Υπεροχή

Με το φακό του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη"

Ιστορικό ντοκουμέντο : μαρτυρία ενός αγωνιστή του ΔΣΕ για την κατάληψη του Καρπενησίου (1949)

Το αεροπλάνο Harvard που καταρρίφθηκε από τους αντάρτες του ΔΣΕ  στη μάχη του Καρπενησίου
(φωτο "Κόκκινος φάκελος")

Από τις ηλεκτρονικές σελίδες του "blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης" σας παρουσιάζουμε ένα ακόμη σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο που αφορά τον τόπο μας και την ιστορία του.

Πρόκειται για μια προσωπική μαρτυρία του αντάρτη του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας Βαγγέλη Μαλκογιώργου που εμπεριέχεται στο βιβλίο του ιδίου με τίτλο : "Μαρτυρία ενός αγωνιστή του ΔΣΕ" (Αθήνα 2017, πρόλογος Θανάση Παφίλη). Ο Βαγγέλης Μαλκογιώργος είχε πάρει μέρος στις μάχες που έδωσε ο ΔΣΕ για την απελευθέρωση του Καρπενησίου από τον αμερικανοστήριχτο μοναρχικό κυβερνητικό στρατό στις 19-21 Γενάρη του 1949 και περιγράφει γεγονότα εκείνων των ημερών με επίκεντρο την κατάληψη του στρατηγικής σημασίας εχθρικού οχυρού στο λόφο του Αγ. Δημητρίου στην είσοδο της πόλης, καθώς και την κατάρριψη από τους αντάρτες ενός πολεμικού αεροπλάνου στο οποίο επέβαιναν ένας πιλότος του κυβερνητικού στρατού παρέα με έναν... Αμερικάνο στρατιωτικό αξιωματούχο! Το γεγονός της κατάρριψης αυτού του αεροπλάνου ήταν μια "επίσημη" απόδειξη για τη βρόμικη ανάμιξη των Αμερικανών στον εμφύλιο με την πλευρά του μοναρχοφασιστικού καθεστώτος. Έγινε σάλος, ενώ υπήρξε και καταγγελία του γεγονότος στον ΟΗΕ  (βλ.και  το πλήρες αφιέρωμα για την Κατάληψη του Καρπενησίου από το ΔΣΕ)

Ιδού ολόκληρη η μαρτυρία του Βαγγέλη Μαλκογιώργου:

=========


Φύγαμε η Σχολή (σημ. εννοεί τη Σχολή Αξιωματικών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας) ανεβαίνοντας Βουλγάρα από εκεί στο Ζαχαράκι, πήραμε την κορυφογραμμή προς τον Άγιο Ηλία Νεοχωρίου και από εκεί στο Μαυρίλο. Παραμείναμε την ημέρα και μόλις σουρούπωσε πήραμε τον ανήφορο για τους Αγίους Αποστόλους. Στον αυχένα στην κορυφή του Βελουχιού πήραμε τον κατήφορο για το Καρπενήσι.

Μόλις κοντεύαμε να κατεβούμε στην πεδιάδα του Καρπενησίου στο δρόμο που προχωρούσαμε σταματήσαμε διότι η εμπροσθοφυλακή της σχολής ανέφερε ότι είχε σταματήσει για ωριαία ξεκούραση δύναμη του στρατού. Αμέσως ο διοικητής της Σχολής μας ανακοινώνει να ετοιμαστούμε και να κάνουμε επίθεση να τους αιφνιδιάσουμε όπως και έγινε. Με την επίθεση που τους κάναμε αμέσως το βάλανε στα πόδια, ο λόχος ο δικός μας τροχάδην προχωρούσαμε και φτάνοντας κοντά στην Σωτήρα, μια εκκλησιά μόλις μπαίνουμε στο Καρπενήσι, στήσαμε ενέδρα. Ένα μέρος της διλοχίας του ελαφρού τάγματος 52 το οποίο είχε έδρα στη Μακρακώμη τις απογευματινές ώρες την προηγούμενη μέρα είχε μπει στο Καρπενήσι. Αυτό αποδεικνύει ότι είχαν κάποιες πληροφορίες για επίθεση δική μας. Απέναντί μας ήταν ένα ύψωμα με πυκνά έλατα μπροστά στο χωριό Μυρίκη, εκεί ένα μέρος από αυτούς οχυρώθηκαν και μέχρι που τους πήρε η μέρα πολύ ξεκομμένοι ένας-ένας προχωρούσαν να μπουν στο Καρπενήσι. Εμείς τους είχαμε στήσει ενέδρα και τους συλλάβαμε. Ο δεύτερος λόχος της Σχολής κατά τις 10 π.μ. όπως ήταν συγκεντρωμένοι στο ύψωμα τους χτύπησαν στα έλατα δυο μπαζούκας και σε λίγο άρχισαν να παραδίδονται.

