Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου 2023

Άρατε πύλας!!

 


* Ένα διαλεχτό κείμενο από την Κρικελλιώτισσα "Ακευσώ"

για τους αναγνώστες του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη"


«-Ελάτε να πλάσουμε έναν λαό!», καλεί ο Παιδαγωγός Ιδεολόγος Μαρξιστής, Μιχάλης Παπαμαύρος, τους σπουδαστές του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου Καρπενησίου, τη μέρα της Ορκωμοσίας τους, Σεπτέμβρη του 1944, στο Τροβάτο Ευρυτανίας.

Ονειρεύονται όλοι μια Ελλάδα ελεύθερη. Εκεί που δεν πατά το ποδάρι του κατακτητή ανοίγουν τα σχολειά κι ένας καινούργιος κόσμος πρωτοχτίζεται. Παίρνουν τα γενναία Αετόπουλα την πλαστελίνη να πλάσουν τη ζωή τους κατά πώς θέλουνε. Μα η ιοβόλος Λερναία Ύδρα του άνυδρου καπιταλιστικού συστήματος καραδοκεί. 

Ανασκαλεύω στης Μνημοσύνης τα τρίστρατα σημάδια γραπτά από τους πεφωτισμένους Δασκάλους της εποχής εκείνης και θρηνώ.

Κλαίω για το Όνειρό τους που χάθηκε, στους λαβύρινθους της δοκησισοφίας, της ημιμάθειας, της εκμετάλλευσης, ξεστρατίζοντας στων καιρών τ’ αλισβερίσια. Σβήστηκε απ’ τον πίνακα των Ιδανικών με το σφουγγάρι της στυγνής επαγγελματοποίησης, του ωχαδελφισμού, του άκρατου κρατικού παρεμβατισμού να δημιουργεί υπηκόους, πιστούς «τοις ‘κείνων ρήμασι».

Κλαίω για την κατάντια των σχολειών που έγιναν δεσμωτήρια δωδεκαετούς φυλακής. Στρούγκιαζαν αθώες ψυχές, ανθοστολισμένες με αρίφνητα «γιατί», σε τμήματα με μοναδικό κριτήριο το πρώτο γράμμα του επιθέτου τους. Τις παρέδιδαν σε δασκάλους ανεπαρκείς, ανέραστους παιδείας, ανίκανους να σταλάξουν λίγη αγάπη στις διψασμένες καρδιές, με πολλούς εξ αυτών να αδημονούν πότε θα τελειώσει το ωράριό τους για να ξεχυθούν προς άγραν φροντιστηρίων…. 

Κλαίω για τα παιδιά του τελευταίου θρανίου που τα ‘λεγαν «αλήτες» και δεν βρέθηκαν δυό χέρια να τ’ αγκαλιάσουν, να τους ανοίξουν το κελί της ανασφάλειας, του φόβου, της οδύνης για να δραπετεύσουν.

Κλαίω για τα χαμένα 45λεπτα που δεν προλάβαινα να μιλήσω για όσα έκρυβαν οι μεγαλοσχήμονες ναφθαλινοκουκουλωμένοι προϊστάμενοι, υπηρέτες χατζιαβατίζοντες της δεξιάς προπαγάνδας,οι κομπορρημονούντες για την αναμόρφωση της διάπλασης των παίδων. 

Κλαίω για την πληθώρα άχρηστων σελίδων που υποχρέωναν τα παιδιά να τις παπαγαλίζουν για να διαπρέψουν στις μινωταυρικές εξετάσεις.

Κλαίω για τους γονείς-δεσμώτες στις γαλέρες του καταναλωτισμού και του φαίνεσθαι , οι οποίοι παίξανε στα ζάρια τον πολύτιμο χρόνο με τα παιδιά τους, κυνηγώντας το χρήμα που θα τους έδινε το εισιτήριο για μια ζωή φτιασιδωμένη και παρφουμαρισμένη σαν εταίρα πολυτελείας. Δαναΐδες σύγχρονες να κουβαλούν σε τρύπια πιθάρια το νερό της ανυπαρξίας τους. 

Κλαίω για τις μανάδες που με παρακαλούσαν να προβιβάσω το βλαστάρι τους λέγοντας: «Δεν έχουμε απαιτήσεις! Έναν καθηγητάκο θέλουμε να τον κάνουμε!» .

