Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου 2019

Το τελευταίο γράμμα...



... εκείνα «τα ματωμένα Χριστούγεννα» του 1942 

Σας παρουσιάζουμε, μέσα από τις ηλεκτρονικές σελίδες του "blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης", ένα σπάνιο όσο και ιδιαίτερα συγκινητικό ιστορικό ντοκουμέντο. Αφορά το τελευταίο γράμμα του ηρωικού ευρυτάνα δάσκαλου Γιάννη Καρυοφύλλη, ενός από τους εκτελεσθέντες συμπατριώτες μας από τους ιταλούς φασίστες κατακτητές μετά τη νικηφόρα και χιλιοτραγουδισμένη μάχη του Μικρού Χωριού που διεξήχθη στις 18 Δεκέμβρη 1942.

Ας ξαναθυμηθούμε εν συντομία: Εκείνη την ημέρα ο Άρης Βελουχιώτης με 200 θαρραλέους ΕΛΑΣίτες μαχητές χτυπά ιταλική φάλλαγγα 1000 (έως 2000) οπλισμένων σαν αστακών Ιταλών που σε συγκροτημένους στρατιωτικούς σχηματισμούς επελαύνουν εναντίον των ευρυτανικών χωριών της Ποταμιάς σε μια επίδειξη δύναμης με σκοπό την εξουδετέρωση πυρήνων της αντίστασης μα και την καταλήστευση των περιουσιών των κατοίκων.

Όμως παρά την ισχύ τους οι κοκορόφτεροι του Μουσολίνι είναι τρομοκρατημένοι καθώς είχαν επανειλημμένα εξευτελιστεί από τον ΕΛΑΣ (βλ. μάχες Κρίκελλου, Χρύσως, Γοργοπόταμου, κλπ).

Ο Άρης με τους αντάρτες του, με ελλιπή οπλισμό αλλά «ψυχή βαθιά», συγκρούονται με τους κατακτητές, μετά από αριστοτεχνική ενέδρα που τους στήνουν στη Ρεματιά στη θέση «Τσίρη» του Μικρού Χωριού. Στην πολύωρη μάχη που ακολουθεί, οι Ιταλοί φασίστες κυριολεκτικά κατατροπώνονται, αφήνοντας, κατά πληροφορίες, 70 νεκρούς μαζί και τον επικεφαλή του ιταλικού συντάγματος Καρπενησίου. Από την πλευρά των ανταρτών υπάρχει ένας νεκρός: το ατρόμητο 16χρονο ανταρτόπουλο Κώστας Μπίρτσας («Κλέαρχος») - βλ. πλήρες αφιέρωμα "Ευρυτάνα ιχνηλάτη" για τη Μάχη του Μικρού Χωριού 


Ακολούθησαν «τα ματωμένα Χριστούγεννα του 1942». Οι θρασύδειλοι αλήτες του Μουσολίνι, μετά τη στρατιωτική ήττα τους, φανερώνουν τη νοσηρή φασιστική νοοτροπία τους ξεσπώντας την εκδικητική μανία τους στους άμαχους κατοίκους του Μικρού μα και του διπλανού Μεγάλου Χωριού. Πρώτα λεηλατούν τα υπάρχοντα των κατοίκων και αμέσως μετά πυρπολούν απ΄ άκρη σ' άκρη «το δόλιο το Μικρό Χωριό». Οι χωριανοί που καταφεύγουν στα γύρω βουνά παρακολουθούν με πόνο καρδιάς την πύρινη κόλαση να καταπίνει το βιός και τον κόπο τόσων χρόνων. Οι ελεεινοί Ιταλοί δεν σταματούν όμως εκεί. Προβαίνουν σε κάτι ακόμη χειρότερο... Συλλαμβάνουν και κρατούν ως ομήρους 13 συμπατριώτες μας (Μικροχωρίτες και Μεγαλοχωρίτες) τους οποίους υποβάλλουν σε φριχτά βασανιστήρια μεσαιωνικού τύπου, ενώ φτάνουν μέχρι και στο έσχατο σημείο της βαρβαρότητας : στις παραμονές των Χριστουγέννων, 24-12-1942, και μετά από ανείπωτα μαρτύρια καίνε ζωντανούς ανθρώπους όπως τον αξιαγάπητο δασκαλόπαπα Δημήτρη Βαστάκη και τον ενωμοτάρχη Χαρ. Κατσίμπα, ακόμη και μια ανήμπορη γυναίκα την Αθηνά Δερματά. Κανείς από τους ηρωικούς αιχμαλώτους δεν βγάζει τσιμουδιά! Στο τέλος κατά τη συνήθη απάνθρωπη τακτική τους οι Ιταλοί αναγκάζουν τους υπόλοιπους συλληφθέντες (11 άτομα) να σκάψουν τον τάφο τους και κατόπιν, μπροστά τους συγχωριανούς τους, τούς εκτελούν ομαδικά στη θέση «Άνω Λόγγοβες» του Μικρού Χωριού (την ίδια μέθοδο είχαν ακολουθήσει λίγες μέρες πρωτύτερα και στη Χρύσω με τους εκεί ομήρους). 