Αντάρτες του ΔΣΕ προωθούνται σε θέσεις μάχης στο Καρπενήσι

Πέρασε όλη μέρα, το βράδυ μαζευτήκαμε πίσω από τον Άγιο Δημήτρη το οποίο είναι βραχώδες. Ήταν εκεί ο Πέτσας και για μια στιγμή ήρθε και προσωπικά για ελάχιστο χρόνο μας μίλησε και μας ανέφερε ότι "πρέπει οπωσδήποτε η Σχολή που έχει τεράστια πείρα στις εφόδους να καταλάβουμε τον Άγιο Δημήτριο αλλιώς τις πρωινές ώρες θα διατάξω οπισθοχώρηση".

Έβαλε 20 άτομα με αξιωματικό τον Κώστα Γραβάνη από την Ομβριακή, μας μοίρασαν κάπες και βάλαμε στα πόδια μας, πήραμε όλοι αυτόματα και 12 μπαζούκας για να χτυπήσουμε τα πολυβόλα που ήταν μπετόν αρμέ και αμέσως να αναρριχηθούμε στο τείχος που είχαν σε όλο το μήκος 3 μέτρα ύψος από το μέρος το δικό μας. Μας είπε ότι "στις 12 η ώρα περίπου βγαίνει το φεγγάρι, θα χτυπήσετε τα πολυβολεία και αμέσως θα αναρριχηθείτε στους τοίχους. Αυτό θα το κάνετε σιγά σιγά, έρποντας και παραμερίζοντας τις πέτρες να μην κατρακυλήσει καμιά και σας πάρουν χαμπάρι" όπως και έγινε.

Προχωρήσαμε έρποντας πολύ σιγά. Μόλις φτάσαμε στα 30-40 μέτρα σταματήσαμε. Το σύνθημα ήταν με το σφύριγμα του αξιωματικού αμέσως και τα δώδεκα μπαζούκας να σκάσουν ακαριαία. Πραγματικά τα μπαζούκας σκάσανε σε δευτερόλεπτα τα αέρια που έχουν αυτά κι όσοι βρίσκονται στα 5-10 μέτρα για τρία λεπτά είναι αναίσθητοι. Αυτό το πετύχαμε. Ο Γραβάνης που είχε ανέβει στη μάνδρα ήταν ο πρώτος τραυματίας με διαμπερές τραύμα στο πόδι. Σκαρφαλώσαμε αμέσως όλοι οι υπόλοιποι απάνω και όπως ήταν ακόμη υπνωτισμένοι από τα αέρια τους μαζέψαμε μέσα στην εκκλησία και σε μια μεγάλη αποθήκη που είχαν. Σε πέντε λεπτά ήμασταν κυρίαρχοι.

Ο λόφος του Αγίου Δημητρίου σήμερα - φωτο: "blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Στον Άγιο Δημήτρη απάνω στο ύψωμα είχαν δυο βαριά πολυβόλα και τέσσερις βαριούς όλμους. Αμέσως αρχίσαμε με τους όλμους και τα δυο βαριά πολυβόλα. Στο Καρπενήσι που βάζαμε και εμπρηστικά βλήματα, πήρε φωτιά ένα κτήριο (σημ. εννοεί το Διοικητήριο των κυβερνητικών στελεχών-πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας) και ακούγονταν το κλάμα μέχρι τον Άγιο Δημήτριο, ο οποίος ευθεία ήταν πάνω από 600 μέτρα. Σταματήσαμε να ρίχνουμε εμπρηστικά βλήματα κατά τις 2 μ.μ.

Από το μέρος του Καρπενησίου στην είσοδο του φρουρίου ανέβαινε ένα τσούρμο στρατός, μπροστά ένας αξιωματικός και είχαμε πάρει από τους φαντάρους το σύνθημα παρασύνθημα. Προχωράνε να μπούνε μέσα, σε μια στιγμή χτύπησε το φεγγάρι, είδαν ότι δεν μοιάζαμε για φαντάροι και πάνε να οπισθοχωρήσουν. Τους χτυπήσαμε, είχαν αρκετές απώλειες.

Στα χαράματα η μόνη αντίσταση που υπήρχε ήταν από τα Ρόβια. Πάνω από το Καρπενήσι είχαν φτιάξει σε όλο το βουνό αναχώματα και ένας φαντάρος από τους αιχμαλώτους μας λέει "οι πινακίδες είχαν στοιχεία απάνω, τα οποία ήταν εάν τα καταλαμβάναμε εμείς θα μας ρίχνανε με εμπρηστικά βλήματα". Αμέσως αρχίζουμε και ρίχνουμε καμιά δεκαριά βλήματα οπότε βγήκανε έξω και προχώρησαν προς το διάσελο του Βελουχιού για να βγουν προς Λαμία. Οι δικοί μας είχαν στήσει ενέδρα και δεν γλίτωσε κανένας.

Κατά τις 8.30 το πρωί ήρθε το πρώτο αναγνωριστικό Χάρβατ για αναγνώριση. Μας λένε οι φαντάροι "βάλτε τα πάνω Ζ.Α. και θα νομίζουν ότι κατέχεται από τον στρατό". Πράγματι μόλις το αεροπλάνο κατέβηκε στα 20 μέτρα βλέπαμε τους αεροπόρους. Τότε ο Γραβάνης μας λέει "βάλτε τα βαριά πολυβόλα στη θέση αντιαεροπορικής βολής". Πράγματι τα βάλαμε και αμέσως μετά 45 οπλοπολυβόλα μόλις το αεροπλάνο έκανε κάθετη εφόρμηση του κάναμε πυρά φραγμού. Το πετύχαμε και όπως φαίνεται πρέπει να του κόψαμε το πηδάλιο ανυψώσεως διότι πήγε να περάσει το διάσελο στις ράχες και πάει να πέσει προς τη Λαμία, δεν μπορούσε να σηκωθεί γι' αυτό γύρισε και πήγε κάτω από το Καρπενήσι και έπεσε. Κάποιος από τους δυο τραυματίστηκε από τα πυρά τα δικά μας.

Μέσα ήταν ο συνταγματάρχης Έντερ Αμερικάνος και ο πιλότος Τσούκας από το Πολύκαστρο Τυμφρηστού. Βρέθηκαν και οι δυο χτυπημένοι από σφαίρες.

Μετά την απελευθέρωση του Καρπενησίου η Σχολή εγκαταστάθηκε σε ένα μεγάλο κτήριο που ήταν στρατώνας για τον στρατό. Εκεί παραμείναμε 20 μέρες και στις 9 Φλεβάρη φύγαμε για το Μικρό Χωριό. Από εκεί περάσαμε το Κεφαλόβρυσο και πήγαμε στον Προυσσό ακολουθώντας και οι δυο μεραρχίες. Μόλις μας στρίμωχναν μπροστά ο στρατός πάντα φώναζαν "να περάσει η Σχολή μπροστά". Είναι αλήθεια ότι η Σχολή λόγω εκπαίδευσης και διαλεγμένοι από τις Μεραρχίες καθώς ήταν, είχε πάντα επιτελείο στη κάθε επίθεση που θα κάνει.

Ιστορικό βίντεο που προβλήθηκε το καλοκαίρι του 2019 στο Καρπενήσι

στην κατασκήνωση του Αντιιμπεριαλιστικού Διήμερου της ΚΝΕ όπου τιμήθηκαν μαχητές του ΔΣΕ 

που πήραν μέρος στην Κατάληψη του Καρπενησίου από το ΔΣΕ το 1949

(Ήταν μια Ιστορική Μαρτυρία του Βαγγέλη Μαλκογιώργου

 μαχητή του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας)

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

It's a wonderful lake...!!! *

* KREMASTA LAKE (Natura 2000) - EVRYTANIA

With the photographic lens of "Evrytana tracker"

Καθήκον!

"Πρέπει να προστατεύσουμε τα δάση για τα παιδιά, τα εγγόνια και τα παιδιά μας που ακόμη δεν έχουν γεννηθεί. Πρέπει να προστατεύσουμε τα δάση και για εκείνους που δεν μπορούν να μιλήσουν από μόνοι τους, όπως τα πουλιά, τα ζώα, τα ψάρια και τα δέντρα."

(Ινδιάνικο)

blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης

«Βουνά μας» (ένα υπέροχο ποίημα για τ' Άγραφα) !

Τελικά τα ένδοξα Άγραφα συγκινούν και εμπνέουν ευρύτερο κόσμο σε ολόκληρη τη χώρα! Οι αειθαλείς συμβολισμοί που κουβαλούν στις χιλιοτραγουδισμένες ράχες τους συνεγείρουν τις ψυχές και πυροδοτούν αγωνιστικά αντανακλαστικά για τη διάσωσή τους από την επέλαση της σύγχρονης βαρβαρότητας.

Έτσι και ο Άρης Άλμπης ποιητής και από τους πιο παλιούς αναγνώστες του ιστολογίου μας, χαρίζει εν έτει 2020 ένα συγκλονιστικό ποίημά του για τα πολυθρύλητα Άγραφα το οποίο πρωτο-δημοσιεύεται σήμερα στο "blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Άρη σε ευχαριστούμε ολόψυχα και εμείς και τα βουνά μας!

Ιδού:

=======

Βουνά μας

Αδούλωτα, περήφανα, γενναία Άγραφά μου,
αχόρταγα τα μάτια μου, με δέος σάς κοιτώ,
σαν φύλακες ορθώνεστε μες στον ορίζοντά μου,
όλη την ιστορία μου απάνω σας θωρώ.

Απ΄ την Καράβα την ψηλή στης Λιάκουρας τις ράχες,
στης Νιάλας τα ισιώματα, στης Πλάκας τούς γκρεμούς
και σ' άλλες εκατό κορφές, ρουμάνια και χαράδρες
οι πρόγονοί μου πάλευαν με όλους τους καιρούς.

Σκληρή δουλειά στα δάση σας, σκληρή στα βοσκοτόπια,
ο κόπος τους ατέλειωτος, μεγάλος ο καημός,
και άρπαγες αδίστακτοι σ' όλα τα κακοτόπια,
να κάνουνε λιγότερο το λιγοστό τους βιός.

Και σαν ξεσπούσε πόλεμος, πριν μεγαλώσει η ειρήνη,
σε σας το μετερίζι τους και η απαντοχή,
κι αν η σκλαβιά τούς πλάκωνε κι αβάσταχτη η οδύνη,
σε σας πάλι το σπίτι τους και η καταφυγή.

Τι ν' άκουσαν τα πεύκα σας, τα έλατα, οι οξιές σας,
πόσα ντουφέκια λάλησαν μέσα στις ρεματιές,
πόσα τραγούδια ανάβλυσαν κάτω απ' τις σκιές σας,
πόσες φωτιές ανάψατε στις καθαρές καρδιές!

Ελεύθερα, αγέρωχα, αιώνια βουνά μου,
πρωτόγνωροι κατέφθασαν αλλιώτικοι εχθροί,
απλώνουνε τα πόδια τους στα εικονίσματά μου
φριχτά ανεμοτέρατα για κάθε κορυφή.

Ανένταχτα θα μείνετε αιώνια βουνά μου,
να βλέπω, να σας χαίρομαι σε κάθε εποχή.
Μέσα σας είναι οι ρίζες μου και τα θεμέλιά μου,
χωρίς εσάς φτωχότερη ολόκληρη η ζωή.

(τη λέξη ανεμοτέρατα τη βρήκα στο μπλογκ τού Ευρυτάνα)

Άρης Άλμπης

(μια ποιητική προσφορά για το "blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης")

Ένα παλιό οδοιπορικό στο μαγικό κόσμο των Αγράφων!

ανηφορίζοντας με μουλάρια τα βουνά των Αγράφων
 πριν από μισό και πλέον αιώνα...

"Αυτά είναι τ' ΄Αγραφα. Ένας κήπος φραγμένος με δαντελωτά βουνά, τα βουνά των Αγράφων τα χιλιοτραγουδισμένα. Τα λημέρια της Κλεφτουριάς. Τα άπαρτα κάστρα. Τα αγναντεύαμε έτσι στητά, μεγαλόπρεπα με τις μυτερές κορφές τους. Χαιρόμαστε που πατήσαμε στ' 'Αγραφα, που γράφουμε για τ' Άγραφα που μιλάμε με τους αγαπητούς μας Αγραφιώτες. Άξιζε τον κόπο. Έπρεπε να ρθούμε. Μια επίσκεψη σ' αυτά τα μέρη σε κάνει άλλο άνθρωπο. Σου δίνει μια χαρά, έναν ενθουσιασμό, μια ικανοποίηση. Όλα σου μιλάνε. Κι οι άνθρωποι και τα βουνά κι οι βρύσες και τα κλαριά και τα πουλιά. Τραγούδι-ποίημα-ιστορίες-παραμύθια-θρύλοι-κατορθώματα ακούονται καθώς περνάς, καθώς ανεβαίνεις τις βουνοπλαγιές, καθώς φτάνεις στα χωριά."

Με μεγάλη χαρά και συγκίνηση το "blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης" σάς παρουσιάζει ένα μοναδικό και πολύ σπάνιο περιηγητικό άρθρο το οποίο αναφέρεται σε ένα παλιό νοσταλγικό ταξίδι στ' Άγραφα και τη Νιάλα, κατά τη δεκαετία του '60. Το ιχνηλατήσαμε από ένα δυσεύρετο συλλεκτικό "Ρουμελιώτικο Ημερολόγιο" που κοσμεί την προσωπική μας βιβλιοθήκη (τεύχος έτους 1967 με διευθυντή τον βραβευμένο Ευρυτάνα συγγραφέα Δημήτρη Σταμέλο). 

Το εν λόγω κείμενο είχε γράψει ο αλησμόνητος Ευρυτάνας δάσκαλος Γιάννης Βράχας που ταξίδεψε τότε μαζί με τον φίλο και συμπατριώτη του Δημοσθένη Γούλα στο μαγικό κόσμο των Αγράφων και μας μεταφέρει εικόνες και εντυπώσεις που κυριολεκτικά... απαγάγουν το νου και την ψυχή!

