Το... "ξεμάτιασμα" στα ευρυτανικά χωριά!

Μια απολαυστική εύθυμη διήγηση από την Ευρυτάνισσα κυρά Λένη

για το blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Παλιά στα ευρυτανικά χωριά πίστευαν στο "κακό το μάτι", τη "βασκανία" όπως την ξέρουν όλοι! Εμείς σαν παιδιά, ακούγαμε πολλές ιστορίες γι' αυτό. 

Ο "βασκαμένος", εκείνος δηλαδή που είχε "ματιαστεί", αισθάνονταν εξάντληση, είχε κομμάρες, ζαλάδες και πονοκέφαλο, ανορεξία και γενικά μια κακή διάθεση! Αν ήταν παιδί γκρίνιαζε ή έκλαιγε συνεχώς. Για όλες αυτές τις κακουχίες έφταιγε η "κακή ματιά" τού διπλανού, ειδικά αν ήταν και σμιχτοφρύδης, γαλανομάτης ή Σαββατογεννημένος, τότε έφταιγε διπλά και τρίδιπλα (γέλια)!!!

"Φτου σκόρδα στα μάτια σ' " άκουγες να λένε και να σταυροκοπιούνται και να φτύνουν δεξιά-αριστερά για να... ξορκίσουν το κακό! 

Επειδή λοιπόν οι άνθρωποι πίστευαν σε προλήψεις και πιο πολύ σ' αυτό που λένε "γλωσσοφαγιά", έτρεχαν στις "ξεματιάστρες" για να βρουν την υγειά τους και να επανέλθουν στα συγκαλά τους. Η ξεματιάστρα αναλάμβανε να θεραπεύσει τον "ασθενή" με διάφορους τρόπους που θα σας πω στη συνέχεια. 

Να ξέρετε ότι το "κακό το μάτι" έπιανε όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και τα ζώα, ακόμη και... άψυχα αντικείμενα!

Θυμάμαι έναν παππού που μας διηγούνταν: 

«Μια μέρα πήγα στο βουνό, έσκαψα πολλές ώρες και έβγαλα μια πολύ ωραία ολόισια πέτρα για να φκιάσω τη γωνιά στο τζάκι (γωνιά λέγανε τότε τη στρώση μέσα στο τζάκι όπου εκεί επάνω άναβαν τη φωτιά και ψήνανε το ψωμί ή μαγείρευαν το φαγητό). Και που λέτε, φορτώθηκα την πέτρα στην πλάτη και κατηφόρισα για το χωριό. Με πετυχαίνει στο δρόμο η Στέλιενα και μου λέει: "πω πω τι ωραία πέτρα είναι αυτή Μήτρο μ'. Θα ψένεις το καλύτερο ψωμί στο μαχαλά"! Τι ήτανε να το πει μωρέ παιδιά μ', την ίδια ώρα η πέτρα έγινε κομμάτια! Τέτοιο μάτι είχε εκείνη η γυναίκα!!!»

Υπάρχουν πολλά είδη ξεματιάσματος :

Η "ειδική" παίρνει ένα φλιτζάνι και το γεμίζει με νερό. Ξεκινάει αμίλητη να προσεύχεται, από μέσα της, σταυρώνοντας συγχρόνως το φλιτζάνι! Η "δέηση" είναι μυστική και την κατέχει μονάχα η ξεματιάστρα. Μόνο αυτή μπορεί να μεταβιβάσει μελλοντικά τη μυστική ευχή σε άτομο που θα θελήσει η ίδια! Την ώρα που κάνει το σταυρό της ρίχνει μια σταγόνα λάδι μέσα στο νερό. Εάν το λάδι διαλυθεί τότε εκείνος ο άνθρωπος έχει "μάτι". Αυτό το επαναλαμβάνει ορισμένες φορές ώσπου το λάδι να μην διαλύεται πλέον. Τότε ο βασκαμένος γίνεται περδίκι, ειδικά αν πιει και λιγάκι ή τον ραντίσει μ' αυτό!

Αν όλο το χωριό παραδεχθεί και πιστέψει σ' αυτό το ξεμάτιασμα, ε τότε η καημένη η ξεματιάστρα δεν βρίσκει ησυχία από τις επισκέψεις των βασκαμένων, ξέχωρα από το ότι θα χρειαστεί έναν τενεκέ λάδι το χρόνο γι' αυτή τη δουλειά. 

