Η παιδική ψυχαγωγία
στο Καρπενήσι του ΕΑΜ
Ο αείμνηστος Νίκος Ακίλογλου ή "Ακύλας" (1915-2005) ο περίφημος και αξιαγάπητος στα παιδιά, μα και γενικότερα στο λαό, "συναγωνιστής Κουκλοθέατρος", ο σεμνός αυτός λαϊκός καλλιτέχνης της ΕΑΜικής Αντίστασης, ξεδιπλώνει τις αναμνήσεις του, τότε που με τον Κουκλοθίασό του περιόδευε στην Ελεύθερη Ελλάδα, κατόπιν πρόσκλησης της νεοΐδρυθείσας ΕΠΟΝ, ξεκινώντας από που αλλού;
Από το Λεύτερο Καρπενήσι, την καρδιά της Ανταρτοσύνης! Εκεί, τον Αύγουστο του 1943, στο εξοχικό κέντρο "Νεράιδα", που η ΕΠΟΝ είχε μετατρέψει σε χαρούμενο παιδικό στέκι των Αετόπουλων, έκανε την επιτυχή πρεμιέρα του στην πόλη μας, με την παράσταση "Τσαρουχοναυμαχία"!
Αρωγοί του Νίκου Ακίλογλου, ο Λυκούργος, ο Γεράσιμος Σταύρου, η Αλέκα και ο Λευτέρης Μυριαλής, η Άννα και ο Αλέκος Ξένος, ο Χ. Σακελλαρίου, κ.ά.
Κι έτσι με τις "ομιλούσες κούκλες" του, τον Καπετάν Γαρίδα, το Χάνο, τον Μπάρμπα Γιώργη, τη Βάβω, τον Χιτλερίνη και τον Μισελίνη, όλες κατασκευασμένες από απλά υλικά, στρατσόχαρτο, κουρελάκια, ξύλο και... αλευρόκολα, ο "συναγωνιστής Κουκλοθέατρος" έδινε τις μοναδικές παραστάσεις του για "τα παιδιά των σισσυτίων", σε πόλεις και χωριά, με χιούμορ, κέφι μα και σπουδαίους συμβολισμούς, συνδυάζοντας με αριστοτεχνικό τρόπο την ψυχαγωγία με το πνεύμα και τα φλογερά μηνύματα του απελευθερωτικού αγώνα και της αντίστασης προς τη νέα γενιά!
Μέσα από το Περιοδικό "Επιθεώρηση Τέχνης" (Αριθ. τεύχους 87-88, Μάρτιος-Απρίλιος 1962, ΑΣΚΙ) ιχνηλατήσαμε και σας παρουσιάζουμε χαρακτηριστικά εκτενή αποσπάσματα απ' αυτή την τόσο σημαντική μαρτυρία του ίδιου του Νίκου Ακίλογλου που αφορά την παρουσία του Κουκλοθέατρου στο Καρπενήσι.
Διατηρήθηκε η ορθογραφία του πρωτοτύπου. Οι συνοδευτικές φωτογραφίες προέρχονται από: Κατιούσα, Ριζοσπάστη, Μουσείο Μπενάκη και Διαδίκτυο.
Ιδού:
*****
"(...) Δέκα πέντε μέρες πορεία ώσπου να φτάσουμε στο Καρπενήσι. Απ' όλα τα χωριά που περνούσαμε δίναμε και καναδυό παραστάσεις.
(...) Στο Καρπενήσι όταν μάθανε ότι ήρθε ο Κουκλοθίασος τούς φάνηκε περίεργο. Και μάλιστα, για την ιστορία που λένε, δεν μας χορήγησαν και συσσίτιο.
Εδώ υπάρχει μια άλλη ατμόσφαιρα ενθουσιασμού και δραστηριότητας απ' ότι μπορούσε κανείς να φαντασθεί. Θα έλεγε κανείς πως υπάρχει η αξίωση γενικά, η κάθε ενέργεια του κάθε ατόμου και οργανώσεως να ακολουθεί την ταχύτητα της σφαίρας του αντάρτη.