Ιδού:

============

"Τα Άγραφα είχα από μικρός επιθυμία να τα επισκεφθώ. Κάθε χρονιά ήθελα περισσότερο από την περασμένη να κάνω αυτό το ταξίδι. Πάντα, όμως, όλο και κάτι θα βρισκόταν να το ματαιώση. Φέτος τα ψέματα σωθήκανε. Το πήρα απόφαση. Το ταξίδι, μπήκε στο πρόγραμμα του καλοκαιριού. Έτσι, μαζί με τον αγαπητό μου Δημοσθένη Γούλα, που κι αυτός το είχε στο πρόγραμμά του αυτό το ταξίδι, κατά το τέλος Αυγούστου, πήραμε τα... βουνά. 

Με αυτοκίνητο περάσαμε το Καλεσμένο, Μαραθιά, Κεράσοβο-Κρέντη, και σταματήσαμε στον Ποταμό Αγραφιώτη, σε μια τοποθεσία που λέγεται Βαρβαριάδα. Στο δρόμο μας όλοι κι όλα μιλάνε για τους σεισμούς. Κι οι σκιαγμένοι άνθρωποι και τα χαλάσματα και τα ολόρθα και τα ετοιμόροπα σπίτια έχουν αποτυπωμένα το φόβο. Του ξενητεμένου το μέγαρο και του φτωχού το καλύβι είναι έρημα. Εκκλησίες και σχολεία φοβάσαι να τα κοιτάξης. Δω και κει λίγα μικρά χαρτόσπιτάκια, μ' ένα δωμάτιο, υπόσχονται άσυλο, στους κυνηγημένους απ' τον Εγκέλαδο. Εδώ, σ' αυτή την καλύβα του Καραγκιόζη -όπως τη λένε- είναι καταδικασμένοι να περάσουν και το φετεινό χειμώνα. Όσοι περνάνε συμπονούν, δίνουν κουράγιο, δυναμώνουν τις ελπίδες. Μαζί μ' όλους και μεις...

Στην ακροποταμιά, στη Βαρβαριάδα, μάς περιμένει ο αγωγιάτης. Τα μουλάρια του είναι ψηλά, γεροδεμένα, με καινούρια αρματωσιά. Τα καμαρώνουμε έτσι που τα βλέπουμε κι από το νου μας περνάν οι ανεκτίμητες υπηρεσίες που προσφέρουν στον τόπο μας.

Από δω για τ' Άγραφα ο δρόμος πάει στον ξεριά του Αγραφιώτη. Είναι ο καλοκαιρινός δρόμος. Ποταμόδρομος. Πιο σύντομος από τον χειμωνιάτικο και πιο αναπαυτικός. Πέντε σωστές ώρες χρειάζονται από δω για τ' Άγραφα. Μια μπολτόζα εργάζεται νύχτα-μέρα ν' ανοίξη δρόμο στον ξεριά για το αυτοκίνητο. Έχει προχωρήσει αρκετά, περισσότερο από τρεις ώρες. Έτσι τα άλευρα και τα τρόφιμα θα μεταφερθούν πιο κοντά στα χωριά. Τώρα το ποτάμι έχει λιγώτερο νερό. Το περνάει εύκολα το αυτοκίνητο.

Συνεχίζουμε το δρόμο μας. Λογγές δεν υπάρχουν στις ακροποταμιές. Τα βουνά και οι λόφοι αρχίζουν αμέσως από τις όχθες κι είναι απότομοι ως την κορφή τους. Πουρνάρια κι αριές κρύβουν τη φοβερή τους όψη. Γίδια, χαρούμενα κατεβαίνουν σκριμηδώντας να πιούνε το νερό τους και να σταλίσουν στο ποτάμι. Κι όπου είναι λίγος τόπος ίσιος διακρίνεις ένα σπιτοκάλυβο, έναν κήπο. Ακούς μια φωνή, βλέπεις έναν άνθρωπο. Πέντε-δέκα τέτοια σπίτια που φαίνονται, μαζί μ' εκείνα που δε φαίνονται, κάνουν το... χωριό.

Σε μια στροφή του ποταμιού, στην πλαγιά του λόφου, έχουν στήσει τις παράγγες τους 5-6 σεισμόπληκτοι από το Μοναστηράκι. Κατεβήκανε στο δρόμο μόλις μας είδαν. Τους χαιρετήσαμε και σταματήσαμε. Είναι γεμάτοι καλωσύνη. Όλα τα χάσανε μ ' αυτή έμεινε. Είναι ζυμωμένη μαζί με την ψυχή τους. Δε χωρίζουν. Μας κερνάνε ρακί. Θέλουν και να μας φιλοξενήσουν. Τέτοιος καλούς ανθρώπους μόνο σ' αυτά τα μέρη βρίσκεις ακόμη σήμερα...

