Τις μέρες που έρχονται...

«Είναι καλύτερο να έχουμε λιγότερες βροντές στα λόγια και περισσότερες αστραπές στα χέρια!»

(Ινδιάνοι Apache)


blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Χινοπωρινός περίπατος

Με το φακό του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη"

Του ξεσκλαβωμού οι ήχοι... - Ο Ευρυτάνας Ρήγας Γκόλφης για τη Ρώσικη Επανάσταση!

Λίγοι, ακόμη και Ευρυτάνες, γνωρίζουν ότι ο σπουδαίος διανοούμενος Ρήγας Γκόλφης (φιλολογικό ψευδώνυμο του Δημήτρη Δημητριάδη, 1886-1958) κατάγονταν, εκ μέρους του πατέρα του, από το Καρπενήσι! 

Ο ίδιος αν και είχε γεννηθεί στο Μεσολόγγι, λάτρευε παθολογικά την πατρώα Ευρυτανική γη την οποία και ύμνησε στο υπέροχο ποίημά του με τίτλο "Βελούχι", γράφοντας: ".... Αχ! έλα να μου πλάσεις και το κορμί λεβέντικο, και την ψυχή λεβέντρα..."! (σ.σ. σύντομα θα σας παρουσιάσουμε αυτό το δυσεύρετο ποίημα για τον τόπο μας). 

Ο Ρ. Γκόλφης σπούδασε νομικά και εργάστηκε ως συμβολαιογράφος. Υπήρξε ένας από τους μαχητικότερους δημοτικιστές της εποχής του. Συνεργάτης του περίφημου περιοδικού "Ο Νουμάς" και συγγραφέας, σε ηλικία μόλις 22 ετών, του εξαιρετικού μονόπρακτου δράματος "Ο Γήταυρος" (1908) που θεωρείται το πρώτο λογοτεχνικό έργο της σοσιαλιστικής σκέψης στην Ελλάδα!

Ήταν ένα φωτεινό επαναστατικό πνεύμα, ένας από τους πρωτοπόρους της προοδευτικής διανόησης (βλ και εδώ!). Μάλιστα το 1910 μετέφρασε στα ελληνικά και δημοσίευσε τον Ύμνο της Διεθνούς που είχε γράψει ο Γάλλος επαναστάτης εργάτης Ευγένιος Ποτιέ.

Ο Ευρυτάνας Ρήγας Γκόλφης, συνεπαρμένος και από τη μπολσεβίκικη επανάσταση, μετέφρασε στα 1919, από το γαλλικό περιοδικό "Les Annales", ένα ρώσικο επαναστατικό τραγούδι που το τιτλοφόρησε ως "O ΝΕΟΣ ΡΩΣΣΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ" και το δημοσίευσε στο περιοδικό "Ο Νουμάς". 

Το τραγούδι αυτό το χρησιμοποιούσαν οι χορωδίες των εργατικών σωματείων εκείνων των καιρών, βάζοντας στη θέση της λέξης Δημοκρατία τα Σοβιέτ και στη θέση του Τολστόι τον Λένιν! 

Ιδού:

1.

Της νέας Ρωσσίας παιδιά, σηκωθείτε!
Σκλαβιά δεν έχει πια καμιά.
Παιδεμένα σεις κορμιά
τη ζωή σας ξαναβρήτε.
Χάθηκαν τα χρόνια τα βαριά,
χαίρεται ήλιο η λευτεριά.

2.

Χωριάτη που σκύβεις αιώνια, κουνήσου.
Δική σου πια είναι τώρα η γη.
Νέος κόσμος. Αλλαγή
στην ταπεινή τη ζωή σου.
Συ, που χτήνος δεν είχες μιλιά,
νιώσε λεύτερη δουλειά.

3.

Και συ μορφωμένε, με γνώμη, σε τοίχους
κλεισμένος, σ’ άγρια φυλακή,
άκου της χαράς εκεί,
του ξεσκλαβωμού τους ήχους.
Πάει το κνούτο ! Με φωνή χρυσή
ψάλλε τον Τολστόη, εσύ.

4.

Οι προδότες εδώ, κ' οι τεύτονες λύκοι
σου αφάνισαν σκληρά τη γη,
μα τρικύμισε η κραυγή :
στη Δημοκρατία νίκη!
Τα παιδιά σου, στο μέλλο μπροστά.
ζουν ή χάνουνται πιστά.

Περιοδικό "Ο Νουμάς", 23-2-1919 (η σελίδα από το "Ατέχνως")

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

500 αναρτήσεις: ένας σημαντικός σταθμός στη διαδρομή μας...

Ιχνηλατώντας τις γνωστές και άγνωστες πτυχές της Γης και της ανυπόταχτης Ιστορίας των Ευρυτάνων, φτάσαμε αισίως στις 500 αναρτήσεις στο blog μας το οποίο καταμετρά παράλληλα  και εκατοντάδες χιλιάδες προβολές στις σελίδες του, δείγμα μάλλον σημαντικό για ένα ιστολόγιο που δεν είναι ούτε ειδησεογραφικό, με την έννοια της συνεχούς ροής τής επικαιρότητας, ούτε κινείται στην πεπατημένη των αναδημοσιεύσεων.  

Η συντριπτική πλειοψηφία των θεμάτων μας είναι πρωτότυπα και έχουν βέβαια πρωτοδημοσιευθεί σε αυτό το ιστολόγιο! Αυτά αποτελούν "προϊόντα" δικού μας μόχθου, αναζήτησης και προσωπικής εργασίας, με χιλιάδες φωτογραφίες και εκατοντάδες αφιερώματα, ιστορικές έρευνες, σπάνια αρχειακά ντοκουμέντα, οδοιπορικά γνωριμίας με τις φυσικές ομορφιές της ευρυτανικής γης, περιηγήσεις σε σημαντικά μνημεία του τόπου, λαογραφικά θέματα, μαρτυρίες συμπατριωτών μας, μνήμες από αλλοτινά λησμονημένα γεγονότα, αλλά και κατάθεση σκέψεων και προβληματισμών για το χθες και το σήμερα! Όσον αφορά τις υπόλοιπες αναρτήσεις μας, ένα μέρος τους εστιάζεται στην ιχνηλασία κάποιων σημαντικών καταγεγραμμένων αναφορών για την Ευρυτανία -οι οποίες είναι, κατά κύριο λόγο, άγνωστες ή έστω δυσεύρετες- ενώ ένα ακόμη τμήμα τους αφορά την προβολή του πνευματικού έργου των επιφανών αλλά και "αφανών" Ευρυτάνων λογοτεχνών, ποιητών, λογίων. 

Ο κορμός των αναρτήσεων έχει τμηματοποιηθεί σε 20 επιμέρους θεματικές ενότητες που μπορείτε να τις αναζητήσετε στην κάθετη πλαϊνή μπάρα του blog, με ένα "κλικ" στους σχετικούς τίτλους.  

  

Υπάρχει... ανταμοιβή;;; Ναι, μόνο που είναι αποκλειστικά ηθική! Όταν όλο αυτό το υλικό -που εκ των πραγμάτων συνιστά πλέον μία μικρή ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια για την Ευρυτανία- αποτελεί "κέντρισμα" για περαιτέρω έρευνα και αναζήτηση από ανήσυχους ανθρώπους. Χαιρόμαστε, είναι αλήθεια, όταν το "blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης" αναφέρεται όλο και πιο συχνά ως μία αξιόπιστη "πηγή" εκ μέρους ερευνητών, φοιτητών, ατόμων και συλλογικοτήτων.    

Δεν θεωρούμε αυτό το χώρο "προσωπικό μας φέουδο". Κάθε φίλος ή φίλη που συμβαδίζει με το πνεύμα και τις αρχές που διέπουν από την ίδρυσή του αυτό το ιστολόγιο, μπορεί να συνεισφέρει στην προσπάθεια (όπως άλλωστε έχει συμβεί σε αρκετές περιπτώσεις).

Η συμπλήρωση 500 αναρτήσεων στο blog αποτελεί ένα σημαντικό σταθμό στη διαδρομή μας και στην όλη προσπάθεια που ξεκίνησε και συνεχίζεται ΑΝΙΔΙΟΤΕΛΩΣ με μοναδικό γνώμονα την αγάπη για τον τόπο και τους ανθρώπους του, χωρίς εξαρτήσεις και δεσμεύσεις από κανέναν! 

Ευχαριστούμε ολόψυχα τους χιλιάδες αναγνώστες του ιστολογίου για τη στήριξη και τη συμμετοχή σε αυτό το ταξίδι. Ένα ιδιαίτερο μεγάλο ευχαριστώ στους σχολιαστές, παλιούς και νεότερους, που με την κατάθεση της άποψής τους προσδίδουν επιπλέον ζωντάνια στις αναρτήσεις μας. 

ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ στα χνάρια της Ευρυτανικής ομορφιάς και ιστορίας...

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Ένα σπάνιο ντοκουμέντο για την Παναγιώτα μας!

Η 17χρονη Ευρυτανοπούλα ΕΠΟΝίτισσα Παναγιώτα Σταθοπούλου

Στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Ομήρου στο κέντρο της Αθήνας, υπάρχει μία πολυκαιρισμένη πινακίδα σε ανάμνηση της μεγάλης διαδήλωσης του ΕΑΜ στις 22-7-1943 κατά της επιχειρούμενης επέκτασης της Βουλγαρικής φασιστικής κατοχής σε Μακεδονία-Θράκη. Εκεί αναγράφονται τρία ονόματα ΕΠΟΝιτών που έπεσαν ηρωικά, σε αυτό ακριβώς το σημείο της πρωτεύουσας, αντιμετωπίζοντας άοπλοι τα χιτλερικά τανκς! Είναι της 17χρονης Παναγιώτας Σταθοπούλου, του 20χρονου Θώμη Χατζηθωμά και της 19χρονης Κούλας Λίλη. 

Η Π. Σταθοπούλου είχε Ευρυτανική καταγωγή και συγκεκριμένα από το Μεγάλο Χωριό όπου υπάρχει και η προτομή της. Προς τιμήν της είχαμε πραγματοποιήσει παλιότερα και ένα μεγάλο αφιέρωμα στο blog μας (βλ. εδώ αναλυτικά)!

Σήμερα σας παρουσιάζουμε ένα ξεχωριστό ιστορικό ντοκουμέντο που αναφέρεται στη θυσία της νεαρής συμπατριώτισσάς μας και το οποίο προέρχεται από την αντιστασιακή εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΡΟΥΜΕΛΗ"- ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ (Ε.Α.Μ.) ΡΟΥΜΕΛΗΣ, αριθ. φύλλου 4, Αθήνα 1 Σ]βρίου 1943 (ΑΣΚΙ).

Μεταφέρουμε αυτολεξεί το συγκεκριμένο "κείμενο-ντοκουμέντο εποχής" αφιερωμένο στην ιερή  μνήμη  της ΑΘΑΝΑΤΗΣ Ευρυτανοπούλας ηρωίδας της Αντίστασης Π. ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ.

Ιδού: 

=============

Η ΗΡΩΪΔΑ

22 ΙΟΥΛΗ.- Η Αθήνα από το πρωί έχει μια παράξενη όψη. Γραφεία, Τράπεζες, καταστήματα, εργοστάσια όλα-όλα είναι κλειστά. Οι συγκοινωνίες σταματημένες. Κ' όμως μια μυρμηγκιά κόσμου τρέχει όλους τους κεντρικούς δρόμους της Πρωτευούσης. Κάτι το πρωτόφαντο σίγουρα πρόκειται να γίνη. 

Ώρα 10 πρωϊνή. Το πλήθος έχει ξεσπάσει. Όλες οι κεντρικές αρτηρίες της ελληνικής πρωτεύουσας δονούνται από την ακλόνητη θέληση σύσσωμου του Αθηναϊκού Λαού που ζητάει να διώξει το βάρβαρο κατακτητή.

Στην οδό Πανεπιστημίου μιά τεράστια διαδήλωση με 200.000 λαού. Μπροστά - μπροστά κυματίζουν τα Εθνικά λάβαρα. Ο βάρβαρος κατακτητής χυμάει λυσσασμένα. Τα πολυβόλα θερίζουν. Στις πρώτες γραμμές διακρίνεται μια 18 χρονη νέα (σ.σ 17χρονη).  Συνεπαρμένη χυμάει απάνω στα βόλια κρατώντας στο ένα της χέρι μια παντιέρα και σκορπίζοντας με τάλλο προκηρύξεις του Ε.Α.Μ. Τη δύναμή της τη νιώθη ικανή να νικήσει το χάρο. Από τη στιγμή αυτή είναι μια ηρωίδα και περνάει στην αθανασία. Το πλήθος ζητάει να την σώση. Της φωνάζει να σταματήσει. Οι ήρωες όμως δεν υποχωρούν. Κι' η κοπέλλα τραβάει απάνω στα τανκς. 

Ένας γερμανός αξιωματικός σημαδεύει με το πιστόλι του από τη γωνιά και την ξαπλώνει κάτω. Το τρυφερό αυτό βλαστάρι ήταν μια Ρουμελιωτοπούλα. Στο μεγάλο χωριό της Ευρυτανίας πρωτόειδε το φως της ημέρας. ΣΤΕΛΛΑ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ τ' όνομά της. (σ.σ. Παναγιώτα ήταν το μικρό της και όχι Στέλλα). Στο λιθόστρωτο για τη λευτεριά άφισε το κορμί της. Δυο τάνκς πέρασαν από πάνω της και τώκαμαν λυώμα. Η ηρωική της όμως ψυχή δεν χάθηκε, όχι. Πέταξε στις καρδιές όλων μας. Και θα φτερουγίζει στις καρδιές κάθε Ρουμελιώτη και κάθε Έλληνα δίνοντας τον παλμό όχι για κλάμμα και μοιρολόγι για το χαμό της, μα για μίσος στους δολοφόνους κατακτητές και σιδερένια θέληση να παλέψουμε να την εκδικηθούμε. 

Να πάρουμε πίσω το αγνό της αίμα.

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Ασπρόμαυρη οπτική

Με το φακό του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη"

Το Λάφι

Διαβαίνοντας τον τρίτο φθινοπωρινό μήνα επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε ένα εξαιρετικό κείμενο του αείμνηστου Ευρυτάνα συγγραφέα Στέφανου Γρανίτσα (1880-1915) που αναφέρεται στο Ελάφι! Το ανιχνεύσαμε από το υπέροχο βιβλίο του με τίτλο "Τα άγρια και τα ήμερα του βουνού και του λόγγου" (Βιβλιοπωλείον της Εστίας) το οποίο και κοσμεί την προσωπική μας βιβλιοθήκη. Σας αφήνουμε να απολαύσετε μία γλαφυρή διήγηση συνυφασμένη με μύθους, παραδόσεις και λαογραφικά στοιχεία του τόπου μας. Αξίζει να προσέξετε στον επίλογο και την ειδικής αξίας-ιστορική αναφορά στους Αγραφιώτες Σαρακατσάνους!

==============

ΤΟ ΛΑΦΙ

"Εις το περυσινόν Γεωργικόν Συνέδριον, το οποίον έγινεν εις την Μαδρίτην, κάποιος ενεθυμήθη τους λόγους του Σατωβριάνδου.

-Προπορεύονται τα δάση, ακολουθεί ο άνθρωπος και έπεται η ερήμωσις.

Έχω την ιδέαν, ότι αν θέλετε να μάθετε πόσον επροχώρησεν εις ένα τόπον ο άνθρωπος, πόσον δηλαδή το δείνα μέρος είναι πυκνοκατοικημένον, άρα, δασοπετσοκομμένον, ημπορείτε να ερωτήσετε:

- Έχετε λάφια ;

Όπου επάτησεν ο άνθρωπος, το Λάφι έφυγε. Σοφώτερον των Γεωργικών Συνεδρίων ενόησεν, ότι το δάσος αργά ή γρήγορα θα ανήκη εις την ιστορίαν αφού εισήλθεν ο άνθρωπος και ελάσπωσε την παρθενίαν του.

Η Ευρυτανία είναι ασφαλώς η πυκνοτέρα δασική επαρχία της Ελλάδος. Δάσος όπως ο Κελαινιάς (επει­δή είναι κατάμαυρον από την πολλήν πυκνότητά του, έχει το ομηρικόν αυτό όνομα Κελαινός = Κελαινιάς), όπως η Τσούκα της Γρανίτσας, όπως τα των Δολόπων, τα των Αγράφων, της Στεφανιάδος είναι σπάνια φαι­νόμενα εις την Ελλάδα. Μ' όλα ταύτα ούτε ένα Λάφι δεν βλέπομεν, όχι οι κυνηγοί, αλλ’ ούτε οι δα­σόβιοι ποιμένες της Ευρυτανίας.

Έχομεν όμως ένα πλήθος ονομασιών «Λαφοπατησιά», «Λαφοπήδημα», «Λαφοδιάσελο» και αφθόνους παρα­δόσεις, ότι τα μέρη μας προ εβδομήκοντα ετών ήσαν λιβάδια Ελαφιών. Αυτό άλλως τε αποδεικνύεται και εκ του πλήθους των ελαφοκεράτων που έχει κάθε σπίτι μεταξύ των διαφόρων βοτάνων, που να «βρίσκωνται κι αγύρευτα να ’ναι» όπως λέγουν οι γερόντισσες.

Το λαφοκέρατο είναι το μάλλον εν χρήσει αλεξικέραυνον κατά των φιδιών. Άμα σπίτι ή στάνη νοιώση φίδια εις την περιοχήν της, καίει ολίγον ελαφοκέρατο κι εκείνα εξαφανίζονται, πράγμα το οποίον δεν το κατορθώνομεν διαφορετικά, με όλα τα «μαντολογήματα» που κάνομεν και πρώτον των οποίων είναι το από πρωίας μέχρις εσπέρας κτύπημα των ταψιών κατά την ημέραν του αγίου Μάρκου, ειδικού προστάτου μας από τα φίδια.

Λέγουν ότι τα φίδια φεύγουν άμα μυρίσουν λαφοκέρατο, διότι τα λάφια τα μάχονται πολύ. Αλλά ποίος ημπορεί να το διαβεβαιώση αυτό από ημάς τους κατοικούντας την χώραν, η οποία άλλοτε ήτο βασί­λειον των Ελαφιών;

Ημείς Λάφι δεν βλέπομεν, όπως είπα. Ακούομεν μόνον παραδόσεις, μύθους και τραγούδια άφθονα γύρω από τα Λάφια και τα αρκούδια που αφθονούσαν άλλοτε και τώρα εξηφανίσθησαν και αυτά. Προ ολίγων ετών εσκότωσαν εις ένα μελισσομάντρι γειτονικού χωριού μίαν αρκούδαν και έμεινε θαύμα θαυμάτων. Εις ένα θαυμάσιον Ευρυτανικόν τραγούδι μια γυναίκα συμβουλεύει τον εραστήν της να φονεύση τον άνδρα της·

 Για πάρε δίπλα τα βουνά,

δίπλα τα κορφοβούνια

κι όπ’ εύρης λάφια σκότωσ’ τα

κι αρκούδια ημέρωσέ τα

κι όπ’ εύρης και τον άντρα μου

ρίξε και σκότωσε τον·

μην τον βαρέσης στο πλευρό

κι αργήση να πεθάνη.

Αλλά το θρυλικόν πλέον αυτό ζώον έχει μίαν συγκινητικήν σελίδα εις την ιστορίαν της Τουρκοκρατούμενης Ελλάδος. Με αυτό εσυμβόλισαν οι Έλληνες την Ελλάδα και τα παθήματά της. Η πνιγείσα επανάστασις του Λάμπρου Κατσώνη θα έχετε ακούσει ότι ετραγουδήθη με αυτούς τους ωραίους στίχους, εις τους οποίους η Ελλάς συμβολίζεται με την Λαφίνα και η οργανωθείσα από την Αικατερίνην της Ρωσσίας απόπειρα του Κατσώνη παρουσιάζεται ως «λαφομόσκι» (μοσχάρι ελαφιού).

Με γέλασε μια χαραυγή

τ’ αστρί και το φεγγάρι

και βγήκα νύχτα στα βουνά,

νύχτα στα κορφοβούνια

κι ακούω τα πεύκα που βροντούν

και τις οξυές που τρίξουν

κι ακούω τα λάφια που βοσκάν

μι όλα τα λαφομούσκια·

και μια λαφίνα ταπεινή

δεν πάει μαζί με τ’άλλα,

όλο τ’ απόσκια περπατεί

και τα ζερβά γυρίζει

κι όπ’ εύρη γάργαρο νερό

θολώνει και το πίνει.

Ο Ήλιος την απάντησε,

στέκει και τη ρωτάει!

- Τι έχεις Λαφίνα ταπεινή

και τα ζερβά γυρίζεις

κι όπ’ εύρης γάργαρο νερό

θολώνει και το πίνεις!

- Ήλιε μου σα με ρώτησες

να σου το μαρτυρήσω.

Δώδεκα χρόνους έκαμα

στέρφη χωρίς μοσχάρι,

κι από τους δώδεκα κι εμπρός

απόχτησα μοσχάρι

κι ο κυνηγός τ’ απάντησε

ρίχνει και το σκοτώνει,

ανάθεμά σου κυνηγέ

και συ και το καλό σου

που μ’ έκανες κι ορφάνεψα

κι από παιδιά κι απ’ άντρα.

Ιδού και άλλο, όπου ο Έλλην συμβολίζεται με λάφι, ο κλέφτης με ζαρκάδι και οι Τούρκοι με σκυλιά.

Πέρα εκεί στον Όλυμπο

και στα κοντοέλατα

βόσκει ένας γερόλαφος

κι όλο κλαιν τα μάτια του,

βγάζει δάκρυα γαλάζια

κι όλο καταγάλαζα.

Ζάρκαδος εδιάβαινε

στέκει τον ρωτάει:

- Τ’ έχεις βρε γερόλαφε

κι όλο κλαιν τα μάτια σου;

- Μπήκαν σκύλοι στο χωριό

κι όλο κλαιν τα μάτια μου.

- Γω τα παίρνω τα σκυλιά

και τα πάγω στα βουνά.

Ως το γιόμα το καλό

σκότωσαν το ζάρκαδο

κι ως το δειλινό

πιάσανε τον έλαφο.

Και αφού σκότωσαν το ζάρκαδο (τον κλέφτη) το τραγούδι συνεχίζει τα βάσανα του Έλληνος: 

Δυο παιδιά Ρωμιόπουλα

και Γρεβενιτόπουλα

χήρα Τούρκα δούλευαν

με βουβαλοζεύγαρα,

όλη μέρα στη δουλειά

και το βράδυ στο σκιντιό.

- Βρε παιδιά Ρωμιόπουλα

γίνετε Τουρκόπουλα

να χαρήτε την Τουρκιά

και τα γρίβα τ’ άλογα,

- Γίνεσαι κυρά Ρωμηά

να χαρής την Παναγιά

να χαρής και τη Λαμπρά

με τα κόκκινα τ’ αυγά.

Αδύνατον να φαντασθήτε πόσα συμβολικά τρα­γούδια της Επαναστάσεως γύρω από τα Λάφια έχει η δημοτική ποίησις, η άγνωστος ακόμη κατά 80 τοις % και την οποίαν τώρα εγγίζω εις την λαγαρήν και άφθονον πηγήν της, εις τους Αγραφιώτας Σκηνίτας. Τι είναι οι ξανθοί αυτοί άνθρωποι; Καταρράκται στίχου, ρυθμού, ήχου, θρύλου, μύθου, παραδό­σεως.

Ο τμηματάρχης της Γεωργίας αγαπητός κ. Χασιώτης - θαρρώ δε και ο σεβαστός κ. Γαβριηλίδης- έχουν δίκαιον επιμένοντες ότι οι σκηνίται Σαρακα­τσάνοι είναι οι καταλαγαρώτεροι Έλληνες. Τους πα­ρακολουθώ δύο μήνας εις τα Ευρυτανικά βουνά και δεν χορταίνω την ομορφιάν των τραγουδιών των, της διηγήσεώς των, της φυσιογνωμίας των, της χειρονο­μίας των. Αλλ’ αρχίζουν και αυτοί να ολιγοστεύουν, υποκύψαντες εις την ολεθρίαν αντικτηνοτροφικήν πολιτικήν του Ελληνικού Κράτους.

Η τωρινή Κυβέρνησις αγωνίζεται ένα τεράστιον αγώνα να σώση την ράτσαν αυτήν, η οποία έδωκεν εις την Τουρκοκρατουμένην Ελλάδα τον Κατσαντώνην, τον Λεπενιώτην, τον Στουρνάραν, τον Χασιώτην, τον Λιακατάν, τον Τσιόγκαν, τον Δίπλαν και χίλιους άλλους Τουρκομάχους, επί πλέον δε διέσωσε την ελληνικήν κτηνοτροφίαν κατά το Εικοσιένα. Διαφορετικά οι Σαρακατσάνοι θα ήσαν μετ’ ολίγον γνω­στοί εκ της παραδόσεως, όπως και τα λάφια, με τα οποία έχει να κάμη το πολύτροπον τραγούδι των.

Μου διηγούντο, ότι πέρυσι που επλήγωσαν ένα στα πλάγια του Κόζιακα το έβλεπαν επί τρεις ημέρας που έζησε, να κλαίη να χύνη δάκρυα «σαν κορόμηλα». Οι πολύπαθοι Έλληνες δεν ημπορούσαν να συμβολίσουν τον εαυτόν τους με ζώον άλλο από το λάφι, το οποίον μέσα από όλας τας διηγήσεις και τα τραγούδια παρουσιάζεται ως ένα ποίημα πόνου."

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ ΝΕΚΡΩΝ...

Τα θύματα της ναζιστικής κτηνωδίας 

στο πυρπολημένο Καρπενήσι και τα χωριά της Ευρυτανίας!

