Τετάρτη 9 Μαρτίου 2022

Το ντζάκι


Από την Ευρυτάνισσα κυρά Λένη

για τους αναγνώστες του blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης


Στο χωριό το ντζάκι ήταν απαραίτητο όπως είναι η ηλεκτρική κουζίνα σήμερα σε κάθε νοικοκυριό. Στην Ευρυτανία δεν έλειπε από κανένα σπιτάκι ούτε από κανένα καλυβάκι. Πρώτη δουλειά του κάθε νοικοκύρη, από το καλοκαίρι ήδη, θα ήταν να κόψει τα ξύλα της χρονιάς από το δάσος. Και η Ευρυτανία δόξα τω Θεώ έχει αρκετά πυκνά δάση στα βουνά της, όπως και κρυστάλλινα νερά σε ποτάμια και σε ρεματιές. Μόνο που τότε ο απλός ο κόσμος τα χρησιμοποιούσε με μέτρο και με σύνεση για να ζήσει και να συντηρηθεί κι όχι να τα ξεπατώσει για να μπουν ανεμοσίδερα όπως πάνε να κάνουν σήμερα κάτι μεγάλες εταιρίες που βάλθηκαν τάχατες να μας σώσουν!

Το ντζάκι δεν έσβηνε εύκολα! Σπιτικό που η καμινάδα του δεν κάπνιζε σου 'φερνε μελαγχολία γιατί θύμιζε εγκατάλειψη ή ξενιτειά. Απ΄ το ντζάκι ξεκίναγε η μέρα της οικογένειας και σ΄ αυτό τέλειωνε! Η νοικοικυρά  πρωί-πρωί, μόλις πρόβαλε η αυγούλα, θα άναβε το ντζάκι να βράσει τραχανά για να φάει η φαμελιά, τα παιδιά που θα κίναγαν για το σχολείο μα και οι υπόλοιποι της οικογένειας που θα πήγαιναν άλλοι για τα χωράφια κι άλλοι για τα ζώα. Ο καθένας ήξερε από το βράδυ τι θα έκανε την επόμενη μέρα. Τις οδηγίες τις έδινε ο πατέρας κι αν δεν υπήρχε πατέρας τότε το ρόλο αυτό τον αναλάμβανε η μάνα. Εκεί ψηνότανε και το φαγί της οικογένειας, εκεί και το ψωμί. Στη γάστρα!

Η γάστρα η χωριάτικη δεν έχει σχέση με τη σημερινή. Αυτή ήταν μια σιδερένια ολοστρόγγυλη κατασκευή μεγαλύτερη από ταψί και καμπυλωτή σαν θόλος. Γύρω-γύρω είχε και μια λαμαρίνα σαν στεφάνι για να συγκρατεί τα κάρβουνα και τη στάχτη. Στην κορυφή της καμπούρας υπήρχε ένα άγκιστρο που το έπιανες με το ξιθάλι για να μπορείς να σηκώνεις τη γάστρα. Το ξιθάλι ήτανε ένα σίδερο μασίφ με μια λαβή. Είχαμε βέβαια και την πυροστιά, ένα σιδερένιο τρίγωνο με τρία ποδαράκια που έμπαινε στη βάση του ντζακιού που 'χε από κάτω πυρωμένα κάρβουνα. Στην πυροστιά ακουμπούσαμε το ταψί με το ψωμί ή με το φαγητό και τέλος από πάνω το σκεπάζαμε με το καπάκι, δηλαδή τη γάστρα με τα δικά της κάρβουνα. 

Στο ντζάκι λοιπόν ψήναμε λαχταριστές πίτες, μεζεκλίκια, λουκάνικα, ακόμη και πέστροφες και χέλια από το ποτάμι! Και τα φαγητά που ψήνονταν με ξύλα (ή και με κληματόβεργες αν υπήρχαν) γίνονταν πεντανόστιμα. Δεν σας λέω και για το μοσχοβολιστό στιφάδο αν τύχαινε καμιά φορά και έφερνε κάνα λαγό κάποιος κυνηγός μας. 