Προχωρούμε. Ανάμεσα σε δυό ρέματα βλέπουμε ένα καλυβόσπιτο. Αυτό είναι το σχολείο, μάς λέει ο αγωγιάτης. Σχολείο; Ναι σχολείο. Δεν λειτουργεί άλλο σχολείο στην Ευρυτανία, λέει ο Επιθεωρητής, κάτω από χειρότερες συνθήκες. Δυό χρόνια δάσκαλος δε μένει εδώ. Άμα πης το σχολείο του συνοικισμού Τσότια των Επαινιανών το ξέρουν όλοι. Χρειάζεσαι μεγάλη ψυχική δύναμη να ανθέξης ένα χρόνο σ' αυτή την ερημιά.

Εδώ κοντά το ποτάμι χωρίζει σε δυό. Εμείς παίρνουμε αυτό που έρχεται απ' τ' Άγραφα. Όσο προχωράμε ο ξεριάς στενεύει. Βράχοι απότομοι, γυμνοί, τεράστιοι υψώνουνται δεξιά κι αριστερά. Κάνεις νοερά την προσευχή σου στην Παναγία να βοηθήση να περάσης ζωντανός. Σε πολλά σημεία πλησιάζουν να ενωθούν οι βράχοι απ' τις δυό όχθες. Τι φοβερό τοπείο!

Προτιμάμε πολλές φορές να γυρίσουμε τα μάτια μας στο ποτάμι. Φοβόμαστε να κυτάζουμε τους βράχους. Εδώ με τα ψαράκια που παίζουν ξεχνάμε το φόβο. Μα να τώρα μπροστά μας ένας καταπράσινος βράχος. Δέντρα μικρά και μεγάλα, πολυτρίχια χορτάρια, κισσοί. Όλος ο βράχος έχει βλαστήσει. Και χιλιάδες, αμέτρητες χιλιάδες, βρύσες χύνουν κάθε μια χωριστά, το άφθονο νερό που γκρεμίζεται απ' την πλαγιά. Είναι μια ομορφιά που δε περιγράφεται, ένα θαύμα της φύσης που δεν εκφράζεται, ένα σπάνιο, ίσως μοναδικό δημιούργημα. Κυτάζοντάς το δεν ξέρεις αν σου διηγούνται παραμύθι, με ξωτικές ομορφιές ή βλέπεις αληθινά την Τρύπα -έτσι λέγεται αυτή η τοποθεσία- των Αγράφων. Που να πατήση Αύγουστος εδώ. Κατεβήκαμε να δροσιστούμε, να ξανασάνουμε, να χορτάσουμε, να τυπώσουμε καλά στο μυαλό μας αυτό το μεγαλούργημα καμωμένο ολόκληρο με του Θεού το χέρι.

Από δω, τ' Άγραφα, δεν είναι μακρυά. Μας το λέει μια νεράϊδα Αγραφιωτοπούλα που διαβαίνει. Ήρθε να περάση ένα μήνα στο χωριό της και τώρα ξαναγυρίζει στην Αθήνα. Έφτασε κι ως  τ' Άγραφα το χέρι της Αθήνας. Αρπάζει νιούς και νιές. Το κακό όσο πάει και μεγαλώνει.

Ο ποταμόδρομος τελείωσε. Τ' Άγραφα φάνηκαν. Πήραμε μιάν ανηφοριά. Περνάμε ανάμεσα σε χωράφια σπαρμένα καλαμπόκι και τριφύλλια. Καρυδιές, μουριές, κορομηλιές φυτεμένες στις ακροχωραφιές και κάπου-κάπου και καμιά κληματαριά δίνουν στ' Άγραφα όψη όμορφου χωριού. Είναι χτισμένο σε μια εξαίρετη τοποθεσία. Είναι χωριό συγκεντρωμένο, με την εκκλησιά, το σχολείο, την πλατεία, τα καλά του σπίτια, τα μαγαζιά, τις αρχές. Κείνο που σε καταπλήσσει εδώ δεν είναι μόνο τα άφθονα νερά του, η χαρούμενη όψη του, ο μεγάλος ορίζοντας είναι και κείνα τα γιγάντια πλατάνια -εννιά νομίζω- που ισκιώνουν την πλατεία. Κάτω απ' αυτά τα πλατάνια δεν πρόκειται να καταλάβης πως πέρασε καλοκαίρι.

