΜΗ ΣΕ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ EΠΕΣΑΝ ΓΙΑ ΛΕΦΤΕΡΙΑ ΛΑΟΚΡΑΤΙΑ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΠολύ ενδιαφέρον και μπράβο σας για τη δημοσίευση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι πολύ εύστοχη η αναφορά στο βιβλίο του Οστρόφσκι.
Τα σέβη μου!
Καταπληκτική η σημερινή αναφορά σου στην ιστορία του ΔΣΕ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜε τέτοιες θυσίες φίλε μου γράψαμε την ένδοξη ιστορία μας.
Και μια έκπληξη. Την δεύτερη φωτογραφία - που σκαρφαλώνουν στο βουνό - έχει βάλει εξώφυλλο ο εκδότης μου στο βιβλίο μου "Οι Αντίθετοι".
Νάσαι καλά.
ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΘΕΡΜΑ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΦΙΛΤΑΤΕ ΕΥΡΥΤΑΝΑ.
Ηρωισμός και τραγωδία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι μέσα στην αγριότητα του πολέμου ξεπηδούν αναλαμπές ανθρωπιάς.
EAM ΕΛΑΣ ΔΣΕ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ πιο ηρωικη και υπερηφανη ιστορια
αντιστασης και ανυπακοης στη χωρα μας.
Εξαιρετική η αναφορά σου για τα γεγόνοτα της Νιάλας. Και λειτουργεί και ως συμπλήρωμα στο προ μερικών ετών αφιέρωμα για το ίδιο θέμα. Κάθε μαρτυρία από εκείνα τα χρόνια συγκλονιστική και πολύτιμη!
ΑπάντησηΔιαγραφήΧείμωνας του 2016 λίγο,πρίν τα Χριστούγεννα, ο δρόμος με έφερε να αγναντεύω την κορυφογραμμή της Νιάλας.Το βλέμμα χάνεται,θαυμάζοντας το τοπίο με το χιόνι,να έχει σκεπάσει σαν άχνη όλο το βουνό.Συναντώντας ένα γέρο Αγραφιώτη να λιάζεται σε ένα αλώνι,τον ρώτησα εάν θα μπορούσαμε να ανέβουμε( με το αμάξι φυσικά) πρός τα πάνω.Η ματιά του,άγρια θα έλεγα,μου έδωσε την απάντηση,πριν μου την πεί με το στόμα του.''Άτιμο βουνό,μην το σκεφτείς καθόλου,το βλέπεις τώρα με λίγο χιόνι και σε λίγο μπορεί να σε χώσει μέχρι το λαιμό'',έφερα αμέσως στο νού μου το το κείμενο του Ευρυτάνα ιχνηλάτη που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2011.Εκείνη την στιγμή νοιώθεις όλη την υπαρξή σου να ταξιδεύει πίσω στο χρόνο,φέρνεις εικόνες με τους άμαχους και τους μαχητές του ΔΣΕ,να παλεύουν ανθρώπινα θεριά με τα θεριά της φύσης,βλέπεις τον άνισο αγώνα και υποκλίνεσαι στο μεγαλείο αυτών των ανθρώπων.Αξίζει κανείς να πάει και να δεί αυτό το βουνό,να σκεφτεί πόσο άδικο είναι να μην διδάσκονται στα σχολεία τέτοιες χρυσές σελίδες ιστορίας Γιατί εκεί στη κορυφογραμμή της Νιάλας έγινε και κάτι μοναδικό.Έστω για λίγο βρέθηκαν κοντά τα παιδιά της Ελλάδος αγκαλιάστηκαν, μοιράστηκαν το λίγο ψωμί, ζεστάθηκαν στην αγκαλιά ο ένας του άλλου,μακριά από το σκληρό πόλεμο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝαι, οι μαχητές του Δ.Σ.Ε. έδειξαν πώς δένεται τ' ατσάλι, γιατί ήταν ατσάλινη η ψυχή και η πίστη στα ιδανικά τους!
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπέσατε θύματα αδέρφια εσείς
ΑπάντησηΔιαγραφήσε άνιση πάλη κι αγώνα
ζωή, λευτεριά και τιμή του λαού
γυρεύοντας, βρήκατε μνήμα
Συχνά σε υγρές σκοτεινές φυλακές
πικρές επεράσατε μέρες
και με ένα του δήμιου νεύμα ευθύς
σας φέραν μπροστά στην κρεμάλα.
Γλεντούν οι τυράννοι και μες το πιοτό
τη λήθη γυρεύουν να βρούνε
μα οι μέρες τους όμως μετρήθηκαν πια
και τέλος φρικτό τους προσμένει
Θεριεύει ο γίγαντας τώρα λαός
και σπάει δεσμά κι αλυσίδες
αιώνια η μνήμη σε σας αδελφοί
στον τίμιο που πέσατε αγώνα...
Θα τους θυμόμαστε πάντα.... οι κορυφές της Νιάλας των Αγράφων... θα είναι οι αιώνιοι μάρτυρες αυτής της υπέρτατης θυσίας.....των ηρωικών αγωνιστών της επανάστασης του λαού μας!!!!!!!!!
Εξαιρετική ανάρτηση!Ευχαριστούμε για το πολύτιμο υλικό που μοιραστήκατε μαζί μας!
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστούμε για τις συμμετοχές στην ανάρτηση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλή δύναμη - ψυχή βαθιά!
Tρομερή η περιγραφή για την τιτάνια προσπάθεια των ανταρτών στην άγρια Νιάλα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜπράβο ιχνηλάτη που ανακαλύπτεις και φέρνεις στο φως τις ξεχασμένες σελίδες της ιστορίας της Ευρυτανίας!
ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ,
ΑπάντησηΔιαγραφήΟΠΛΑ, ΔΣΕ,
ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΤΟ ΚΚΕ!!!
Είμαι πράγματι συγκυνημένος για την αναφορά στον αγαπημένο μου σύντροφο Β. Λαζαρίδη από την Γοργόπη Κιλκίς, ο οποίος όταν ήμουν Γραμματέας της Ν.Ε, Κιλκίς του ΚΚΕ, μου έδωσε όλο το υλικό με κείμενα και φωτογραφίες, για να το στείλωλω στο εκδοτικό του Κόμματος.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤιμημένο ΚΚΕ!
Κώστας Πινέλης
http://laikhexousia.blogspot.gr/2016/05/blog-post_20.html
ΑπάντησηΔιαγραφήΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΙΧΝΗΛΑΤΗ