Ανακαλύψτε...

...τους απόκρυφους παραδείσους της Ευρυτανικής γης! 

Λαϊκή Αναγέννηση στην Εαμοελασίτικη Ευρυτανία!

Η ΕΠΟΝίτισσα Αλέκα Μυριαλλή μαθαίνει παιχνίδια στα αετόπουλα
στον Παιδικό Σταθμό του Καρπενησίου - φωτο: "Κόκκινος φάκελλος"

Το blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης" παρουσιάζει, μέσα από τις σελίδες του, ορισμένα  σημαντικά ιστορικά ντοκουμέντα που αναφέρονται στη μεγαλειώδη αναγεννητική δραστηριότητα της Εαμοελασίτικης Αντίστασης στην Ευρυτανία του 1944.

Παιδικοί Σταθμοί και Συσσίτια, Πολιτιστικές Λέσχες Γυναικών, Λαϊκά Ιατρεία και Νοσοκομεία, Παιδαγωγικά Φροντιστήρια και Γεωργικές Σχολές, είναι μερικά μόνο από τα σπουδαία επιτεύγματα που πραγματοποίησε το απελευθερωτικό-λαοκρατικό κίνημα στην ανταρτοκρατούμενη Ευρυτανία (κι ενώ η χώρα βρισκόταν ακόμη υπό γερμανική κατοχή!)

Τα εν λόγω ντοκουμέντα ιχνηλατήσαμε μέσα από τις παράνομες αντιστασιακές εφημερίδες της εποχής: "Η ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΙΣΑ" και "ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΦΕΡΑΙΟΥ" - Ιούλης 1944 (ΑΣΚΙ).

Παρακάτω παραθέτουμε τα σχετικά αποσπάσματα. Κατά την αντιγραφή διατηρήθηκε η ορθογραφία των πρωτοτύπων.

Ιδού: 

=========================

ΟΡΓΑΝΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΑΜ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ
30 Ιούλη 1944

*ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΚΑΙ ΣΥΣΣΙΤΙΑ

Μέσ΄ απ΄ τις κινητοποιήσεις του Ευρυτανικού λαού ξεπήδησε ο Ευρυτανικός Σύλλογος Προστασίας Παιδιού, που ανέλαβε την προστασία της ζωής και της υγείας του βρέφους και του παιδιού καθώς και τη συμβολή για τη χαρά και την πολιτισμένη αγωγή όλων των παιδιών της Ευρυτανίας. Μέχρι σήμερα λειτουργούν 16 παιδικοί σταθμοί με συσσίτιο. Συνεχίζονται σ΄ όλα τα χωριά οι έρανοι και κινητοποιήσεις για να ιδρυθούν παιδικοί σταθμοί παντού.

Εμπρός όλες οι γυναίκες της Ρούμελης να φκιάσουμε σ΄ όλα τα χωριά παιδικούς σταθμούς, όπως υπάρχουν στην Ευρυτανία και στη Δυτική Φθιώτιδα.  Με τους εράνους μας, με την ενίσχυση των αυτοδιοικήσεων, με τις κινητοποιήσεις στους συμμάχους, Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, στην ΕΟΧΑ, στις αρχές και στους καταχτητές να φκιάξουμε πρότυπους παιδικούς σταθμούς σαν του Καρπενησιού, όπου συσσιτούνται, περιθάλπονται ιατρικά και ψυχαγωγούνται 650 παιδάκια.

*Η ΓΩΝΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Στο Κλειτσό Ευρυτανίας από πολύ καιρό τώρα οι κοπέλες φκειάξανε τη λέσχη τους, που πολύ σύντομα μαζί με τις γυναίκες όλου του χωριού γίνηκε η Γωνιά της Γυναίκας. Συμπληρώθηκε με δυό μηχανές (ραπτομηχανή και πλεχτομηχανή) κι΄ έναν αργαλειό. Έτσι κατάφεραν να συγκεντρώσουν όλες τις γυναίκες του χωριού, οργανωμένες κι΄ ανοργάνωτες. Εκτός απ΄τα μαθήματα που πέρνουν εκεί μέσα, με το στολισμό και την καθαριότητα που έχει η Γωνιά, βρίσκουν λίγη ξεκούραση ύστερ΄ απ΄τη βαρειά δουλειά της βδομάδας.

