Μνημείο της φύσης!

Αφιέρωμα στο υπεραιωνόβιο κυπαρίσσι της Πρασιάς!

Ατενίζει αφ' υψηλού τους αιώνες! Χλευάζει τ' αστραπόβροντα και τους βαρυφορτωμένους με χιόνια χειμώνες που δεν κατάφεραν να το λυγίσουν και συνεχίζει να στέκει καμαρωτό κι ολόρθο, αγναντεύοντας απ' την ψηλή κορφή του τ' αντικρινά αδέρφια του, τ' αγραφιώτικα βουνά, που τού απευθύνουν αλληλέγγυο χαιρετισμό ρωμιοσύνης στέλνοντας πουλιά κι αηδόνια για να το υμνήσουν μεσ' απ' τα δασιά κλαριά του!

Είναι το κυπαρίσσι της Ζελενίτσας (σημερινής Πρασιάς)! Μνημείο της άγριας ευρυτανικής φύσης, αυτής που διάλεξε να του παραδώσει τα σκήπτρα της ορεσίβιας μεγαλοσύνης, ως ένδειξη σεβασμού για τις θαυμαστές αντοχές του στο διάβα των αιώνων!

Πάμε όμως να γνωρίσουμε, αρχικά, το χωριό με το ξακουστό κυπαρίσσι!

Για το χωριό...

Η Ζελενίτσα είναι η σημερινή Πρασιά. Το παλιό όνομά της σήμαινε στα σλάβικα "Ανώτερη Πρασινάδα"! Με τις αλλαγές που συντελέστηκαν στα ονόματα των οικισμών, το χωριό μετονομάστηκε (με Βασιλικό Διάταγμα του 1928) σε Πρασιά για τις αλλεπάλληλες κλιμακωτές-σαν πρασιές-πεζούλες του, αν και οι κάτοικοι επέμεναν, τότε, να ονομαστεί και επισήμως Κυπαρισσιά!

Το χωριό βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του νομού Ευρυτανίας. Κατέχει πολύ μεγάλη έκταση, ενώ το μέσο υψόμετρό του είναι περίπου 820μ. Αποτελεί έναν από τους πιο μακρινούς (92 χλμ από το Καρπενήσι) αλλά και συνάμα από τους πιο ενδιαφέροντες προορισμούς για τον ανήσυχο φυσιολάτρη ταξιδιώτη. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Αγράφων, παλιότερα, όμως, αποτελούσε τοπικό διαμέρισμα του πρώην δήμου Ασπροποτάμου Ευρυτανίας.

Η Πρασιά αναπαύεται κάτω απ΄ τα θεόρατα αγραφιώτικα αγριοβούνια Ντελιδήμι (2162) και Φτέρη (2126) που δίνουν μία εικόνα απαράμιλλης μεγαλοπρέπειας. Οι επιβλητικές κορυφές που υψώνονται σαν αιώνιοι ακοίμητοι φρουροί πάνω από το χωριό, δημιουργώντας ένα απόρθητο φυσικό οχυρό, προκαλούν ανυπέρβλητο δέος και θαυμασμό! Ένα μοναδικό ανάγλυφο με κάθετες απότομες πλαγιές, αβυσσαλέους γκρεμούς, βαθιά φαράγγια, καταρράκτες, και πυκνά δάση με έλατα, κέδρα, πλατάνια και βελανιδιές! Αρκούδες, λύκοι και αετοί βρίσκουν καταφύγιο σε τούτα τα απροσπέλαστα όρη!

Σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου Αγράφων, Συλλόγων, κινήσεων πολιτών της Πρασιάς και συγγραφέων του τόπου, ανά καιρούς "αποκαλύπτονταν" τυχαία μέσα από τη γη, αρχαία ευρήματα άγνωστων ιστορικών περιόδων, όπως τάφοι, επιγραφές, εργαλεία και αγγεία. Κάποια λείψανα αρχαίου οικισμού και απομεινάρια ενός αρχαίου κάστρου με τούνελ διαφυγής, μαρτυρούν ψηφίδες της ανεξερεύνητης ιστορίας των αρχαίων Αγραιών, αν και η αρχαιολογική σκαπάνη της ανεκδιήγητης ελληνικής πολιτείας ουδέποτε επισκέφτηκε αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα περιοχή! 

Πέντε οικισμοί συγκροτούν την Πρασιά: Το Κυπαρίσσι (πρόκειται για τον κεντρικό συνοικισμό με το μέγα δέντρο, σε υψόμετρο 760 μ.), τα Φουσιανά (750μ.), οι Μεταξάδες (776μ.), ο Πρόδρομος (806μ,) και το Βασιλέσι (1029μ.) - όλοι με μοναδικό φυσικό κάλλος και σημαντικό ιστορικό ενδιαφέρον.