Τα ονόματα ΟΛΩΝ των μαρτύρων που δολοφόνησαν άνανδρα οι Ιταλοί ήταν :

Χρήστος Φλέγκας, ετών 58, πρόεδρος της κοινότητας Μικρού Χωριού -τον εκτέλεσαν
Νίκος Κυρίτσης, ετών 75, παλαίμαχος πρόεδρος Μικρού Χωριού -τον εκτέλεσαν
Γιάννης Καρυοφύλλης, ετών 54, δάσκαλος από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν
Χρήστος Μέρμηγκας, ετών 75, αρχίατρος από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν
Δημήτρης Δασκαλάκης, ετών 58, ανάπηρος από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν
Θεόδωρος Οικονόμου, ετών 56, ανάπηρος από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν
Γιάννης Μεσίρης, ετών 45, ανάπηρος από Μεγάλο Χωριό   -τον εκτέλεσαν
Διονύσης Μαντζιούτας, ετών 26, τηλεγραφητής από Μεγάλο Χωριό  -τον εκτέλεσαν
Κώστας Αραπογιάννης, ετών 28, επαγγελματίας από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν
Βασίλης Παλιούρας, ετών 34, επαγγελματίας από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν
Ανδρέας Σιταράς, ετών 67, από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν
Αθηνά Δερματά, από Μεγάλο Χωριό -την έκαψαν ζωντανή
Χαρ. Κατσίμπας, ενωμοτάρχης, από Μεγάλο Χωριό -τον έκαψαν ζωντανό
Δημήτρης Βαστάκης, ετών 42, δάσκαλος/παπάς από Μεγάλο Χωριό -τον έκαψαν ζωντανό

Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες συμπατριώτες μας βρισκόταν, όπως είδατε και παραπάνω, και ο Μεγαλοχωρίτης δάσκαλος Γιάννης Καρυοφύλλης.

Διασώθηκε το τελευταίο γράμμα του, το οποίο ιχνηλατήσαμε από το βιβλίο του Μήτσου Κάιλα, παλιού Ευρυτάνα αντάρτη και προέδρου επί 35 χρόνια του Κέντρου Μελέτης της Ιστορίας της Εθνικής Αντίστασης ("Μαρτυρίες, ΕΛΑΝ Στερνές υποθήκες των ηρώων μας", εκδ. Νέα Σύνορα 1975)
Το τελευταίο γράμμα του Γιάννη Καρυοφύλλη - Μουσείο Μεγάλου Χωριού

Γράφει στο τελευταίο του γράμμα, ο ηρωικός ευρυτάνας Γιάννης Καρυοφύλλης (απευθυνόμενος στον γιό του Πάνο) λίγο πριν τον θερίσουν οι σφαίρες των φασιστών : 

« Μεγάλο Χωριό, 24 Δεκέμβρη 1942

Πάνο μου,

Ξεύρω ο θάνατός μου θα σε λυπήση κατάκαρδα. Η θέλησίς μου είναι, και δεν πρέπει να μου χαλάσης το χατήρι, να μη στενοχωρηθής διόλου. Να φανής άνδρας, όπως είσαι. Πίστεψέ με πως αντιμετωπίζω το θάνατο με θάρρος πρωτοφανές, που ποτέ δεν το ήλπιζα. Η λύπη μου είναι γιατί αφήνω πίσω μου σάς, απαρηγόρητους, όχι και απροστάτευτους, γιατί έχω την πεποίθησιν ότι συ θα προστατεύσης τη μητέρα σου, τις αδελφές σου και τ' αδέρφια σου καλύτερα από μένα. Γι' αυτό πάω παρηγορημένος να κοιμηθώ ήσυχος τον αιώνιο ύπνο. Ένα θερμό φιλί και τας θερμάς μου ευχαριστίας για την προστασίαν την οποία παρέχουν σε σένα, στους θείους και θείες σου, αγαπητούς μου Παναγάκην, Ευθυμίου, Χρήστον, Αγαπούλαν Γιώργον και Ζέννην, Γιάννη και Κούλαν και σε όλα τα ξαδέρφια σου.