Αυτή τη φορά δεν θα αναφερθούμε στα καμένα σπίτια των παππούδων και των γιαγιάδων μας (ανάμεσά τους και το δικό μας) από τα χιτλερικά καθάρματα. 

Με αφορμή τη σημερινή μαύρη επέτειο θα κάνουμε μια στάση μνήμης σε κάτι πολύ πιο σπουδαίο και ιερό: Στους σφαγιασθέντες συμπατριώτες μας κατά τη διάρκεια των δύο επιδρομών των Γερμανών ναζί στο Καρπενήσι και τα χωριά της Ευρυτανίας το Νοέμβριο του 1943 και τον Αύγουστο του 1944. Ηλικιωμένοι, ανήμποροι άνθρωποι και μικρά παιδιά, ήταν κατά κύριο λόγο τα τραγικά θύματα της ναζιστικής θηριωδίας. 

Όπως προέκυψε από την έρευνά μας (βλ. σχετικό αφιέρωμα ) ήταν οι κάτωθι:

Ο Γιάννης Ψιλόπουλος μαζί με τη σύζυγό του και το μόλις 11 χρονών κοριτσάκι τους τη μικρή Ντία. Οι Γερμανοί ναζί τούς έκαψαν ζωντανούς μέσα στο σπίτι τους στο Καρπενήσι. Με τον ίδιο φρικιαστικό τρόπο αφαίρεσαν τη ζωή από τον ενενηντάχρονο γιατρό Αλέξ. Φαρμακίδη και τη γυναίκα του Ανδρομάχη, την ογδοντάχρονη Αγγελική Γιαταγάνα, τον εκατοντάχρονο Ανδρέα Κουσιόπουλο, τη χήρα γιαγιά Α. Λιάπη. Ομοίως έπραξαν και με τις ηλικιωμένες γυναίκες Μαρ. Κλειτσάκη, Φωτεινή Μαμαλιού, Ελένη Σικλέτη. Σκότωσαν και τον τριαντάχρονο Δημ. Γκούβα. Εκτέλεσαν τον αυτοκινητιστή Νίκο Τσουκαλά καθώς και το σκηνίτη κτηνοτρόφο Σερ. Γαλανό μαζί με τα δύο παιδιά του, Παναγιώτη και Κώστα, και πέταξαν τα πτώματά τους σε ένα ξεροπήγαδο. Οι θρασύδειλοι ναζήδες δεν δίστασαν να δολοφονήσουν και το κοριτσάκι του βιβλιοπώλη Κοτοπούλη, τη μικρή Ρωξάνη. Επίσης, το γέρο Ράτζο και τη γυναίκα του μέσα στο καλυβάκι τους στη Μεσοχώρα. Κρέμασαν στον πλάτανο της πλατείας Καρπενησίου το Δημ. Τζαμάρα από το Κλαψί. Απαγχόνισαν στο δέντρο της αυλής του το Γιώργο Τσαβαλιά, ένα δύστυχο άνθρωπο διανοητικά ανάπηρο. Εκτέλεσαν τον καλόγηρο Νικόδημο της Μονής Προυσού. Στο Κρίκελλο “εξαφάνισαν” το Γιώργο Τραγή, ενώ σκότωσαν και την Αγγελική Συγκούνη και τρεις ανυπεράσπιστους ομήρους. Στη Δομνίστα μακέλεψαν το Νίκο Παπαδημητρίου. Στο Μεγάλο Χωριό έκαψαν ζωντανή την ογδοντάχρονη Μαρία Σκοτίδα και δολοφόνησαν το Χρήστο Σιαμανή. Στο Βουτύρο φόνευσαν το γερο-δάσκαλο Χαράλαμπο Παπαθανασίου και τη Μαρία Κοντογιάννη. Στη Μυρίκη έκαψαν ζωντανό τον εκατοχρονίτη Α. Παπαδόπουλο και σκότωσαν τον εβδομηντάχρονο Γιάννη Σακκά και την εξηντάχρονη Ευαγγελία Καντλή. Στη Λάσπη σκότωσαν τον ογδοντάχρονο Γιάννη Σιαφάκα και τη χήρα Παρασκευή Μαυροειδή. Στους Γοργιανάδες την υπέργηρη χήρα Βασιλική Ρικοπούλου. Ας πάμε και προς "τα σύνορα" του νομού μας: Στην Καρύτσα Δολόπων δολοφόνησαν την εικοσάχρονη Σταυρούλα Κοντοχρήστου και τον δεκαεξάχρονο αδερφό της Χαράλαμπο. Στον Άι Βλάση τον βοσκό Κ. Σκάνδαλο και τον εβδομηντάχρονο Φίλιππα Καραμούζη. Στον Αγαλιανό σκότωσαν ένα παλικάρι τον υλοτόμο Τσινιά αφού πρώτα τον βασάνισαν. Στη Χούνη θανάτωσαν τον τυφλό γέροντα Σπύρο Μανώλη και τους ανήμπορους ηλικιωμένους Κώστα Πολυχρόνη, Λ. Κούρτη και Β. Παπαϊωάννου. (...)