Κλαίω για όσα παιδιά μου δεν μπόρεσα να σώσω από τους δαίμονες του σκοταδισμού και βρέθηκα ν’ ακουμπώ στο φέρετρό τους μια ολοφυρόμενη «συγγνώμη!»

Κλαίω για την Κραυγή της αδερφής του Βαγγέλη, που λίγο πριν τον γάμο του τον έφεραν νεκρό: «- Κυρία, στη μνήμη του μην ξανακόψετε μαθητή και χάσει τη χρονιά του!!»

Καρφώθηκαν τα λόγια σε νου και καρδιά κι έγιναν «οίακας ελπιδοφόρος» στην πορεία μου την εκπαιδευτική. 

Κλαίω για τους Αγώνες για μια καλύτερη Παιδεία, για να γίνουν τα σχολειά κυψέλες ανθρωπιστικής αγωγής, για να παταχτεί η παραπαιδεία, για να διοριστούν οι εκπαιδευτικοί, να μην σέρνονται κάθε χρόνο ζητιανεύοντας μια θέση ωρομίσθιου, σκορπίζοντας το είναι τους κουρελάκι εδώ κι εκεί. 

Κλαίω, γιατί επαληθεύτηκαν τα λόγια του Εμμανουήλ Ροίδη στα 1895, στο παραμύθι «Η Μηλιά», όπου ο βασιλιάς αγάπησε τη φτωχή κοπέλα και για την ευχαριστήσει τοποθέτησε σε θέσεις καίριες τους δικούς της. Τον γέρο πατέρα της, όμως, που ήταν αγράμματος και δυσκολοβόλευτος δεν ήξερε πού να τον διορίσει. Μόνο, όταν πέθανε ο Υπουργός Παιδείας, τον έβαλε στη χηρεύουσα θέση: «Σώζεται ακόμα εις πολλά μέρη η συνήθεια να δίδεται εις τον πλέον αγράμματον το Υπουργείον της Παιδείας». 

Διάβηκαν τα χρόνια και πνίγηκαν τα «θα» στη θάλασσα του ωφελιμισμού. 

Έστριψε στ’ αδράχτι της η Κλωθώ ιστορίες χιλιάδων παιδιών, τράβηξε η Λάχεση «λαχνούς» από την ασπρόμαυρη κάλτσα της ζωής, ακόνισε τα ψαλίδια της η Άτροπος επί δικαίων και αδίκων. 

Μα κάθε Τρυγητή ανοίγουν οι πύλες των σχολείων. Στολίζονται τα «μαναράκια» μας και ξεκινάνε για το ταξίδι τους στη γνώση, ανταλλάσσοντας στο διαδίκτυο μηνύματα, καρδούλες, χαμόγελα, φατσούλες στραβομουτσουνιασμένες στη συμβουλή «καιρός για μελέτη!» . 

Έτσι, και στη σύναξη των «μελισσόπουλων» στις 11-9-2023, στον προαύλιο χώρο δημοτικού σχολείου του Καρπενησίου, ειπώθηκε από μικροφώνου: «Τώρα ξεχνάτε παιχνίδια και διακοπές και στρώνεστε στο διάβασμα….. Τώρα πρέπει να σκύψετε το κεφάλι…. να γίνετε επιστήμονες!!!!» 

Κλαίωωωωωωωω….

Κι οργίζομαι………….

Μ’ ένα δάκρυ μου ποτίζω την ευχή να βρεθούν στο μέλλον πολλοί μαθητές που θα πουν στους σοφολογιώτατους από καθέδρας παντογνώστες:

- Σώπα, δάσκαλε! Ν’ ακούσουμε το πουλί.

Βλέπω το πρωτάκι που δεν θέλει να πάει στο σχολείο και του σιγοτραγουδώ τους στίχους του Ηλία Κατσούλη :

-«Ένας μικρός Σεπτέμβρης βάζει τα κλάματα

που στο σχολειό τον πάνε να μάθει γράμματα.

Θέλει να παίξει ακόμα με τ’ άστρα τ’ Ουρανού

πριν έρθουν πρωτοβρόχια και συννεφιές του νου» 

Αφιερωμένο σ’ όλους τους Δασκάλους Αντάρτες, με την Αστραπή στο μάτι και το Φως στην καρδιά, που τίμησαν το λειτούργημα στην Κατοχή και σε όσους συνεχίζουν το έργο που χάραξαν Εκείνοι…….