Πλησιάζει ο θάνατος ήσυχος και ευχάριστος και δεν μπορώ να σου γράψω περισσότερα.

Πάνο μου, αγαπητό μου παιδί, σε αγκαλιάζω σφιχτά. Η πατρική μου ευχή να είναι πάντα μαζί σου.

Ο πατέρας σου
Ιωάννης Καρυοφύλλης »

Ο λεβέντης Γιάννης Καρυοφύλλης έπεσε κι αυτός, όπως και όλοι οι υπόλοιποι με ψηλά το κεφάλι. Ο ατρόμητος δάσκαλος βροντοφώναξε μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα : «Ζήτω η Ελλάδα, ζήτω η Ελευθερία» και πέρασε για πάντα τις πύλες της Αθανασίας! Οι συγγενείς και οι συγχωριανοί του τον βρήκαν με σφιγμένη τη γροθιά!

Οι γενναίοι Ευρυτάνες, γνήσιοι απόγονοι της Κλεφτουριάς και του Κατσαντώνη, δεν λύγισαν. Τον πόνο τον έκαναν τραγούδι και την καταστροφή πείσμα για διαρκή αγώνα και «πόλεμο ενάντια στον πόλεμο του καταχτητή» μέχρι την πολυπόθητη τη λευτεριά.

Ακούστε το αθάνατο τραγούδι του Μικρού Χωριού 
που έγραψε τότε η θρυλική Μικροχωρίτισσα ΕΠΟΝίτισσα
Ναυσικά Φλέγκα-Παπαδάκη

Τεσσερισήμισι μήνες μετά τη Μάχη του Μικρού Χωριού και συγκεκριμένα στις 28 Απρίλη 1943 (βλ. εδώ) οι Ιταλοί φασίστες, αφού έχουν υποστεί συνεχείς ήττες από τον ΕΛΑΣ, αποχωρούν ντροπιασμένοι από το Καρπενήσι. Η ανταρτομάνα Ευρυτανία είναι πια ελεύθερη και μετατρέπεται σε Κάστρο Αντίστασης ολόκληρης της Ελεύθερης Ελλάδας (βλ. σχετικά).

Το... απαιτητικό δεντράκι της λευτεριάς που ποτίζεται με αίμα και θυσίες κατάφερε να ανθίσει ξανά στα αδάμαστα βουνά μας. 


18 σχόλια:

Aris είπε...

Ετσι γραφεται η ιστορια..
με ανυπακοη με θυσιες και αγωνες.
Αθανατος.!!

Giannis Pit. είπε...

Τι αγώνες έχει δώσει αυτός ο μαρτυρικός λαός. Και πόσο κατάντια είναι η σημερινή του χειραγώγηση και ο ευνουχισμός του τελικά!
Καλησπέρα αγαπητέ φίλε.

kapetandiamantis είπε...

ΤΕΡΑΣΤΙΑ Η ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ ΙΧΝΗΛΑΤΗ.
ΗΡΩΕΣ ΑΠΑΡΤΑ ΒΟΥΝΑ!! ΓΙΑ ΤΕΤΟΙΟΥΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΑΙΡΙΑΖΕΙ ΑΠΟΛΥΤΑ ΤΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ.

Αστοριανή είπε...

Ελα και σταμάτησε τα δάκρυα,
Φίλε Ιχνηλάτη Ευρυτάνα.

Τώρα, 11.11 λίγο πριν τα μεσάνυχτα, μετά από μια χιονοθύελλα και σχεδόν μηδέν θερμοκρασία έξω από το σπίτι...
ήρθα ως συνήθως να δω μηνήματα...

...διάβασα την φορτωμένη Ελληνική περηφάνεια επιστολή του ήρωα Γιάννη Καρυοφύλλη (είχαμε και στον τόπο μου παρόμοιο επώνυμο!!!)
στο γιο του... και
σαν φαρμακερό φίδι δηλητηρίασε το νου και η σφαγή των Καλαβρυτινών...
Παιδάκι ήμουν και ακόμη θυμάμαι τα τρένα που αγκομαχούσαν για να περάσουν την γέφυρα του Σελινούντα φορτωμένα Ιταλούς για την Πάτρα κι από κει στο Μπριντιζι...