*ΛΑΪΚΆ ΙΑΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ

Στη Γαβαλού της Μακρυνείας έχουν οργανώσει ένα πολύ καλό νοσοκομείο που στεγάζεται σ΄ένα ωραίο κτίριο του σχολειού.  Το νοσοκομείο αυτό το συντηρούν οι ίδιοι οι κάτοικοι της περιφέρειας, δίνοντας όλα τα τρόφιμα που χρειάζονται:  σιτάρι, αυγά, γάλα, κρέας, όσπρια.

Τα φάρμακα που χρειάζονται τα πήραν με τις κινητοποιήσεις που κάνανε στο Μεσολόγγι. Οι γυναίκες της Γαβαλούς βοηθάνε πολύ το έργο του νοσοκομείου. Πηγαίνουν και το καθαρίζουν, πλένουν τα ρούχα των αρρώστων και φροντίζουν να συγκεντρωθούν τα τρόφιμα από τα χωριά. Κοντά σ΄ αυτά έχουν κάνει ομάδες από γυναίκες, που πάνε και κάνουν νοσοκομειακά μαθήματα και γρήγορα οι ίδιες αυτές θα αναλάβουν να περιποιούνται τους αρρώστους.

Ένα τέτοιο νοσοκομείο έγινε τελευταία και στο Καρπενήσι με πρωτοβουλία της Εθνικής Αλληλεγγύης. (σ.σ. υπογράμμιση δική μας)

Ας φτιάξουμε παντού λαϊκά ιατρεία και λαϊκά νοσοκομεία. Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα της γειτονικής μας Θεσσαλίας.

=======================

ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Ε.Π.Ο.Ν ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΦΥΛΛΟ 8 - 24 ΙΟΥΛΗ 1944

*ΑΝΟΙΞΕ ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΣΤΟ ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ

Την Κυριακή 16 του Ιούλη μέσα σε ατμόσφαιρα ζωηρού ενθουσιασμού έγιναν τα εγκαίνια της Νέας Σχολής. Ανώτεροι παιδαγωγοί, αξιωματικοί και άντρες του ΕΛΑΣ, σπουδαστές του Φροντιστηρίου και πλήθος συγκεντρωμένου λαού και νεολαίας άκουσαν με συγκίνηση τους θερμούς λόγους των φωτεινών παιδαγωγών Κ. Σωτηρίου και Μ. Παπαμαύρου. Με τον αγώνα της η νεολαία καταχτά τη μόρφωση και τη λαϊκή παιδεία. Στην Ελεύθερη Ελλάδα για πρώτη φορά καταργείται το παλιό αντιλαϊκό κράτος και το σχολειό του που "έδινε στο λαό τόσα ψύχουλα μόρφωσης όσα που να μην καταλαβαίνει την εκμετάλλευση που του γίνεται όσα που να τον εκμεταλλεύεται ακόμα καλλίτερα" όπως είπε χαρακτηριστικά ο σ. Μ. Παπαμαύρος. "Η νεολαία μας είπε συγκινημένος ο σ. Σωτηρίου, θα διαπαιδαγωγηθεί με τα ιδανικά της Λευτεριάς και της Ειρήνης με το πνεύμα της Ισότητας και της αδερφικής συνεργασίας όλων των λαών και νεολαιών".

Η νεολαία της Ρούμελης χαιρετίζει με ενθουσιασμό και υπόσχεται κάθε βοήθεια στην καινούργια αυτή προσπάθεια της ΠΕΕΑ για την καταπολέμηση του αναλφαβιτισμού που δημιουργεί μέσα σε συνθήκες σκληρού πολέμου -όπως λέει στο τηλεγράφημά του ο Γραμ. της Παιδείας- δασκάλους για τη νεολαία που μάχεται και αναγενιέται.

*Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΕΠΟΝ

Άνοιξε πριν λίγες μέρες στη Φτέρη. Με την φροντίδα ειδικών Γεωπόνων μαθαίνουν και εφαρμόζουν Πραχτικά την επιστημονική καλλιέργεια της γης, δενδροκομία, ζωοκομία κλπ.

Τον Αύγουστο ανοίγουν στην Ευρυτανία 2 νέες Γεωργικές σχολές για τα αγροτόπαιδα Ευρυτανίας. Η πρώτη στο Κλαψί η δεύτερη στη Φραγκίστα.