Εδώ που τα λέμε το σταύρωμα με το λάδι... το κάνω κι εγώ! Πάλι καλά που ο γαμπρός μου βγάζει δικό του λάδι κι έτσι δεν το πληρώνω (γέλια) 

Ένας δεύτερο είδος ξεματιάσματος που είδα, ήταν αυτός με το ζωνάρι. Ο βασκαμένος βγάζει τη ζώνη του και ο "ειδικός" αφού την απλώσει αρχίζει να τη μετράει χρησιμοποιώντας τη σπιθαμή του χεριού του. Ας πούμε ότι η ζώνη είναι τάδε σπιθαμές. Αν με το επόμενο μέτρημα οι σπιθαμές βγουν λιγότερες, δηλαδή η ζώνη δείχνει να κονταίνει, ε τότε... "πω πω πολύ μάτι ορέ παιδί μ', ποιος έβαλε τα μάτια του πάνω σ';;;"!!! Τότε ο "ειδικός" ξεκινά να προσεύχεται με σιγανομουρμουρητά που κανείς δεν καταλαβαίνει! Και το μέτρημα συνεχίζεται... κι όσο μετράει δώστου και να χασμουριέται, ενώ συνάμα σταυρώνει και το στόμα του ανοιγοκλείνοντας την παλάμη του. Και εκεί επάνω είναι που "το κολλάει" κι όλη η παρέα και το χασμουρητό πάει σύννεφο! Ώσπου η ζώνη να 'ρθει ξανά στα ίσα της, οπότε ο βασκαμένος την ξαναφοράει και το μάτι περνάει!!! Ακόμη δεν μπορώ να καταλάβω τι τερτίπι ήτανε αυτό με τη ζώνη, μία να μικραίνει και μία να μεγαλώνει, σαν τι τάχα να πάθαινε;;; (γέλια).

Άλλος ένας παράξενος τρόπος, πολύ παλιακός, ήταν ο εξής: Την Πρωτομαγιά σκότωναν ένα φίδι. Έπαιρναν έναν σβώλο από το κεφάλι του, το έβαζαν μέσα σε κερί μέλισσας και γινόταν σαν μια μικρή μπίλια. Το φύλαγαν για την κατάλληλη ώρα κι έτσι όταν εμφανίζονταν ο βασκαμένος, τότε η ξεματιάστρα γέμιζε ένα ποτήρι νερό και έριχνε αυτή τη μπίλια μέσα. Αν έκανε μπουρμπουλήθρα υπήρχε "μάτι" και τότε ξεκίναγε.... η ανάλογη προσευχή, ενώ στο τέλος έδιναν στον ματιασμένο να πιει από εκείνο το ποτήρι! Αυτό το λέγανε "παντζέχρι". Θυμάμαι τη μάνα μου που φώναζε στην ξαδέρφη της: "Εεε Βασίλω, φέρε μαρή το παντζέχρι γιατί κοντεύει να σπάσει το κεφάλι μου από τον πονοκέφαλο"!!! Και βέβαια εκείνη ερχόταν στο άψε-σβήσε για να τη λυτρώσει. Αν είναι δυνατόν!!! (γέλια)

Μια διαφορετική διαδικασία ήταν να σταυρώνουν τον ματιασμένο με χοντρό αλάτι τρεις φορές και μετά να ρίχνουν το αλάτι στη φωτιά. Αν αυτό άρχιζε να τρίζει τότε τα πράγματα ήταν ανησυχητικά... υπήρχε μάτι!!!

Ένα άλλο τέχνασμα ήτανε εκείνο με τα "σαραντίδια"! Σταύρωναν, ένα-ένα, σαράντα αναμμένα κάρβουνα πάνω από ένα δοχείο με νερό και τα έριχναν μέσα, ψιθυρίζοντας κάποια μυστικά λόγια. Αν τα περισσότερα κάρβουνα έπεφταν στον πάτο του δοχείου, ο άνθρωπος ήταν βασκαμένος. Αυτό το κόλπο όμως το γνώριζαν καλά κάποιοι πολύ παλιοί που είχανε... μεταπτυχιακό στην τέχνη του ξεματιάσματος!

Ήξερα και μια γυναίκα που την έπαιρναν τηλέφωνο μέχρι και... γιατροί για να τους ξεματιάσει όταν δεν ένιωθαν καλά!!! (γέλια)

Στα χωριά για να αποφεύγουν "το κακό το μάτι" έφτιαχναν ειδικά φυλαχτά, δηλαδή κάτι μικρά ραμμένα πουγγάκια (που είχαν μέσα μια εικονίτσα, λιβάνι, σκόρδο, χάντρες και άλλα παράξενα) και με μια παραμάνα τα καρφίτσωναν μέσα από το ρούχο τους και μ' αυτό έλεγαν ότι είχαν το κεφαλάκι τους ήσυχο! 

Αγαπητά μου παιδιά...

Απ' αυτή τη χώρα, και μέσα στους αιώνες, περάσανε πολλές φυλές αφήνοντας τα αποτυπώματά τους, τα ήθη και τα έθιμά τους. Κάποια από αυτά τα έθιμα περάσανε από γενιά σε γενιά και στους επόμενους και έμειναν σαν παράδοση. Τι να κάνουμε, αυτή είναι η Ελλαδίτσα μας, αυτή και η Ευρυτανία μας...

Σας εύχομαι Καλή Σαρακοστή με υγεία, κέφι και χωρίς "κακό μάτι"!

Ήταν μια διήγηση από την Ευρυτάνισσα κυρά Λένη

για το blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"