Αλλά το ντζάκι δεν χρησίμευε μόνο για να ψήνει το φαγητό. Είχε και άλλη χάρη, ακόμα μεγαλύτερη! Τη χάρη της συντροφιάς, της παρέας και της επικοινωνίας! Όταν τα κούτσουρα, από πουρνάρι ή από δρυ, μπαίνουν στη φωτιά και οι φλόγες χορεύουν σαν μπαλαρίνες δίνοντας μια γλυκιά θαλπωρή στο χώρο, τότε έρχεται και η χαρά να μας συντροφέψει. Έτσι καθόμασταν ολόγυρα, άλλοι στα σκαμνιά κι άλλοι κατάχαμα στις φλοκάτες και τα κιλίμια, όλοι μαζί σαν μια καλή παρέα. Τα κρύα βράδια του χειμώνα ψήναμε στο ντζάκι κάστανα ενώ ζεσταίναμε και το τσίπουρο! Και όλη η γειτονιά μαζεμένοι αντάμα να τρώμε, να πίνουμε και οι ιστορίες να πηγαίνουν σύννεφο. Ανθρώπινη επαφή αληθινή, όχι τηλεοράσεις και κινητά με "μπιπ" και "μπιπ" κάθε τόσο!

Τώρα βέβαια ο "πολιτισμός" εξαπλώθηκε και το τελευταίο χωριουδάκι έχει ψυγείο, ηλεκτρική κουζίνα και ίσως και ηλεκτρική σόμπα. Δεν ξέρω όμως αν υπάρχει σε όλους ρεύμα μιάς κι έτσι όπως το ακρίβυναν οι αφέντες μας σε πολλούς κόβεται από την ΔΕΗ γιατί δεν έχει ο κοσμάκης να πληρώσει τους φουσκωμένους λογαριασμούς. 

Αλλά τι τα θες, το ντζάκι θα έχει πάντα την πρωτιά του στις αναμνήσεις μας! 


Ήταν μια διήγηση από την Ευρυτάνισσα κυρά Λένη

στο blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"


18 σχόλια:


  1. Eυχαριστούμε την κυρά Λένη για την όμορφη και νοσταλγική διήγηση που χάρισε στους αναγνώστες του blog μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μας ζέστανες την ψυχή...........κυραΛένη............σε ευχαριστούμε!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Υπέροχη και αξιαγάπητη όπως πάντα η κυρα-Λένη μας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ομορφα χρονια, τοτε που ακομα υπηρχαν ΑΝΘΡΩΠΟΙ και οχι αριθμημενα ζωντανα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Και όλη η γειτονιά μαζεμένοι αντάμα να τρώνε, να πίνουν και οι ιστορίες να πηγαίνουν σύννεφο. Ανθρώπινη επαφή αληθινή, όχι τηλεοράσεις και κινητά με "μπιπ" και "μπιπ" κάθε τόσο!

    ΠΕΣΤΑ ΚΥΡΑ ΛΕΝΗ ΜΟΥ, ΠΕΣΤΑ!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Μπροστά στο τζάκι έχουν ειπωθεί τα πιο ωραία παραμύθια για τα παιδιά και μεγάλες αλήθειες από τους μεγαλύτερους.Να είσαι καλά κυραΛενη με τις ωραίες ιστορίες που τις περιγράφεις με απλότητα καιας ταξιδεύεις στα παιδικά μας χρονια

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Ας είναι καλά η Κυρά Λένη για τις ιστορίες που μας χαρίζει. Το τζάκι ναι, ήταν σημείο αναφοράς μέσα στο σπίτι σε εκείνες τις εποχές. Όπως η παλιά εστία τα πανάρχαια χρόνια, που δεν έσβηνε ποτέ.
    Ευτυχώς, που διατηρεί ακόμα την παρουσία του έστω και σε συμπληρωματική χρήση.
    Καλησπέρα Κυρά Λένη και καλησπέρα σε όλους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ζεστή ατμόσφαιρα, ξεστές-αγνές καρδιές. Τα χωριά μας έχουν σήμερα το πλεονέκτημα όσον αφορά τη θέρμανση. Πολύ ωραία περιγραφή και ιστορική αναδρομή του θέματος!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Κυρα Λενη , ποτε θα μου κανεις το τραπεζι;; Αλλα με γαστρα.!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. το ντζάκι θα έχει πάντα την πρωτιά του στις αναμνήσεις μας! Ε.Ι.

    Το "τζάκι" με την πυροστιά (ή πυρωστιά ?,τρίγωνη σιδερένια βάση για μαγείρεμα κ.λ.π.)
    (αιγιώτικο...!!!"

    ναί, πάντα στις πρώτες αναμνήσεις μμου...