Οι νέοι και νέες της Ευρυτανίας ας φροντίσουν να δηλώσουν σύντομα συμμετοχή στις Γεωργ. Σχολές.

Σ΄ όλες τις περιοχές μπορούν και πρέπει να λειτουργήσουν τέτοια Γεωργικά Σχολιά για την νεολαία.

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Τ' αγριομελίσσι !

Ο εκ Γρανίτσης Ευρυτανίας λογοτέχνης Στέφανος Γρανίτσας (1880-1915) μας ξεναγεί μέσα από το περίφημο βιβλίο του "Τα άγρια και τα ήμερα του βουνού και του λόγγου"- βιβλιοπωλείον της Εστίας, στο συναρπαστικό κόσμο της μάνας φύσης! Αυτή τη φορά ο λόγος για το... αγριομελίσσι!

Ιδού:

======================

Τ’ ΑΓΡΙΟΜΕΛΙΣΣΙ

Σχεδόν οι περισσότερες σπηλιές των Ευρυτανικών οχθών του Ασπροποτάμου είναι κυψέλαι Αγριομελισσών. Παρακολουθούμεν πρωί βράδυ το θέαμα της καταδιώξεώς των. Σύννεφα πουλιών, τα οποία λέγον­ται μελισσοφάγοι, περιφέρονται αυτήν την εποχήν επάνω εις τας όχθας του ποταμού, στας σχισμάδας των οποίων είναι ριζωμένα τ’ αγριομελίσσια. Οι μελισσοφάγοι αναμένουν την πρωινήν έξοδον ή την βραδινήν επιστροφήν των μελισσών από την βοσκήν των. Η Αγριομέλισσα αλλάσσει τακτικά δρόμον, αλλά και οι μελισσοφάγοι ευρίσκονται παντού εμπρός της. Καταλαμβάνουν τα κατάλληλα σημεία της διαβάσεώς των και εκεί επιτίθενται καταστρεπτικώς.

Δύο πλάσματα του Θεού, το πρόβατον και η μέ­λισσα, έχουν τον αλτρουϊσμόν ή την παραφροσύνην τόσον ισχυράν, ώστε εκεί όπου ώρμησεν ο αρχηγός, να ακολουθούν πιστά, έστω και αν βλέπουν τον θάνατον εμπρός των. Επήδησεν ο αρχηγός των προβά­των το (γκεσέμι) εις ένα γκρεμόν ; Τον ακολουθούν όλα τα πρόβατα και πρέπει να σπάση γκλίτσαις επάνω των ο τζοπάνης, διά ν’ ανακόψη το πήδημά των. Επήρε μία μέλισσα αυτόν τον δρόμον ; Σχηματίζεται όπισθέν της αλυσίδα, όλο το μελίσσι και δεν πλαγιοδρομεί, χίλιοι μελισσοφάγοι να είναι παρατεταγ­μένοι δεξιά και αριστερά.

Οι μελισσουργοί γνωρίζουν την ηλιθίαν αυτήν αφοσίωσιν των μελισσών προς τον αρχηγόν των και άμα το πρωί πρόκειται να εκκινήσουν τα μελίσσια των διά την βοσκήν, θα τουφεκίσουν εις τον αέρα διά να διώξουν τους μελισσοφάγους, οι οποίοι αναμένουν γύρω από τα μελισσιμάντρια, για να πιάσουν την μελισσογραμμήν. Άμα οι μέλισσες φθάσουν εις την βοσκήν οι μελισσοφάγοι δεν ματαιοπονούν, διότι εκεί τα σμή­νος σκορπίζεται επάνω στα έλατα να βυζάξη το μάνα, την καλυτέραν δηλαδή μελισσοτροφήν, από την οποίαν γίνεται  το τριγανιστό μέλι, που ονομάζεται ζαχαρόμελο.