Αξιόλογα θρησκευτικά μνημεία, εκκλησίες, παμπάλαια ξωκλήσια και ερείπια παλιών μοναστηριών απαντώνται στους διάφορους συνοικισμούς του χωριού. Ξεχωρίζουν : ο ναός της Γέννησης του Χριστού (με αγιογραφίες του 1609), ο Αγ. Νικόλαος (ίδιας περίπου περιόδου), ο Αγ. Αθανάσιος (1652), ο Αγ. Δημήτριος (17ος αιώνας), η Κοίμηση της Θεοτόκου (17ος αιώνας), ο Αϊ Λιάς, ο Αγ. Ιωάννης ο Πρόδρομος κλπ. Πολλά εξ' αυτών πυρπολήθηκαν ή υπέστησαν μεγάλες καταστροφές κατά την επέλαση του Μουσταή Πασά της Σκόδρας στα 1823 (βλ. εδώ!) λόγω του ότι αποτελούσαν επαναστατικά καταφύγια! "Πέρασε Σκόδρας από δω" λένε ακόμη και σήμερα οι ντόπιοι όταν αναφέρονται σε καταστροφικά καιρικά φαινόμενα! 

Σημειωτέον ότι πολλοί Πρασιώτες, της εποχής εκείνης, συμπεριλαμβάνονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και στους Φακέλλους των Αγωνιστών της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Στην ψηλή τοποθεσία "Γυφτοσπηλιά" ο αγραφιώτης επαναστάτης και πρωτοπαλίκαρο του Καραΐσκάκη ο ατρόμητος Θανάσης Τσιάκας (βλ.αφιέρωμα εδώ!) με 30 μόνο παλικάρια έστησε καρτέρι και χτύπησε στρατεύματα του Μουσταή Πασά. Υπάρχει και η τοποθεσία "Στου Τούρκου" όπου εκεί -ακόμη παλιότερα- ο σταυραετός των Αγράφων Κατσαντώνης (βλ. και εδώ!) μακέλεψε τούρκικο ορδί με έναν απίστευτο αιφνιδιασμό: μαζί με τους συντρόφους του ανέβηκαν στα έλατα και την κατάλληλη στιγμή χίμηξαν καταπάνω στους επιδρομείς με τα σπαθιά ανά χείρας! 

Στην Πρασιά θα συναντήσουμε παλιούς νερόμυλους, αλώνια, νεροτριβές, γιοφύρια, δροσερές πηγές, ενώ την παράσταση κλέβουν οι ευεργετικοί δασικοί περίπατοι μέσα στην παρθένα ευρυτανική φύση!

Πολλά παραδοσιακά πανηγύρια-ανταμώματα πραγματοποιούνται σε όλους τους συνοικισμούς του χωριού κατά τους μήνες Ιούλιο-Αύγουστο-Σεπτέμβριο! Ωραίοι άνθρωποι οι Πρασιώτες, φιλόξενοι με μπέσα και φιλότιμο και πάντα χαμογελαστοί, αφήνουν τις καλύτερες εντυπώσεις στον επισκέπτη.
  

Στην περίοδο του εμφυλίου η Πρασιά εκκενώθηκε από το Κράτος, όπως άλλωστε και όλα τα χωριά της Ευρυτανίας, ώστε να καταστούν "νεκρές ζώνες" για τους αντάρτες. Πολλοί δεν γύρισαν πίσω ξανά.... 

Οι παλιότεροι μολογούν ότι κάποτε, στα χρόνια της ακμής του, το χωριό είχε 300 μόνιμες οικογένειες! Σήμερα σε όλους τους συνοικισμούς δεν ξεπερνούν τις 50. Μάλιστα πριν από τέσσερα χρόνια οι Πρασιώτες παρέμειναν παντελώς αποκλεισμένοι για παραπάνω από 15 μέρες εξαιτίας... κατολισθήσεων που διέκοψαν κάθε συγκοινωνία! Η πανταχού παρούσα πληγή της εγκατάλειψης και της κρατικής αδιαφορίας ματώνει έναν ακόμη θεόμορφο τόπο...

Το Κυπαρίσσι !

Από μακριά ξεχωρίζει ο πράσινος υπεραιωνόβιος γίγαντας! Είναι το πρώτο που παρατηρούμε καθώς πλησιάζουμε στο χωριό και φυσικά μένουμε άναυδοι από αυτή την μεγαλειώδη εικόνα που μόνο η Μάνα Φύση μπορεί να χαρίσει στο βλέμμα του διψασμένου για εμπειρίες ταξιδιώτη. Είναι απίστευτο ότι τα υπόλοιπα μεγάλα δέντρα τριγύρω του μοιάζουν απλά... με θάμνους!!!

Το ιστορικό Κυπαρίσσι της Πρασιάς έχει ανακηρυχθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως διατηρητέο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς [ΦΕΚ: Απ. 202306/ 3584/1977 (590/ΤΒ/1977)].  