Είναι μακρύς ο κατάλογος των μαρτύρων της ναζιστικής κτηνωδίας. Παραλείπουμε, δυστυχώς αναγκαστικά, αρκετά ακόμη θύματα που δεν έχουμε μέχρι στιγμής καταγράψει. Ευελπιστούμε μελλοντικά να συλλέξουμε και τα υπόλοιπα ονόματα των αδικοχαμένων συμπατριωτών μας. Κάθε βοήθεια σ' αυτή την προσπάθεια θα αποτελέσει πολύτιμη συμβολή στην ιστορική μνήμη του τόπου μας.  

Α Θ Α Ν Α Τ Ο Ι ....!!!

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Μέσα από τις στάχτες...

"Καρπενήσι. Απ' εδώ πέρασαν οι Γερμανοί" - ιστορική φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή ("Mε τους αντάρτες στα βουνά")

Στις 7 Νοεμβρίου 1943, οι Γερμανοί ναζί εισβάλλουν στο Καρπενήσι, την πρωτεύουσα της Εαμοελασίτκης Αντίστασης, καίγοντας πολλά κτήρια της πόλης και δολοφονώντας αθώους και ανυπεράσπιστους ανθρώπους. Αυτή ήταν η πρώτη επέλαση τους. Θα ακολουθήσει και δεύτερη, ακόμη πιο βάρβαρη και αιματοβαμμένη, τον Αύγουστο του 1944, όταν θα πυρπολήσουν ξανά και θα ισοπεδώσουν κυριολεκτικά ολόκληρο το Καρπενήσι και τα περισσότερα χωριά της Ευρυτανίας. Τα χιτλερικά κτήνη θα κάψουν ζωντανούς μέσα στα σπίτια τους ή θα σφαγιάσουν δεκάδες συμπατριώτες μας, κυρίως ηλικιωμένους και μικρά παιδιά, που δεν πρόλαβαν να διαφύγουν στα βουνά. (βλ. το σχετικό αφιέρωμα)! 

Ο πρωτοπόρος παιδαγωγός Μιχάλης Παπαμαύρος εκ Χίου (1890-1962) - ο οποίος συνεπαρμένος από το μεγαλείο της αντιστασιακής εποποιϊας ανέβηκε στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας όπου και διετέλεσε συνδιευθυντής του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου του ΕΑΜ στο Καρπενήσι, συμβάλλοντας μαζί με άλλους φωτισμένους εκπαιδευτικούς και στη συγγραφή του περίφημου αναγνωστικού της ΠΕΕΑ του 1944 - υπήρξε παράλληλα και ο συγγραφέας του Αναγνωστικού της Φυλακής με τίτλο "Μεγάλα χρόνια", βιβλίο που έγραψε στις φυλακές της Αίγινας το 1947, εκεί όπου τον εκτόπισε το ελεεινό δωσίλογο κράτος των νικητών ως... "ανταμοιβή" για όσα πρόσφερε στον απελευθερωτικό αγώνα και τον πολιτισμό!   

Σε εκείνο λοιπόν το αναγνωστικό (που ο Μιχ. Παπαμαύρος προόριζε για τις μορφωτικές ανάγκες των παιδιών του λαού και το οποίο... βέβαια κατασχέθηκε) γίνεται μία σημαντική αναφορά στο χωριό Λάσπη (σ.σ. σημερινός Άγιος Νικόλαος) της Ευρυτανίας και στη ναζιστική θηριωδία που βίωσαν οι κάτοικοί του. Ταυτόχρονα όμως αναδεικνύεται και η δύναμη ψυχής και η ακατάβλητη θέληση των ανυπόταχτων Ευρυτάνων για την αναγέννηση μέσα από τις στάχτες της καταστροφής.   

Επειδή θεωρούμε ότι κάθε μαρτυρία (μικρή ή μεγάλη) από εκείνα τα χρόνια, είναι πολύτιμη και συμβάλλει στη συλλογική μνήμη αυτού του λαού, επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε το συγκεκριμένο απόσπασμα με αφορμή και την αυριανή μαύρη επέτειο... 

Ιδού:

ΜΕΓΑΛΑ ΧΡΟΝΙΑ - Το αναγνωστικό της φυλακής - εκδ. Κάδμος 1989

=============

"Όταν πάρεις από τη Λαμία το δρόμο του Καρπενησιού, θα μπεις στην κοιλάδα της Σπερχειάδας και της Μακρακώμης. Ύστερα θα περάσεις από το χωριό Άγιος Γιώργης και θ' αρχίσεις να ανεβαίνεις τη ράχη του Βελουχιού. Πίσω από τη ράχη, στη ρίζα του Βελουχιού είναι το Καρπενήσι. 

Πριν φτάσεις στο Καρπενήσι και μόλις κατεβείς το πίσω μέρος της Ράχης, θα περάσεις δίπλα από ένα ωραίο χωριό, τη Λάσπη.

Η Λάσπη είναι ένα όμορφο και μεγάλο χωριό χτισμένο λίγο αριστερά από το δημόσιο δρόμο. Αντίθετα με το όνομά του, είναι ένα χωριό που έχει τις λιγότερες λάσπες από κάθε άλλο χωριό της Ευρυτανίας. Ο δρόμος, που οδηγεί από το δημόσιο δρόμο στο χωριό, είναι στρωμένος με πέτρες. Το ίδιο είναι στρωμένοι οι δρόμοι και μέσα στο χωριό.