Αλλά τα κακόμοιρα τ’ αγριομελίσσια δεν έχουν μό­νον τον μελισσοφάγον εχθρόν. Τα καταδιώκουν κατ’ εξοχήν τα κουνάβια. Αυτά είναι η μεγάλη καταστροφή των. Αναρριχώνται στις απόκρημνες φωλιές των και ρημάζουν το μέλι τους, μη αφήνοντα ούτε κηρήθρας. Κατά δεύτερον λόγον τα κυνηγά η αλεπού, άλλ’ αυτή, διά πολλούς λόγους, αποφεύγει αυτάς τας επικινδύ­νους επιχειρήσεις και προτιμά τα χαμηλά κοτέτσια. Εις μίαν καταδίωξιν αγριομελισσιού έπεσεν εις το ποτάμι, όπου ιδούσα τας δεξιά και αριστερά αποτόμους όχθας, εις τας οποίας θα ήτο μάταιον να επιχει­ρήση ν’ αναρριχηθή, εστρογγυλοκάθισεν επάνω στα νερά και είπε φιλοσοφικώς:

- Ξέρω τώρα πως στο Αιτωλικό θα με βγάλη τα ποτάμι, αλλά βαρυούμαι τα κλωθογυρίσματα...

Έκτοτε ο μύθος λέγει, ότι η αλεπού μόνον αν την πάρη καμμία μεγάλη πείνα κινδυνεύει εις ηρωισμούς κατά των αγριομελισσιών, τα οποία άλλως τε την μάχονται τόσον φοβερά, ώστε πρέπει να απουσιάζουν διά να επιτεθή εις το μέλι των.

Οι άνθρωποι, τολμηρότεροι της αλεπούς, καταδιώ­κουν τα αγριομελίσσια, τα οποία εδώ εις τα μέρη μας είναι το επικερδέστερο κυνήγι, όσον σχεδόν τα κουνά­βια και τα αλεποδέρματα. Διότι πρώτον τα αγριομελίσσια, ως ευρισκόμενα πλησίον των ελατιών, κάνουν το ζαχαρόμελο, το οποίον είναι το ακριβώτερο μέλι. Δεύτερον, επειδή δεν τα τρυγούν τακτικά, όπως τα ήμερα μελίσσια, έχουν άφθονο μέλι, ημπορεί λόγου χάριν να φθάση ένα εβδομήκοντα οκάδες μέλι, από το οποίον θα βγάλη πέντε οκάδες κερί, ώστε 70 δραχ. από μέλι και άλλες 40 από κερί το όλον 110.

Άλλοτε το κυνήγι των αγριομελισσιών ήτο ανοργάνωτον, τουτέστι εγίνετο από τους τυχόντας και ένεκα τούτου ολιγώστεψαν πολύ τα αγριομελίσσια. Οι αυτοσχέδιοι αγριομελισσοκυνηγοί ενδιαφερόμενοι μόνον πώς θα πάρουν περισσότερο μέλι, τα ερήμαζαν, ή αφήνοντες τις φωλιές των δίχως σταλιά μέλι εις ώραν χειμώνος, ή το βαρβαρώτερον ακόμη, πνίγοντες τας μελίσσας διά την ευκολωτέραν εξαγωγήν του μέλιτος. Έκαναν δηλαδή ένα έργον παρόμοιον προς το τού αειμνήστου κλεφτομελισσά, το τέλος του οποίου, όπως και του ζωοκλέπτου, το οφείλομεν εις τον κ. Βενιζέλον.

Ο κλεφτομελισσάς εθανάτωνε το μελίσσι με θειάφι, ή και το έπνιγε μέσα στο νερό. Ευτυχώς τώρα τελευταία, διότι συνέβησαν πολλά δυστυχήματα, τα αγριο­μελίσσια αφέθησαν εις τους εξ επαγγέλματος κυνη­γούς των. Αυτοί είναι όχι μόνον τολμηροί άνθρωποι, αλλά και τέλειοι τεχνίται. Δένονται με τριχιές και κατεβαίνουν τους γκρεμούς, όπου τα αγριομελίσσια, τα οποία πρώτα-πρώτα δεν τα σκοτώνουν, αλλά τα ναρ­κώνουν προσωρινά με ισκοκαπνόν και τοιουτοτρόπως παίρνουν το μέλι ήσυχοι, αφήνοντες ανάλογον ποσό­τητα, διά να μη ψοφήση το μελίσσι από πείναν.

Τα πολύπαθα τα ζώα! Λέγει κάποιος μύθος, ότι τα ζώα διά ν’ αποφύγουν την τυραννίαν του ανθρώπου, εις του οποίου την κυριότητα ανήκον εντολή του θεού, έκαμαν συνέδριον και απεφάσισαν να παραβούν την θείαν επιταγήν. Ώρισαν λοιπόν την ημέραν της εξόδου των προς την ερημίαν και είπαν «την ημέρα εκείνη θα φύγωμε, πρώτα ο Θεός». Η κότα που ήταν περισσότερον βασανισμένη από τον άνθρωπον εφώναξεν:

-Δεν έχει Θεός και Ξεθεός. Ό,τι θέλει να ειπή ο Θεός ημείς θα φύγωμε...