Είναι ένα από τα μεγαλύτερα κυπαρίσσια των Βαλκανίων και φυσικά πρώτο στην Ελλάδα! Έχει απροσδιόριστη ηλικία ηλικία εκατοντάδων ετών, ύψος πάνω από 35 μέτρα και περίμετρο κορμού πλέον των 6 μέτρων!!! Για να αγκαλιάσουν τον κορμό του.... δεν αρκούν 5 ενήλικοι άντρες κι αυτό μπορεί κανείς να το διαπιστώσει εύκολα, αν βρεθεί εκεί με παρέα.

Το φοβερό κυπαρίσσι με τις εννιά κορφές αποτελεί το στολίδι και το καμάρι όλου του χωριού! Δεκάδες ιστορίες είναι συνυφασμένες με αυτό, ιστορίες που διηγούνται με ενθουσιασμό και έκδηλο θαυμασμό οι πάντα καταδεκτικοί για κουβέντα και πληροφόρηση Πρασιώτες. 

Στο κέντρο των διηγήσεων δεσπόζει πάντα η Παράδοση του Κοσμά του Αιτωλού. Σύμφωνα λοιπόν με αυτή, όταν ο πατρο-Κοσμάς βρέθηκε γύρω στα 1770 στην Πρασιά και ερωτήθηκε από τους ντόπιους αν θα ελευθερωθεί ο τόπος από την οθωμανική σκλαβιά απάντησε σιβυλλικά με τα εξής λόγια: "Αν το κυπαρίσσι αυτό ξεραθεί από την κορφή η Ελλάδα θα λευτερωθεί, αν ξεραθεί από κάτω δεν θα λευτερωθεί"! Τούτα τα λόγια είναι χαραγμένα και σε μία μαρμάρινη πλάκα δίπλα από το κυπαρίσσι. Οι Πρασιώτες επιμένουν ότι εάν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά την κορυφή του δέντρου θα διαπιστώσει κάποια... ξερά σημάδια της παλιάς προφητείας!!!

Οι γεροντότεροι διηγούνται και όσα είχαν ακούσει κι οι ίδιοι από τους παππούδες τους, για τους Κλέφτες που κρύβονταν μέσα στα πυκνά κλαριά τού μέγα δέντρου παραμένοντας έτσι αθέατοι από τους διώκτες τους!

Το δέος που εκπέμπει αυτό το ανίκητο στο χρόνο και τις κακουχίες κυπαρίσσι, "το μυθοποιεί" στη λαϊκή φαντασία όπως άλλωστε συμβαίνει με κάθε τι σπουδαίο και... ανεξήγητο (;). Λένε ότι τίποτε δεν μπορεί να το νικήσει! Κάποτε κάτω από το κυπαρίσσι στάλιζε το κοπάδι του ένας τσέλιγκας της περιοχής. Έπεσε τότε μία φοβερή αστραπή με αποτέλεσμα να κάψει 22 πρόβατα αλλά χωρίς το δέντρο να πάθει το παραμικρό! Πολλοί Πρασιώτες κάνουν βέβαια λόγο για κάποιες μικρές φθορές που υπέστη πολύ παλιότερα το κυπαρίσσι όταν κάποιοι απερίσκεπτοι άναβαν από κάτω φωτιές, εντούτοις όμως αυτό παρέμεινε τελικά άτρωτο!

Κατά την επίσκεψή μας παρατηρήσαμε για πολλή ώρα και με λεπτομέρεια την πελώρια κορμοστασιά του αξιοθαύμαστου κυπαρισσιού....

Πραγματικά εντυπωσιακό, ευθυτενές και ψηλοθώρητο, λογχίζει με την κορφή του τον ουρανό λες και θέλει να περιγελάσει την αυθεντία του! Το εσωτερικό του απίστευτα δαιδαλώδες με εκατοντάδες αλληλοδιαπλεκόμενους κλάδους, σε πλακέ (!) σχήμα, δίνει την αίσθηση μιας ολόκληρης δενδροπολιτείας! Οι ακτίνες του ήλιου αδυνατούν να διεισδύσουν μέσα σε αυτό τον αθέατο μικρόκοσμο!    

Όσο για εμάς;;; Δίπλα του μοιάζαμε με μικροσκοπικές φιγούρες, με... γήινους νάνους που δεν τολμούσαν να αμφισβητήσουν την  μεγαλοσύνη του!

Καθίσαμε στο προστατευτικό πέτρινο τοιχίο γύρω από τον κορμό του κυπαρισσιού, πίνοντας δροσερό νερό από τη διπλανή πηγή και ταξιδεύοντας με τη φαντασία μας σε χρόνια ηρωικά και παραμυθένια. Από εκεί απολαύσαμε και ένα υπέροχο αγραφιώτικο ηλιοβασίλεμα!

Με σεβασμό στην ιστορία και την ηλικία του το αποχαιρετήσαμε σιωπηλά...

Ευρυτάνας ιχνηλάτης