    κι ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ πολύ!
    Υιώτα "αστοριανή" ΝΥ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. ΜΑΣ ΚΕΡΑΣΕΣ ΠΑΝΕΜΟΡΦΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΑΦΗΓΗΜΑ ΣΟΥ ΚΥΡΑ ΛΕΝΗ.
    ΜΑΖΙ ΚΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΜΕ ΤΙΣ ΕΥΣΤΟΧΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΣΟΥ ΣΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΕΠΙΛΟΓΟ.
    ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΠΑΝΤΑ ΚΑΛΑ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Κυρα Λενη να εισαι παντα γερη , να μας θυμιζεις υπεροχες οικογενειακες στιγμες.
    Το τζακι εξεφραζε και μια αρχοντια στο σπιτι οταν η φωτια εκαιγε με ...καλα ξυλα π.χ το πουρναρι και το δεντρο οπως ελεγε ο πατερας μου που ηταν πολυ μερακλης .
    Μεγαλος αγωνας ομως το κουβαλημα των ξυλων με τα ζωα.
    Ολη η οικογενεια επρεπε να βοηθησει

    Πραγματι θα εχει την πρωτια στις αναμνησεις σε μας που ζησαμε σε ορεινα μερη.
    Ευχαριστω Ιχνηλατη μου!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Ένα ακόμη ευχαριστώ στην κυρά Λένη που ξέρει τόσο καλά να ζεσταίνει τις καρδιές μας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Μας ζέστανε μέσα στην παγωνιά του Μάρτη,η κυρά Λένη!Ευχαριστούμε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Χίλια χρόνια να ζήσεις Κυρα Λένη μου.
    Μακάρι να ήμουν τώρα δίπλα σου στο τζάκι να ακούω τις ωραίες διηγήσεις σου που έχουν συναίσθημα και σοφά διδάγματα για εμάς τους νεότερους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Απάντηση στο Τζάκι του Ιχνηλάτη
    Σε τι τσακωμό μπλέχτηκαν οι θύμησές μου, ποια θα πρωτοσύρει το χορό, ακούγοντας το τραγούδι της φωτιάς και το ξετύλιγμα της Μνήμης της κυρα-Λένης, ξομπλιάστρας ιδανικής στου χρόνου τα γνωρίσματα;
    Τον πατέρα μου να περπατάει τα μάτια του στην ωμοπλάτη του αρνιού να δει το μέλλον;
    Τον παππούλη μου τον «Μουνουχάρη», να ψένει τα «βρετίκια» απ’ το γουρούνι;
    Τη μάνα μου, πότε να βελονιάζει τα κουρέλια, πότε να γνέθει για να υφάνει την προίκα της αδερφής μου;
    Τα τέσσερα αδέρφια μου χωμένα μέσα στον ταβά με τις χυλοπίτες να συναγωνίζονται ποιος θα φάει το περισσότερο;
    Εμένα να κλαίω, γιατί γέμισα το τετράδιο με μελανοσταγόνες και δεν είχα στυπόχαρτο να τις στεγνώσω και τι δικαιολογία θα ‘’φερνα το πρωί στη δασκάλα μου; Πώς να της εξηγούσα το χούϊ μου να χάνομαι στο ταξίδι της φλόγας και να γίνομαι καπνός πάνω απ’ το χωριό, τραβώντας κατά τα σύννεφα;
    Τις γειτόνισσες καθισμένες ανακούρκουδα να κρυφογελάνε και ν’ αραδιάζουν όσα τα φλύαρα μάτια τους μάζωξαν στα συναπαντήματά τους;
    Και τώρα το τζάκι, στο πατρικό μου, σβηστό, άλαλο, καρτεράει ένα χέρι να του ανάψει τη ζωή, να καλέσει άυλες ψυχές που βλάστησαν δίπλα του, που ονειρεύτηκαν στη θαλπωρή του, που γέλασαν με ιστορίες για ξωτικά και νεραϊδοπαρμένους, που ζέσταναν τα χέρια τους τ’ αλετροδουλεμένα, που έστησαν γύρω του φαμίλιες για να σκορπίσουν ύστερα στα τετραθέμελα του κόσμου……
    Ακευσώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Mια ζεστή αγκαλιά στην κυρά Λένη μας για τα ωραία που μας χαρίζει.

    Ευχαριστούμε παράλληλα και όλες και όλους εσάς για τις επισκέψεις και τα σχόλιά σας.

    Τελος να καλωσορίσουμε, εδώ στη στήλη των απόψεων, το νέο σχολιαστή "Βελαορα".

    Να είστε όλοι καλά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. Υ σ τ ε ρ ό γ ρ α φ ο :

    όπως θα παρατηρήσατε ανεβάσαμε στην ανάρτηση και ένα σκίτσο που μας έδωσε εκ των υστέρων η αγαπημένη μας κυρά Λένη.

    Την ευχαριστούμε και γι' αυτό!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Τα σχόλια-γνώμες εκφράζουν αποκλειστικά τους συντάκτες τους.