-Μάλιστα, είπαν τα σκυλιά, τα γουρούνια, τα άλογα και άλλα πολλά ζώα. Θέλει δεν θέλει ο Θεός, εμείς θα φύγωμε... Δεν υποφέρεται ο παλιάνθρωπος αφεντικός...

Ο Θεός ήκουσε την αυθάδη γλώσσαν των και ετιμώρησε τα ασεβή διά της αιωνίου δουλείας των υπό τον άνθρωπον. Έφυγαν μόνον όσα είπαν «πρώτα με το θέλημα του Θεού».

Αλλά και αν έφυγαν τι έκαμαν ; Ο άνθρωπος τα πήρε το κατόπιν, και στην ερημιά όπου εζήτησαν να κρυβούν. Μ΄όλα ταύτα ο άνθρωπος, ως θεοσεβέστερος των ζώων, προσέχει ωσάν τα μάτια του τα αγριομε­λίσσια που κατέφυγαν εις ιερούς τόπους, τουτέστι περιοχάς εξωκλησιών, μοναστηρίων και προσκυνηταριών. Δεν τα πειράζει, διότι, κατά γενικήν λαϊκήν πεποίθησιν, εκείνα «κάνουν το κηρί του αγίου». Ωσαύ­τως δεν κρούει και τα αγριομελίσσια τα οποία είναι εις μέρη «στοιχειωμένα», διότι αυτά θρέφουν «τα στοιχειά».

Προ ετών εις μίαν όχθην του Πλατανιά, παραποτά­μου του Αχελώου, κάποιος παπάς ήθελε να παραβή την κοινήν πρόληψιν και να τρυγήση ένα αγριομελίσσι,το οποίον παλαιά παράδοσις το έφερεν ως «στοιχειωμένο». Εδέθη λοιπόν με μίαν τριχιάν και εκρεμάσθη εις την μυθικήν σπηλιάν, όπου το αγριομελίσσι εδούλευε αιώνας τόσον, ώστε να κρέμωνται τα μέλια κάτω εις τον βράχον ως ξανθός καταρράκτης. Λέγεται ότι τον μελιτώδη αυτόν καταρράκτην κάποτε ετουφέκισε με συρματοδεμένα βόλια ένας αρματολός για να τον ρίψη κάτω, αλλά έσκασε το ντουφέκι του και αντί να κοπούν τα μέλια εκόπη το χέρι του. Έκτοτε κανείς δεν επάτησε εκεί πλην του παπά, ο οποίος, αφού ήρχισε να τρυγά το μέλι, ήκουσε μίαν φωνήν.

-Σώνει άλλο τώρα.

Ο παπάς ενόμισε πως του φωνάζουν οι σύντροφοί του επάνω από τον βράχον, ενώ, κατά την παράδοσιν, του εφώναξε το στοιχειό μέσα από την σπηλιά. Εγύρισε λοιπόν και απήντησε στους συντρόφους του .

-Τώρα να πάψω, που μπήκα στο παχύ στρώμα ;...

Αλλά μόλις εκοίταξε προς τα επάνω για να τον ακούσουν καλύτερα, είδε δίπλα του ένα φίδι και στρέψας αμέσως το μαχαίρι, με το οποίον εμελισσουργούσε, το έκοψε εις δύο. Εκείνο όμως, το οποίον αυτός εξέλαβε για φίδι, ήταν η τριχιά που τον είχαν δεμένο. Και ο ατυχής παπάς επλήρωσεν την παράδο­σιν, γκρεμισθείς κάτω κατά τρόπον, ώστε να μη ειμπορούν να τον περισυλλέξουν απ’ εκεί. Έκτοτε οι χωρικοί περνούν μακρυά από το «στοιχειωμένα μελίσσι», το οποίον τώρα γεμίζει με τα χρυσά μέλια του και τα χείλη της σπηλιάς.

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Ο... Παπάς της Χελιδόνας!

Ιδού το επιβλητικό βουνό της Χελιδόνας (1974μ.) και συγκεκριμένα η ψηλή κορφή του "Παπά", όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι από τα κοντινά χωριά Μηλιά και Σελλά.