Η ΕΠΟΝ έχει οργανώσει ένα παιδικό σταθμό για τα Αετόπουλα. Διακοσμούμε την αίθουσα κατάλληλα και μ' ένα διαφημιστικό πανώ πάνω στην πλατεία αγγέλουμε την παράσταση. Ώρα ενάρξεως 11 πρωινή Κυριακής.
Η αίθουσα από πολύ νωρίς γέμισε από τα παιδιά που ανυπόμονα περίμεναν πότε να αρχίσουμε. Στις 11 η ώρα χρειάστηκε ν' ανοίξουμε πόρτες και παράθυρα. Πρώτη φορά είχαμε τόσο πολύ κόσμο. Αντάρτες, αετόπουλα και όλο το Καρπενήσι μικροί και μεγάλοι.
Παίξαμε ένα καινούργιο έργο την Τσαρουχοναυμαχία που ήταν απόγονοι τα ωραιότερα έργα που μας είχε δώσει η πένα του Γρηγόρη (Γεράσιμου Σταύρου).
Είναι ένα έργο - παιχνίδι που οι καπετάν Γαρίδας και Χάνος παίρνουν το τσαρούχι του Μπάρμπα Γιώργου. Το οπλίζουν με την πίπα για κανόνι, την γκλίτσα για κατάρτι και το κομπολόι για σφαίρες, και κυνηγάει γερμανικά πολεμικά που κοιτάνε να το σκάσουν από το λιμάνι.
Στο τέλος όταν ξυπνάει ο Μπάρμπα Γιώργης και βλέπει πως του λείπει τόνα του τσαρούχι και τα υπόλοιπα, του λέει η Βάβω πως μήπως τ' ανήψια του ο Γαρίδας και ο Χάνος τα πήρανε, οπότε ροβολάει στο λιμάνι.
Μαθαίνει τα καθέκαστα από το τσούρμο και μπαίνει σ' ένα βαρέλι και τραβάει ίσα για να τους πιάσει.
Τ' ανήψια αφού έχουν βουλιάξει τα πολεμικά, βλέπουν το βαρέλι και νομίζουν πως είναι υποβρύχιο και αρχίζουν να το βομβαρδίζουν, οπότε μέσα από τα θρύψαλα του βαρελιού βλέπουν το Μπάρμπα τους που τους αρπάζει στις χερούκλες του και θα τους έκανε του αλατιού εάν δε επεμβαίνανε τα παιδιά της πλατείας, που παρακαλάνε το Μπάρμπα να τους συγχωρέσει, γιατί φάνηκαν παληκάρια...
Είναι απόλαυση να παρακολουθείς την ζωντάνια των παιδιών που βλέπουν την παράσταση του κουκλοθέατρου. Δίνουνε την γνώμη τους στις ερωτήσεις των κουκλών και παίρνουνε μέρος πολλές φορές μόνα τους με τέτοια ζωντάνια, που σε καταπλήσσει.
Η παράσταση φαίνεται ότι άρεσε με το παραπάνω, γιατί την άλλη μέρα κιόλας χορηγήθηκε συσσίτιο στον θίασό μας. Αυτό το τονίζω, γιατί αν και βρισκόμαστε στην Ελ. Ελλάδα, μην ξεχνάμε ότι υπάρχει στην υπόλοιπη Ελλάδα Κατοχή. Και τα τρόφιμα είναι πολύ δύσκολα. Σιτίζεται μόνο όποιος προσφέρει θετική δουλειά στον Αγώνα. Αυτός είναι ο γνώμονας της στιγμής. Δεν υπάρχουν περιθώρια για αργόσχολους.
Ο κυριότερος συντελεστής της επιτυχίας από δω και πέρα είναι ο συγγραφέας του θιάσου μας, που με τα έξυπνα ευρήματα και τα ωραία του τραγούδια έκανε πολυαγαπητό το κουκλοθέατρό μας.