Αυτά είναι τ' ΄Αγραφα. Ένας κήπος φραγμένος με δαντελωτά βουνά, τα βουνά των Αγράφων τα χιλιοτραγουδισμένα. Τα λημέρια της Κλεφτουριάς. Τα άπαρτα κάστρα. Τα αγναντεύαμε έτσι στητά, μεγαλόπρεπα με τις μυτερές κορφές τους. Χαιρόμαστε που πατήσαμε στ' 'Αγραφα, που γράφουμε για τ' Άγραφα που μιλάμε με τους αγαπητούς μας Αγραφιώτες. Άξιζε τον κόπο. Έπρεπε να ρθούμε. Μια επίσκεψη σ' αυτά τα μέρη σε κάνει άλλο άνθρωπο. Σου δίνει μια χαρά, έναν ενθουσιασμό, μια ικανοποίηση. Όλα σου μιλάνε. Κι οι άνθρωποι και τα βουνά κι οι βρύσες και τα κλαριά και τα πουλιά. Τραγούδι-ποίημα-ιστορίες-παραμύθια-θρύλοι-κατορθώματα ακούονται καθώς περνάς, καθώς ανεβαίνεις τις βουνοπλαγιές, καθώς φτάνεις στα χωριά.

Το φτάσιμο στ' Άγραφα δε μας ικανοποιεί. Θέλουμε ν' ανεβούμε παρά πάνω, στη Νιάλα, στην ψηλή κορφή των Αγράφων. Έχω ένα δισταγμό γιατί η ώρα είναι περασμένη μα πήρα την απόφαση.

-Πόσο απέχει απ' εδώ η Νιάλα; ρωτώ.

-Τρεις ώρες.

-Βρίσκουμε ένα ζώο;

-Θα προσπαθήσουμε, μα νύχτωσε.

-Ας νύχτωσε, έχει φεγγάρι.

-Δε φοβάσαι; 

-Όχι.

Και στη στιγμή ένας πολύ εξυπηρετικός χωροφύλακας μού βρήκε ένα καλό ζώο. Δεν ήταν ούτε μισή ώρα μέρα όταν ξεκινήσαμε. 

Μόλις χάθηκε ο ήλιος απ' τις βουνοκορφές, βγήκε το φεγγάρι. Ήταν ολογιόματο, μια χαρά σα μέρα. Σε δυο ώρες έχουμε φτάσει στην βουνοκορφή, και πήραμε μια πλαγιά. Τι σιγαλιά εδώ απάνω! Και τι ομορφιές! Όλα τα χρυσώνει το φεγγάρι όλα τα ζωντανεύει τα ομορφαίνει. Τίποτα δεν είναι που να σε φοβίζει.

Κάτω, ανάμεσα σε δυό λαγκαδιές προβάλλουν φωτιές. Είναι τα βλαχοκάλυβα που θα μείνουμε. Για κει τραβάμε. Σε μια ώρα φτάσαμε. Ένας σκύλος έδωσε το σύνθημα ότι φθάσαμε και στη στιγμή συναγερμός αληθινός. Γαυγίσματα άγρια, απειλητικά ταράξανε τον τόπο. Τα χρειαστήκαμε. Αλοίμονό μας αν ορμούσε όλος αυτός ο λόχος καταπάνω μας. Φωνάζουμε, δυνατά όσο μπορούμε. Ζητάμε βοήθεια. Κανένας όμως δε μας ακούει. Η ώρα είναι περασμένη από έντεκα κι οι βλάχοι κοιμούνται. Δεν τους ξύπνησε η φωνή μας αλλά τα γαυγίσματα.

Μια πόρτα ανοίγει.

-Ποιοί είστε μωρέ, φωνάζει.

-Ιγώ, θειά, ου Καλύβας.

-Ισύ, είσι, μωρέ Στέφανι;

-Ιγώ. 

Από δω και πέρα τα πράματα πάνε καλά. Ο αγωγιάτης είναι γνωστός στην κυρά Σπυριδούλα. Με μια φωνή προστακτική της γριάς τα σκυλιά λουφάξανε. Μπήκαμε ανενόχλητοι στο σπιτάκι της. Και τι δεν έκανε η καλή βλάχα, να μας περιποιηθή και το βράδυ και το πρωί. 'Ενας ύπνος στο καλύβι, με τις φλοκοτές βελέντζες σκέπασμα και στρώμα ένα όνειρο. Και για μας που ζήσαμε μικροί αυτή τη ζωή είναι δυό φορές όνειρο. Γυρίσαμε τριάντα-σαράντα χρόνια πίσω...

Πρωί-πρωί ξυπνήσαμε. Από την πολιτεία των βλάχων αγναντεύουμε τα βουνά, μαθαίνουμε τα ονόματά τους. Περισσότερα από είκοσι βλαχόπουλα μας περιτριγυρίζουν. Είχε γίνει η πρόβλεψη και με τα παιδιά να γίνουμε φίλοι και από τους γέρους και τις γριές να πάρουμε ευχές. Μιλάμε για τη ζωή τους, για τα παλιά τα χρόνια, για τα νειάτα. Επιθυμία μας είναι να ακούσουμε κανένα παλιακό τραγούδι να το μαγνητοφωνήσουμε. Η κυρά Δημήτρινα Ντάσιου δε μας χαλάει το χατήρι. Θα μας τραγουδήση πολλά.