Είναι πραγματικά απίστευτο πόσο το ίδιο το σχήμα του βουνού δικαιώνει το προσωνύμιο. Αν προσέξετε καλά την εικόνα (βλ. πάνω-πάνω και από τα δεξιά προς τα αριστερά) θα διαπιστώσετε ότι διαγράφονται -σε προφίλ- τα χαρακτηριστικά τού προσώπου ενός ιερωμένου! 

Γένι, στόμα, μύτη, μάτια, μέτωπο και ριχτό προς τα πίσω το καλυμαύχι του!!! 

Να λοιπόν που η φαντασία κάνει παιχνίδι με τη διαβρωτική δύναμη των στοιχείων της φύσης πάνω στο βράχο...

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Πάνδροση γη!!!

Με το φακό του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη"

Συμφορά διαφεντεύτρα...

Πονεμένα κοιτάζω

με θολή τη ματιά,

πολιτείες μπροστά μου

και ρουμάνια και δάση.

Είμ' ανθός μαραμένος.

Μ' έχει κάψ' η φωτιά,

συμφορά που τη λένε,

διαφεντεύτρα στην πλάση.

("Ανθί μαραμένο" - του αλησμόνητου Ευρυτάνα ποιητή Δώρη Άνθη)

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

«Αυτός, αυτός είν’ ο Λαός»!

φωτο: κάπου στα Κρικελλιώτικα βουνά (που κρατήθηκαν λεύτερα...)

Πριν από κάποιους αιώνες... Ο γερο-Φωτεινός, παλιός απείθαρχος αγωνιστής και φτωχός ξωμάχος, διώχνει τα μαντρόσκυλα του φράγκου τσιφλικά Τζώρτζη Γρατζιάνου γιατί καταπάτησαν τη γη του καταστρέφοντας τη σπορά. Όταν φτάνει ο αφέντης με τους μπράβους του, ακολουθεί ο παρακάτω διάλογος...



(ΤΖΩΡΤΖΗΣ)
K’ εγώ, σκουλήκι αγνώριστο, ο Tζώρτζης ο Γρατζιάνος.
Αφέντης σου παντοτινός, τύραγνος, άρχοντάς σου.
Aυτό το χώμα που πατώ, οι πέτρες, τα νερά σου,
ήμερο κι άγριο κλαρί, τ’ αγέρι σου, η ψυχή σου,
τα ζωντανά σου, τα παιδιά, το αίμα σου, η τιμή σου,
όλα δικά μου, μάθε το. Bουνού και λόγγου αγρίμι
είτ’ έχει τρίχα είτε φτερό, σιχαμερό ψοφίμι,
το διαβατάρικο πουλί σ’ εμέ μονάχ’ ανήκει,
κι αξίζει το κεφάλι σου λαγόπουλο ή περδίκι.
Γι’ αυτ’ όθε θέλω θα περνώ, κ’ εγώ και τα σκυλιά μου·
τίποτε δεν ορίζετε, κ’ είναι κι αυτή σπορά μου.
Kι ούτ’ άλλη τύχη αξίζετε. Γενιά καταραμένη,
δειλή, κακογεράματη, στον κόσμο ακόμα μένει
για να πομπεύει τ’ όνομα και την κληρονομιά της!

Kαι στα στερνά τα λόγια του ένιωσε ο ζευγολάτης
ότι ένα δάκρυ ενότιζε τ’ ασπράδι του ματιού του
κι ολόρθες αναδεύοντο οι τρίχες του κορμιού του.

(ΦΩΤΕΙΝΟΣ)
Aν εξεράθη το κλαρί, πάντα χλωρή είν’ η ρίζα.
Και μένει πάντα ζωντανό ή ρόδι φάγ’ ή βρίζα,
αυτό το βόιδι το μανό, π’ όσο βαθιά ρουχνίζει
τόσο εύκολα μυγιάζεται κι ανεμοστροβιλίζει
και που το κράζουνε Λαό. Θα σπάσει το καρύκι
και θα προβάλει με φτερά μια μέρα το σκουλήκι.
Tότε, πουλί το σερπετό, ποιος ξέρει πού θα φτάσει!...

(ΤΖΩΡΤΖΗΣ)
Δείξε μου αυτό το λείψανο, που θα βρικολακιάσει!