Είναι η μόνη ψυχαγωγία αυτή την εποχή μέσα στο Καρπενήσι. Εδώ μείναμε αρκετόν καιρό και δίναμε τακτικές παραστάσεις, είτε σε παιδιά είτε σε αντάρτες ή και σε διάφορες συνδιασκέψεις και συνέδρια, συμπληρώναμε την ψυχαγωγία.
Τα καινούργια τραγούδια του Γρηγόρη τονισμένα από τον Ξένο (Αλέκο Ξένο) τα πρωτοτραγουδάνε οι κούκλες και μετά τραγουδιώντανε από μικρούς και μεγάλους το :
Θα γίνου Καπετάνιους
θα φτιάξου ουμάδα
και αμέσως η Ελλάδα
θα λευθερωθεί...
Το :
Έχουμε τα φτερά τ' αετιού
του λιονταριού τη χάρη
τη γρηγοράδα τ' αλαφιού
και την ορμή του Άρη.
Και πολλά άλλα.
Μας ζητούν απ' όλη την Στερεά να επισκεφθούμε τα χωριά τους, να παίξουμε και να τους μάθουμε την Τέχνη μας. Σ' ένα συνέδριο μάλιστα της ΕΠΟΝ ένας υπεύθυνος ζητάει από έδρας:
"Ο συναγωνιστής Κουκλοθέατρος πρέπει να επισκεφθεί και τα χωριά μας και να μάθουμε κι εμείς να παίζουμε".
Κι έτσι βαπτιστήκαμε: "Ο συναγωνιστής Κουκλοθέατρος" κι έτσι μας γνωρίζει σχεδόν όλη η Στερεά.
Αυτή την εποχή οργανώνεται στο Καρπενήσι ένα παιδαγωγικό φροντιστήριο με τον σκοπό να ξανανοίξουν στις πόλεις και στα χωριά τα σχολειά. Κοντά στ' άλλα μαθήματα ξεκλέβουν και καναδυό ώρες για την παιδική ψυχαγωγία. Μαθαίνουν να φτιάχνουν κούκλες, να παίζουν, να διακοσμούν την σκηνή και να γράφουν και έργα.
Έτσι αργότερα, όταν κάνουμε μια περιοδεία με τον θίασό μας, βρίσκουμε και φυτώρια από κουκλοθιάσους μέσα στα σχολειά, όπως ο θίασος της δασκάλας Ελένης από την Σπερχειάδα και άλλοι.
Από το Καρπενήσι ξεκινάμε για την πρώτη αξιόλογη περιοδεία στα χωριά της Λαμίας, Τυμφρηστό, Αγ. Γιώργη, Λευκάδα, Μακρακώμη, Σπερχειάδα, Υπάτη, Κόμα κ.τ.λ. Τώρα παρέα έχουμε και τον επονίτη Νικολάκη από την Λαμία που είναι από τους καλύτερους συνεργάτες. Είναι μαθητής γυμνασίου στη Λαμία. Με το κουκλοθέατρό του πρωτοστατεί στον αγώνα των μαθητών για το συσσίτιό τους. Οι παραστάσεις του ως επί το πλείστον είναι αυτοσχέδιες. Ξεσκεπάζει με τις κούκλες του τα σχέδια που κλέβουν το συσσίτιό τους. Και μια φορά επικεφαλής χιλίων - δυο χιλιάδων μαθητών αναγκάζουν τις αρχές να συνεχίσουν τα συσσίτια. Ο Νικολάκης με τον αδερφό του Αλέκο έχουν τώρα δικό τους συγκρότημα (....)
(...) Σήμερα ξαναθυμήθηκα πάλι την κούκλα μου, κι όταν την φόρεσα στα χέρια μου με κοίταζε στα μάτια σαν να μου έλεγε πως αν και είναι άψυχη, έπαιξε τον ρόλο της κι' αυτή, χαρίζοντας, στις δύσκολες στιγμές της σκλαβιάς, λίγη ζωντανή χαρά.
Ο "Κουκλοθέατρος"
blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"
%20(1).jpeg)
%20(2).jpeg)