* Άρθρο  από την "Ακευσώ" του Κρίκελλου


Παρασκευή 1 Σεπτεμβρίου 2023

Δύο περιστατικά του αγώνα



Μέσα από δύο άγνωστες ιστορίες αναδεικνύεται σε όλο της το μεγαλείο η ακατάβλητη μαχητική διάθεση και η ατσάλινη ψυχοσύνθεση εκείνων των ηρωϊκών Ευρυτάνων αγωνιστών! 


* από τον συμπατριώτη μας Θεόδωρο Μαργαρίτη  
για τους αναγνώστες του 

***

 Τα ράσα σου παπά μου...!

Ο πρωταντάρτης στην ομάδα του Άρη Γιώργος Τραής (Παθούλας), συνελήφθη από τους Γερμανούς το 1943 (ένα χρόνο μετά την έναρξη του ένοπλου αγώνα) και εστάλη στο Νταχάου. 
Το κάτεργο του Νταχάου επισκεπτόταν ένας ορθόδοξος ιερέας και εξομολογούσε όποιον ένοιωθε τέτοια ανάγκη και προσπαθούσε κρυφά να δίνει κουράγιο στους κρατούμενους.
Αφού είχε μιλήσει κάποιες φορές και με τον Παθούλα, του λέει κάποια φορά ο Παθούλας:

- Παπά καλά όλα αυτά αλλά δεν βοηθάνε.

- Τι θα σε βοηθούσε πιο πολύ εσένα;

- Τα ράσα σου. Να μου φέρεις ένα ράσο, τα γένια τα έχω, ώστε να δραπετεύσω.

Πράγματι ο παπάς του έφερε ένα ράσο και κατάφερε να δραπετεύσει ένα χρόνο μετά το 1944.

Επέστρεψε στο Κρίκελλο και εντάχτηκε πάλι στον ΕΛΑΣ και αργότερα στο Δημοκρατικό Στρατό.

Το 1950 βρέθηκε στην Πολωνία.

Το 1976 ήρθε στην Ελλάδα βαριά άρρωστος και τον ίδιο χρόνο πέθανε.

***

Φασίστες εσείς με κάνατε έτσι!

Ο Κρικελλιώτης Λεωνίδας Μαργαρίτης πολυφαμελίτης με 12 παιδιά, από την αρχή του αγώνα συμμετείχε δραστήρια ο ίδιος και τα περισσότερα παιδιά του. Δυο από αυτά έπεσαν στον αγώνα, ο Γιώργος και ο Βασίλης, ενώ ο Γιάννης ήταν ένας από τους πρώτους μαχητές στην ομάδα του Άρη.

Ο Λεωνίδας έμεινε πολλά χρόνια στην εξορία και στη φυλακή, υπέστη πάμπολλα βασανιστήρια και για τούτο είχε παράλυση των κάτω άκρων.

Μετακινούταν καθιστός έχοντας τα πόδια διπλωμένα σταυρωτά και μετακινώντας τη λεκάνη του στηριζόμενος στις γροθιές του!

Έμεινε αλύγιστος μέχρι το θάνατό του, ατρόμητος.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της στάσης του ήταν : όταν πήγαινε να ψηφίσει, με τον τρόπο που προαναφέραμε, και αρνούμενος να ανεβεί σε ζώο, φτάνοντας στην πλατεία φώναζε με τη στεντόρεια φωνή του:

“Φασίστες εσείς με κάνατε έτσι”...

έμπαινε και ψήφιζε φανερά ΚΚΕ.









Τετάρτη 23 Αυγούστου 2023

Ορμήνια

 


Προχώρα με θάρρος. Όταν έχεις αμφιβολίες, μείνε ακίνητος και περίμενε. Όταν οι αμφιβολίες πάψουν να υπάρχουν τότε προχώρα με θάρρος. Όσο σε περιτριγυρίζει ομίχλη, μείνε ακίνητος, μείνε ακίνητος μέχρι το φώς να διώξει την ομίχλη, που σίγουρα θα το κάνει, τότε πράξε με θάρρος.

(Ινδιάνικο)

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Κυριακή 6 Αυγούστου 2023

Η ντόπια παλιά προφορά...

 


Η ντόπια παλιά προφορά του λαού μας είναι κάπως βαριά με μια μουσική χροιά που μοιάζει με την αντήχηση από τους γύρω πολύμορφους βουνίσιους όγκους, τις βαθιές ρεματιές, τα πυκνά δάση και τα κελαρυστά πλούσια νερά.