Καλές ευχές στις οικογένειες που τις τίμησαν οι ΗΡΩΕΣ.

Καλές Ευχές σε όλους που αισθάνονται πραγματικοί Ελληνες.

Αστοριανή

ΝΥ

(Κρύα και βουρκωμένη ακολουθεί η νύχτα).

Φυσιολάτρης! είπε...

Εξαιρετικό το αφιέρωμα σου στον αγωνιστή δάσκαλο Γ. Καριοφύλλη.........εάν σε αυτή τη χώρα γνωρίζαμε τη λαμπρή αντιστασιακή ιστορία μας και το μεγαλείο εκείνων που δεν υποτάχθηκαν.......ίσως να μην υπήρχαν τουλάχιστον σε τέτοιο βαθμό νοσταλγοί του φασισμού!!!!!!!!!!!!! Ομως συμφέρει η άγνοια.....είναι βούτυρο στο ψωμί του συστήματος!!!!!!!!

PHOTO ΤΙΤΛΟΙ είπε...

''Πίστεψέ με πως αντιμετωπίζω το θάνατο με θάρρος πρωτοφανές''
''Πλησιάζει ο θάνατος ήσυχος και ευχάριστος''

Ο Καρυοφύλλης ήταν ένας από εκείνους που το πέρασμα του από αυτή τη ζωή δεν θα ξεχαστεί ποτέ. Πόσο περήφανοι θα αισθάνονται τα παιδιά του και τα εγγόνια του!

Μαρία Γ. είπε...

Αιώνια η μνήμη αυτών των αγωνιστών, αυτών των ανθρώπων που έπεσαν θύματα του ιερότερου αγώνα: για την Ελευθερία..
Μακάρι να έρθει μια μέρα που η ελευθερία να είναι ένα απόλυτα σεβαστό και κατοχυρωμένο δικαίωμα στις συνειδήσεις όλων έτσι ώστε να μην χρειάζεται να χύνεται κάθε φορά τόσο αίμα για να υπάρχει.
Σ'ευχαριστώ πολύ για τις πολύτιμες πληροφορίες που μοιράζεσαι Ιχνηλάτη.
Το τραγούδι γνωστό και πολυαγαπημένο!
Να είσαι καλά!

Άιναφετς είπε...

Τόσο αίμα, τόσος πόνος και τα φετινά Χριστούγεννα, μας βρίσκουν πάλι μες την σύγχυση...

doctor είπε...

ΟΤΑΝ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΤΙΜΩΝΤΑΙ ΤΕΤΟΙΑ ΦΩΤΕΙΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ, ΤΟΤΕ ΕΠΑΝΑΣΥΝΔΕΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΤΟ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΝΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ. ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΤΟΝ ΓΕΝΝΑΙΟ ΔΑΣΚΑΛΟ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΡΥΟΦΥΛΛΗ.

lenio είπε...

Οι αγώνες για την ελευθερία,για το δικαίωμα
στην ζωή, για την διεκδίκηση αυτού
που σου ανήκει
έχουν βαφτεί με το αίμα των αγωνιστών απανταχού της γης.
Και επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται, δεν ξεχνώ ποτέ και
κρατώ βάρδια στην ζωή.

άγριο κυκλάμινο είπε...

Ιχνηλάτη όπως όλες οι έρευνες σου έτσι και αυτή εδώ συγκλονίζει!
Δεν ήταν όλα τα Χριστούγεννα δέντρα με λαμπάκια, βόλτες και πέρα βρέχει.
Υπήρξαν και αυτά που περιγράφεις σε αυτό το εξαιρετικό άρθρο σου.
Ο Ευρυτανικός λαός έδωσε πολλά και πήρε ελάχιστα.
Νάσαι καλά φίλε μου.

ΕΥΡΥΤΑΝΑΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ είπε...


Δεν ξεχνάμε, θυμόμαστε, διδασκόμαστε!

Ψυχή βαθιά!

ΕΥΡΥΤΑΝΑΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ είπε...

Σημείωση:
Το αφιέρωμα εμπλουτίστηκε με επιπλέον στοιχεία.
Επίσης και με το χειρόγραφο "τελευταίο γράμμα" του ηρωικού δασκάλου Γιάννη Καρυοφύλλη, το οποίο εκτίθεται στο Μουσείο-Πνευματικό Κέντρο του Μεγάλου χωριού. Ευχαριστούμε το Γιάννη και το Δημήτρη για τη φωτογραφία.