(ΦΩΤΕΙΝΟΣ)
Eγώ... ο φτωχός, ο Φωτεινός, ο γέρος, ο ξεσκλιάρης,
που ρίχνω εδώ το σπόρο μου για να μου τόνε πάρεις.
Εγώ που με τον ίδρωτα τα χώματα ζυμώνω
για να τρώγει άλλος το ψωμί. Που τρέχω και κεντρώνω
την αγριλίδα του βουνού και που δεν έχω λάδι
ν’ ανάφτω το καντήλι μου και ζω μέσα στον Άδη.
Εγώ που με τα νύχια μου αναποδογυρίζω
το λόγκο και τα ριζιμιά, για να σας τα στολίσω
με κλήματα που δεν τρυγώ και που ποτέ δεν έχω
λίγο κρασί κεφαλιακό, τη γλώσσα μου να βρέχω.
Εγώ ο φτωχός ο μυλωνάς, που ζω σ’ αιώνια ζάλη
και παίρνω κέρδο, πλερωμή, προσφάγι την πασπάλη.
Που δεν ορίζω το παιδί, που πάντα ζω με τρόμο,
και που δε βρίσκω εδώ στη γη για να με κρίνει νόμο.
Αυτός, αυτός είν’ ο Λαός. T’ άψυχο το κουφάρι
αυτό ’ναι το καματερό, το ψόφιο το κριάρι...
Mη ρίξεις άλλο φόρτωμα στην έρμη του την πλάτη...

(ΤΖΩΡΤΖΗΣ)
Συμμάζωξε τη γλώσσα σου τη φιδινή, χωριάτη·
μη μου ξανάφτεις τη χολή. Γονάτισε μπροστά μου
και ζήτησε συγχώρεση για τα λαγωνικά μου...
Δε θες, αντάρτη, δεν ακούς;...

(ΦΩΤΕΙΝΟΣ)
Kαλύτερα το βρόχο
παρά τα γόνατα στη γη... Άρα-κατάρα το ’χω...
Θά ’φηναν λάκκωμα βαθύ, και θά ’ταν μέγα κρίμα,
τιμή να θάψω κι όνομα μέσα σ’ αυτό το μνήμα.

(ΤΖΩΡΤΖΗΣ)
Tώρα θα ιδείς, παλικαρά... Aκούστε με, συντρόφοι,
και μη θυμώστε αν λυπηθώ αυτόν τον άγριον όφι...
Nα μας πλερώσει τα σκυλιά με τα καματερά του.
Και για την τόλμη πόλαβαν τα πέντε δάχτυλά του
να σφεντονίσουν κατ’ εμάς, εκεί στο χερουλάτη
να συντριφτούν με το σφυρί... Σ’ αρέσει, ζευγολάτη;


Kαι δυο σκιάδες πάραυτα ωρμήσανε κι αρπάξαν
τα βόιδια πού ’ταν στο ζυγό. Δύο άλλοι τον αδράξαν
κ’ εδέσανε το χέρι του στο φοβερό χερούλι
με τη σφεντόνα πόβρανε. Ύστερα, με τη σκούλη,
αρχίσαν, του κοντόσπαθου, αργά να πελεκάνε
τ’ αντρειωμένα δάχτυλα και να περιγελάνε.
    
Όλο τ' αλέτρι εβάφηκε. Το μαύρο το παιδί του
στο χώμα δίπλα εμούγκριζε, σαν νά ’βγαινε η ψυχή του.
K' εκειός ο γέρο-δράκοντας, χωρίς ούτε ν’ αχνίσει,
εκοίταζε το αίμα του που πότιζε σα βρύση
τη γη του την ταλαίπωρη· και μέσα στην καρδιά του
μεμιάς αστράψαν τα παλιά τ’ ανδραγαθήματά του,
κ’ εσπιθοβόλησε στο νου χρυσόφτερ’ η ελπίδα
με τη δική του εκδίκηση να σώσει την πατρίδα.



(Απόσπασμα από τον "Φωτεινό", έργο του  Αριστοτέλη Βαλαωρίτη ο οποίος είχε βαθιά Ευρυτανική καταγωγή, ως απόγονος των οπλαρχηγών Χρήστου και Μόσχου Βαλαώρα,  από το χωριό Βαλαώρα Ευρυτανίας!)

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"