Υποδηλώνει ακόμα τη λιτή και βιαστική διατύπωση, που "τρώει" τους φθόγγους και δεν έχει την άνεση και την ασφάλεια της ελευθερίας.

Μέσα στις συγκοπές του λόγου και την ιδιάζουσα παλιά αρθρωση διακρίνεις κάποτε ψυχολογικά στοιχεία της αποφυγής του συγκεκριμένου, απόκρυψης νοημάτων και συνωμοτικής διάθεσης -γεννήματα όλα των δύσκολων ιστορικών συνθηκών μέσα στις οποίες πήρε μορφή η καθομιλουμένη γλώσσα του λαού.

Να μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά ιδιώματα της προφοράς:

• Τα άφωνα (άτονα) ο και ω προφέρονται σαν ου (ου άντρας, άφαντους, όμουρφους, έδουσα = έδωσα, Γκόλφου), αγαπάου.

• Τα άφωνα ι (ι,η,ει,υ,οι) ε και ου παθαίνουν συχνά συγκοπή ή αποβολή (σ'κιά = συκιά, τ'γάν' = τηγάνι, κ'φός (=κουφός), τ'Γιώργ' (=του Γιώργου), τραγουδ' (=τραγούδι), έφ'γα (=έφυγα), π'δάει (=πηδάει), κάτ'κους (=κάτοικος).

• Τα άφωνα ε και αι προφέρονται σαν ι (έρχιτι = έρχεται, πιδί = παιδί, κιφάτους = κεφάτος)
Πολλές λέξεις αποβάλλουν το αρχικό τους άτονο φωνήεν (γελάδα = αγελάδα, γούμενος = ηγούμενος, Λένη = Ελένη).

• Σε πάρα πολλές λέξεις αποκόβεται το τελευταίο άτονο φωνήεν (σπίτ', φέρ'το)

• Δυο φωνήεντα που μπορεί να χωρίζονται από ένα γ συνεκφωνούνται σαν ένας φθόγγος, αφού το σύμφωνο γ χάνεται (βάια = βάγια, πλάια = πλάγια, μάια = μάγια).

• Όταν ύστερα από το ι (η,υ,ει,οι) και το ε (ε,αϊ) ακολουθεί άλλο φωνήεν, τα 2 φωνήεντα προφέρονται μαζί κι ένα γ αναπτύσσεται πριν απ' αυτά (άδγιος = άδειος, σάπγιος = σάπιος)

• Τα 2 γειτονικά φωνήεντα μπορεί να οδηγούν σε συναίρεση (δεκάξι = δεκαέξι), τρώτε = τρώετε, τρώγετε). Στα ρήματα προτιμάται ο ασυναίρετος τύπος στο πρώτο και τρίτο ενικό πρόσωπο (αγαπάω, αγαπάει).

• Η έκθλιψη είναι πολύ συχνή (τς ανθρώπς). Αλλού όμως παραλείπεται (του αμπέλ' = το αμπέλι, όχι τ' αμπέλι, του άσπρου πανί = το άσπρο πανί).

• Η κατάληξη -ει του δεύτερου ενικού προσώπου των ρημάτων στην ενεργητική φωνή αποβάλλεται (γράφ'ς = γράφεις). Κάποτε όμως ο δίφθογγος αυτός διατηρεί μια πολύ αδύνατη και γρήγορη φωνή ί, όπως στα: πίν(ι)ς, θέλ(ι)ς. Σε κάποιους βλάχους-σκηνίτες συναντούσες το τραχύ θέλς, πινς.

• Το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της ενεργητικής των ρημάτων μετά την αποβολή του ου και της μεταβολής του ε σε ι γίνονται έτσι: έχ'νι = έχουνε= έχουν.

• Συχνά αποβάλλονται φωνήεντα από τον κορμό της λέξης (όπως αναφέρεται παραπάνω) αλλά γίνεται και κράση φωνηέντων (πούντος = που είναι 'τος, σόπαιρνα = σου έπαιρνα).

• Με τις αποβολές ή συνιζήσεις μοιάζει να τονίζονται οι λεξεις πιο πίσω από την προπαραλήγουσα (κάθ'σαμε = καθίσαμε, έπιασαμι = επιάσαμε).