Άιναφετς είπε...

Έγραφα πέρσι (2019):
"Τόσο αίμα, τόσος πόνος και τα φετινά Χριστούγεννα, μας βρίσκουν πάλι μες την σύγχυση..."
Ευχαριστούμε για τις υπενθυμίσεις!

Μαργαρίτης Θόδωρος είπε...

" .......το δόλιο το Μικρό Χωριό και πάλι ανταριάζει....." Αυτή η "αντάρα" κρατεί τόσα χρόνια, με πιο πολύ ψυχή απάνω της να τη διαλύσουμε.

Μάκης είπε...

Σε τούτον τον κόσμο, που ψάχνει το βηματισμό του προς το Δίκιο, πάντα τα Χριστούγεννα κάποιος θα συμμαζώνει την πίκρα του, θα φυλακίζει στις λέξεις τα σκιρτήματα της ψυχής, θα συλλαβίζει την απαντοχή, την πίστη στο Χρέος, την Αγάπη, την Ευγνωμοσύνη, και θα καρτεράει τον θάνατο αναμετρώντας την αντρειοσύνη της καρδιάς του.
Κι ο παραλήπτης του θα γεμίζει το γράμμα δάκρυα και με χέρια τρεμάμενα θα το κρεμάει γκόλφι ιερό στο εικονοστάσι της Μνήμης.
Κάποια γράμματα θ’ αναπαύονται σε προθήκες Μουσείων, όπως το γράμμα του Γιάννη Καρυοφύλλη, στο Μουσείο του Μεγάλου Χωριού.
Χιλιάδες θα περνούν από μπροστά του. Κάποιοι θα συγκινηθούν, κάποιοι θα καρφιτσώσουν στο νου τους την περηφάνεια για τον πρόγονό τους, κάποιοι φευγαλέα θα σεργιανίσουν το βλέμμα τους, για να σταθούν σε άλλο έκθεμα πιο εντυπωσιακό. Αλλά αυτό θα στέκεται εκεί για να θυμίζει τους Ήρωες του Μικρού Χωριού. Θα γίνεται πανανθρώπινη παντιέρα για να αφυπνίζει συνειδήσεις , που θα μάχονται τον Φασισμό και θα φτύνουν την Εκμετάλλευση κατάμουτρα.
Τα Ιδανικά του Δάσκαλου ακολούθησε και η γυναίκα του. Ήταν Αυτή που το 1942 όταν διώκονταν οι Ιταλοί στρατιώτες και βολόδερναν ξυπόλυτοι και ρακένδυτοι τα ευρυτανικά βουνά έντυσε όσους μπόρεσε με χλαίνες και αρβύλια Ιταλών που είχε σκοτώσει ο άντρας της ο Γιάννης Καρυοφύλλης. Τον Αύγουστο του 1944 μαζί με τα παιδιά της έφυγε για τα βουνά κι όταν επέστρεψε είδε το σπίτι της να καίγεται από τους Γερμανούς. Στο πιστοποιητικό θανάτου της έγραφε ότι πέθανε από τις κακουχίες, την ημέρα που η καμπάνα της εκκλησιάς του Μικρού Χωριού χτυπούσε χαρμόσυνα για την απελευθέρωση της Αθήνας.
Ο γιός τους Πάνος παιδί της ΕΠΟΝ και του ΕΑΜ νέων ακολούθησε τα τιμημένα χνάρια του πατέρα του και τις συμβουλές του σ’ όλη του τη ζωή.
Ακευσώ

vaso chalastani είπε...

Το γραμμα του ηρωικου Δασκαλου ας ειναι για ολους Μνημειο Ανθρωπιας Λεβεντιας και Λευτερου νου .Μερες που ερχονται ας κοιταξουμε ψηλα και ας στειλουμε την σκεψη μας να ειναι καλα οπου και αν βρισκοντε και πως δεν θα προδωσουμε ποτε! τα ιδανικα τους

Scorpion49 είπε...

Έτσι αντιμετώπιζαν το θάνατο οι ένδοξοι αντάρτες τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, με θάρρος και καρτερικότητα.
Δύσκολο να τους μοιάσουμε.
Εύχομαι καλές γιορτές σε όλους, με υγεία και δύναμη!!