Τα δίπατα πέτρινα σπίτια της Λάσπης έδειχναν πως στο χωριό αυτό κατοικούσαν άνθρωποι πολιτισμένοι και νοικοκυραίοι. 

Μα από τα όμορφα αυτά σπίτια τώρα στέκονται μόνο μαυροκαπνισμένοι οι τοίχοι τους. Γιατί όταν στις 8 Αυγούστου 1944 οι Γερμανοί έκαμαν την τελευταία τους επίθεση στην Ευρυτανία και έκαψαν το Καρπενήσι, έκαψαν και τη Λάσπη και όλα τα άλλα χωριά γύρω. 

Αφού έκαψαν όλα τα σπίτια του χωριού, μάζεψαν ύστερα τα έπιπλα, που έμειναν άκαυτα. Πήραν και τις θημωνιές του σιταριού από τα γύρω αλώνια και τα 'βαλαν όλα μέσα στην εκκλησία του χωριού και έκαμαν έναν πελώριο σωρό. Ύστερα έστησαν στην κορφή του σωρού την κολυμπήθρα και έβαλαν φωτιά.

Οι κάτοικοι της Λάσπης σκορπισμένοι στις γύρω βουνοκορφές, έβλεπαν από μακρυά τα σπίτια τους, που καίονταν και από τις πράξεις αυτές έκριναν τον πολιτισμό των εχθρών μας.

Αηδιασμένοι και αγαναχτισμένοι, περιορίζονταν μόνο να σφίγγουν τα δόντια τους και να υψώνουν τις γροθιές τους. Άλλο τίποτα δεν μπορούσαν να κάνουν, γιατί ήταν άοπλοι.

Όταν έφυγαν οι Γερμανοί, οι Λασπιώτες γύρισαν στο χωριό τους. Όλοι ήταν με την ψυχή στο στόμα!

Μα οι καλοί αγωνιστές δεν τα χάνουν στις ατυχίες τους. Και οι Λασπιώτες ήταν από τους καλύτερους αγωνιστές του λαού. Τα παλικάρια του χωριού, τον καιρό της Κατοχής, ήταν όλα στον Αγώνα. Οι ηλικιωμένοι πάλι που έμειναν στο χωριό, εξυπηρετούσαν με όλους τους τρόπους τον Αγώνα. 

Δεν έμειναν λοιπόν με σταυρωμένα χέρια. Πήγαν αμέσως στο δάσος, έκοψαν ξύλα και ο καθένας έφτιαξε μια ξύλινη παραγκούλα, για να βάλει μέσα τα παιδιά του..."

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

"Χάθηκες! Θα κινηθείς."

Τα όσα βιώνουμε σήμερα ως Λαός από τους αφεντάδες μας, ντόπιους και ξένους, δεν χρειάζεται να τα περιγράψουμε ούτε φυσικά να τα επαναλάβουμε. Άλλωστε καθένας μας τα ζει στην καθημερινότητά του, οπότε τι αξία θα είχε να τα ανακυκλώνουμε γενικώς και αορίστως; 

Το δια ταύτα είναι το "τι κάνουμε"!

Οι απαντήσεις πολλές και διαφορετικές, όμως "τα ζητούμενα", η συλλογική τόλμη και η μαζική δράση αντίστασης, παραμένουν μάλλον ισχνά και σίγουρα κατώτερα των αναγκαιοτήτων. Κάποιοι βέβαια "κινούνται" και προς τιμήν τους επιμένουν να αγωνίζονται κόντρα στο τέλμα και το ραγιαδισμό, αλλά οι περισσότεροι εξ' ημών, αντί αυτής της επιλογής, προτιμούμε το εθνικό μοναχικό μας σπορ: τη "σιγουριά της ανάθεσης"! Παραχωρούμε τη ζωή μας σε μεσσίες/μαυρογιαλούρους με την φρούδα προσδοκία ότι ίσως έτσι... σωθούμε, χωρίς ποτέ να αναρωτηθούμε "ποιος θα μας σώσει από τους σωτήρες;"

Το... "ποιοι άλλοι αν όχι εμείς;" παραμένει ακόμη ανεκπλήρωτο με όλες τις γνωστές συνέπειες.

Είπαμε, λοιπόν, να επιλέξουμε ένα σπάνιο ποίημα του Ευρυτάνα λογοτέχνη Ζαχαρία Παπαντωνίου (1877-1940) σαν μια συμβολική απάντηση στη στασιμότητα και την παραίτηση! 

Εξάλλου καμιά φορά μια χούφτα στίχοι λένε πολλά περισσότερα απ' ότι τόμοι ολόκληροι αναλύσεων!

Ιδού:  

Ο βάλτος

«Ξάδερφε!» φωνάζει ο  βάλτος

στο ποτάμι. «Τι όλο τρέχεις

και σταματημό δεν έχεις;

Από μια γενιά κρατούμε.

Κάτσε λίγο να σε ιδούμε.

Στους καλούς τούς συγγενείς

να 'σαι λίγο ευγενής».

Κι είπε ο ποταμός: «Τεμπέλη

ποιος για συγγενή σε θέλει;

Μη θαρρείς πως είσαι κάποιος

έτσι ακίνητος και σάπιος;

Παρακάλεσε να φύγω

μήπως άσχημα βρεθείς.

Αν έρθω κοντά σου λίγο

χάθηκες! Θα κινηθείς».

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"