• Στα κείμενα της εποχής της Τουρκοκρατίας συναντούμε το δίγραμμα τζ (έτζι, τζοπάνος) στη θέση της γραφής και της προφοράς του τσ (έτσι, τσοπάνος).

Σημείωση συγγραφέα: Η φθορά και η αλλοίωση των γλωσσικών στοιχείων κατά την προφορά σε κάποια απόμερα χωριά της Ρούμελης ήταν τόσο μεγάλη σε παλιότερα χρόνια, ώστε ακούοντας μια συνομιλία γερόντων χωρικών νόμιζες πως άκουες ξένη γλώσσα.

Παίζοντας χαρτιά, ρωτούσε ο ένας τον άλλον: "τς έεις τ'ς ασ' ;" (= τους έχεις τους άσσους;). Κι άλλος ρωτούσε πάλι: "Πραζ αν τ'ράου;" (=πειράζει αν τηράω;).

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας αλλά κι ως τις αρχές του αιώνα μας κάποιες συντεχνίες (ραφτάδες, μαστόροι-οικοδόμοι) και κοινωνικές ομάδες (γύφτοι, σκηνίτες-βλάχοι, ντάληδες των Αγράφων) είχαν τα δικά τους συνωμοτικά λεξιλόγια (γλωσσάρια), που τα χρησιμοποιούσαν τα μέλη τους στις μεταξύ τους σχέσεις. Διάδοση είχαν σε ειδικές περιπτώσεις και τα "κορακίστικα". Αυτά δεν είχαν πάντοτε δικό τους λεξιλόγιο. Οι κοινές όμως λέξεις γίνονταν ακατάληπτες από τους αμύητους ακροατές γιατί παραποιούνταν με την παρεμβολή μεταξύ των συλλαβών τους ενός συμφωνημένου προσθήματος. 

(από τον αείμνηστο εκπαιδευτικό , συγγραφέα και δημοσιογράφο Χαρίλαο Μηχιώτη (1914-2012) - ο οποίος υπήρξε και γραμματέας του ΕΑΜ Ανατ. Τυμφρηστού και καπετάνιος του ΕΛΑΣ - μέσα από το παλιό εξαιρετικό σύγγραμά του με τίτλο "Τυμφρηστός και Τυμφρήστιοι", εκδ. Κασταλία)

ΥΓ : οι υπογραμμίσεις στο κείμενο είναι δικές μας, όπως και η συνοδευτική φωτογραφία.


blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"


Τρίτη 1 Αυγούστου 2023

Καλοκαιριάτικο μεσημέρι

Εικόνα : έργο του Βάλια Σεμερτζίδη

Στον κάμπο, π' όλος σείστηκε βαθειά απ' τα βουερά τραγούδια 

κι έλαμψε μαζί απ' τον πλούτο και το κέφι

φίδι αργυρό στις καλαμιές η νάρκη αργά γλυστρά

καθώς στο γαλανό ουρανό δε φαίνετ' ένα 'νέφι.


Καταμεσίς στ' αθέριστο χωράφι το πλατύ

κάτω απ' τον ίσκιο η εργατιά κοιμάται αποσταμένη.

Γέρνει το στάχυ ασάλευτο, μεστό, να θεριστή

και μες στον ήλιο η θημωνιά μοιάζει σαν αναμμένη.


Καφτό χρυσάφι αναλυωτό φωτιά θαμπωτική

πέφτει ψηλά απ' τον ουρανό και λυώνει η γη στη λαύρα.

Ένας σπουργίτης λούζεται στ' αυλάκι και πιο κει

χάσκει, σκασμένη για νερό, κάτω απ' το βάτο η σαύρα.


(Ποίημα του Χάρη Σακελλαρίου  (1923-2007) ο οποίος υπήρξε σπουδαστής στο θρυλικό Παιδαγωγικό Φροντιστήριο του ΕΑΜ (βλ. εδώστο λεύτερο Καρπενήσι της Ανταρτοσύνης! Εκεί αναδείχτηκε σε πολύτιμο συνεργάτη των φωτισμένων παιδαγωγών Μιχάλη Παπαμαύρου, Κώστα Σωτηρίου και Γιώργη Μυρισιώτη, συμβάλλοντας μάλιστα και στη συγγραφή του περίφημου αναγνωστικού “Ελεύθερη Ελλάδα” της ΠΕΕΑ/”Κυβέρνησης του Βουνού” που προορίζονταν για την ε’ και στ’ τάξη του δημοτικού σχολείου)

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"