Σκέφτηκε λίγο κι' άρχισε:

Ποιός είδ' ήλιου τ' απουβραδύ κι' αστρί του μεσημέρι.

Ποιός είδι κόρ' ανύπαντρη στη βρύση να γιουμίζη.

Φεύγομε από τη Νιάλα και τραβάμε για τα Βραγγιανά Πολλές στρούγγες έρημες κι' αλλού πρόβατα που σταλίζουν. Έλατα κι οξιές μας κρατάνε ίσκιο. Ο αγωγιάτης μιλάει για τσιφλίκια, για τις στάνες του Μαλαμούλη πούχε 5000 πρόβατα, για τα βουνά που περνάμε. Ξέρει πολλές ιστορίες. Έτσι περάσαμε ακούραστα το δρόμο.

Σε τρεις ώρες είμαστε στα Μεγάλα Βραγγιανά. Τα Βραγγιανά ζούνε από την κτηνοτροφία και τα δάση. Όλοι καρτερούνε το αυτοκίνητο νάρθη στο χωριό. Γι' αυτό για τη συγκοινωνία γίνεται όλη η συζήτησι. Τα Βραγγιανά έχουν μια πλούσια ιστορία. Εδώ ήταν η περίφημη Σχολή των Βραγγιανών. Πάμε στην εκκλησία που στεγαζόταν. Είναι η Αγία Παρασκευή. Μια θαυμάσια τοποθεσία, νερό υπέροχο, γαλήνη, μια μεγάλη ιστορία! Ένας τόπος ιερός που μας κρατεί ώρα πολλή για να δούμε νοερά την εργασία που γινόταν. Ανάβουμε το κερί μας. Θαυμάζουμε τις τοιχογραφίες που διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Φέρνουμε στο νου μας τους μεγάλους δασκάλους που δίδαξαν εδώ σ' αυτή την ερημιά, τον Ευγένιο Γιαννούλη, τον Αναστάσιο Γόρδιο κ. ά. Ώρα πολλή αναπολούμε την εργασία που γινότανε, τις ιδέες που καλλιεργούνταν. Άξιζε πολύ αυτό το προσκύνημα. Εκπληρώσαμε ένα χρέος.

Το βράδυ φτάνουμε στο Τροβάτο. Είναι το τελευταίο χωριό της Ευρυτανίας. Ο δρόμος περνάει σε πλαγιές απότομες. Είναι στενός, γεμάτος πέτρες κι' όλο ανήφορος-κατήφορος. Σε δυόμιση ώρες φτάνουμε. Είναι χτισμένο στη βουνοπλαγιά των Πετριλίων. Κοιμάται απάνω σ' ένα ολοπράσινο χοντρό στρώμα και το σκέπασμά του πάλι πράσινο σεντόνι. Το χωριό έχει πολλούς νέους. Είναι το μόνο χωριό που συναντούμε τόσους πολλούς. Μαζί τους περνάμε μια ευχάριστη βραδυά. Την άλλη μέρα, πολύ πρωί, αναχωρούμε για Πετρίλια-Μουζάκι-Καρδίτσα-Λαμία-Καρπενήσι.

Η εκδρομή τελείωσε. Διασχίσαμε την Ευρυτανία και χαρήκαμε τις ομορφιές της. Πατήσαμε βουνοκορφές, ακούσαμε τραγούδια στη Νιάλα, κάμαμε το σταυρό μας στην Αγία Παρασκευή των Βραγγιανών, μιλήσαμε με τους βλάχους μας, μάθαμε ιστορίες, χαιρετήσαμε τις κρύες βρύσες, είδαμε τη φτώχεια, τις κακοτοπιές, την αγριάδα, αντικρύσαμε τις καταστροφές απ' τους σεισμούς, αισθανθήκαμε συμπόνια γι' αυτούς που πολλά όλοι χρωστάμε. Γυρίσαμε με μια σκέψη διαφορετική από κείνη που είχαμε σαν ξεκινήσαμε. Κι' αυτή την κινηματογραφική ταινία της εκδρομής την προβάλλω πάντα, σα βρίσκομαι μόνος, κι' ο νους περπατεί στη φτωχή μας πατρίδα, την Ευρυτανία."

ΥΓ. Η εικονογράφηση έγινε με φωτογραφίες από το αρχείο του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη"  οι οποίες βέβαια είναι μεταγενέστερες της εποχής που αναφέρεται το παραπάνω κείμενο.

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"