28-4-1943: Γιορτή της Λευτεριάς στο Καρπενήσι!

"Αντάρτης, κλέφτης, παλικάρι, πάντα είν΄ο ίδιος ο λαός" 

Η 28η Απρίλη 1943 αποτελεί μία σημαντική ημέρα-ορόσημο για τη μαχόμενη Ευρυτανία αλλά και για τη χώρα μας γενικότερα. Οι Ιταλοί κατακτητές, μην αντέχοντας άλλο τα αποφασιστικά νικηφόρα χτυπήματα του Αντάρτικου και την εδραίωση του ΕΛΑΣ στον ευρύτερο ευρυτανικό χώρο, εγκαταλείπουν ντροπιασμένοι  το Καρπενήσι και αποσύρονται για ασφάλεια στην κεντρική διοίκηση τής «Άλμπα Τζούλια» στη Λαμία.

Μέσα σε ελάχιστους μήνες από την επίσημη κήρυξη του Ένοπλου Αγώνα (Δομνίστα Ευρυτανίας 7 Ιούνη 1942) ο θρυλικός ΕΛΑΣ επιτυγχάνει σημαντικές νίκες στα περήφανα βουνά μας (μάχες Μικρού Χωριού, Κρίκελλου, Χρύσως) και έτσι οι κοκορόφτεροι φασίστες του Μουσολίνι, μετά από τις αλλεπάλληλες ήττες που υπέστησαν, αποχωρούν με σκυμμένο το κεφάλι.

Από εκεί που ξεκίνησαν όλα, από την ανταρτογέννα Ευρυτανία, από εκεί θα φυσήξει το νέο ελπιδοφόρο αγέρι της Λευτεριάς για όλη τη σκλαβωμένη Ελλάδα! Η μικρή ορεινή πατρίδα απολαμβάνει, δίχως πια το βραχνά της ιταλικής κατοχής, την πρώτη Ελεύθερη Άνοιξη!

"Με το ντουφέκι μου στον ώμο... της Λευτεριάς ανοίγω δρόμο"

Ήταν ανήμερα του Πάσχα, Κυριακή 28 Απριλίου του 1943, όταν ο τόπος μας ξεβρόμισε από την ιταλική φασιστική πανούκλα. Όμως μια βδομάδα πρωτύτερα -την Κυριακή των Βαΐων- είχαμε τα… προεόρτια, καθώς ο ΕΛΑΣ της Ευρυτανίας είχε φροντίσει να εξευτελίσει εντελώς τον εχθρό, στα μάτια του ντόπιου πληθυσμού, με μία απίστευτη «κίνηση ματ»! Τι συνέβη; Οι Αντάρτες αιχμαλώτισαν κάποιους Ιταλούς στρατιώτες, και αφού τους αφόπλισαν, κατόπιν τους αμόλησαν δίχως στολές παρά μόνο… με τα σώβρακα (!) μέσα στην κεντρική πλατεία του Καρπενησίου προκαλώντας τα γέλια και τη χλεύη των Ευρυτάνων που δεν έβλεπαν πλέον την ώρα να ξεκουμπιστούν τα καθάρματα που για καιρό λυμαίνονταν τον τόπο αφού μαζί με τους αλητοδωσίλογους συνεργάτες τους λήστευαν, έκαιγαν, βασάνιζαν και δολοφονούσαν το λαό.

ΕΛΑΣίτες στο αδούλωτο  Βελούχι

Ο «καπετάν-Λευτεριάς» (Τάσος Παπαδάκης) με μικρή δύναμη και σε συνεννόηση με Φθιώτες αντάρτες επιχειρεί να πλήξει τους αποχωρούντες Ιταλούς με ενέδρα στο δρόμο Καρπενησίου/Λαμίας. Όμως λόγω κάποιου κακού συντονισμού των ανταρτών, οι Ιταλοί πραγματοποιούν ελιγμό και κατορθώνουν να ξεφύγουν και να τρυπώσουν εντέλει στη Λαμία… ως λαγοί βεβαίως-βεβαίως! (το γεγονός αυτό θα προκαλέσει μετέπειτα τη δυσφορία του Άρη).

"Πέτα πολέμα με καρδιά - ω ΕΛΑΣ!" 

Λίγες μέρες αργότερα επιστρέφει στην πολυαγαπημένη του Ευρυτανία και ο Άρης Βελουχιώτης (μετά από ένα διάστημα απουσίας καθώς βρισκόταν σε επιχειρήσεις σε άλλες περιοχές της Στερεάς Ελλάδας).

Τότε το Καρπενήσι θα ζήσει μεγαλειώδεις επικές στιγμές όταν ο Πρωτοκαπετάνιος της Λαϊκής Αντίστασης θα μπει θριαμβευτής στην απελευθερωμένη πόλη μας αντάμα με τον Ευρυτάνα «καπετάν-Ερμή» (Βασίλη Πριόβολο), τον Καπλάνη, το Χρυσιώτη, το Λάμπρο, το Θάνο, το Νάκο Μπελή, τον Περικλή, τον Παπακουμπούρα, τον Λευτεριά και πολλά ακόμη παλικάρια του Αγώνα από τα Αρχηγεία Ευρυτανίας, Φθιώτιδας Δομοκού. Ο Άρης με τον Ερμή θα μιλήσουν από τον εξώστη του Επαρχείου Καρπενησίου μπροστά σε μία απίστευτη λαοθάλασσα που τους αποθεώνει συνεχώς με ζητωκραυγές και συνθήματα! 

Ο Άρης με τον Ερμή

Ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι στην ιστορική πλατεία του Μάρκου Μπότσαρη! Θα είναι ένα ανεπανάληπτο ενωτικό λαϊκό πανηγύρι -πραγματική γιορτή της λευτεριάς- που θα αφήσει εποχή! Είναι εκείνη η πολυπόθητη ώρα της φτωχολογιάς που λαχταρά να απολαύσει τους καρπούς του αιματηρού αγώνα της και να ξεσπαθώσει αφήνοντας ξοπίσω όσα την πίκραναν και την ταλαιπώρησαν τα προηγούμενα μαύρα χρόνια! Ναι, εδώ επάνω στα βουνά του Άρη δεν υφίσταται πλέον σκλαβιά! 

Όλοι χαίρονται ολόψυχα το πρώτο σκίρτημα της λευτεριάς: Νέοι, γέροι και παιδιά κατηφορίζουν συνεχώς απ’ όλα τα σοκάκια της πόλης για την πλατεία, ενώ και πολλοί ακόμη συρρέουν από τα χωριά προς το Καρπενήσι! Το κρασί και το τσίπουρο ρέουν άφθονα, τα ψητά στριφογυρνάνε στις σούβλες, τα βιολιά και τα κλαρίνα έχουν την τιμητική τους! Το κέφι ανάβει, ο ενθουσιασμός κορυφώνεται! Και οι πάντα εκδηλωτικοί Ευρυτάνες παρέα με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ πίνουν, χορεύουν και γλεντάνε κάτω από τα πλατάνια της πλατείας, με γνήσια παραδοσιακά τραγούδια και λεβέντικους αντάρτικους παιάνες, γιορτάζοντας έτσι σαν μια γροθιά αυτή την τόσο ξεχωριστή ημέρα που σηματοδοτεί τα πρώτα ορατά αποτελέσματα της Νίκης του Ένοπλου Λαού εναντίον της βάρβαρης φασιστικής κατοχής.

"Λευτεριά πανώρια κόρη κατεβαίνει από τα όρη κι ο λαός την αγκαλιάζει και χορεύει και γιορτάζει..."

Για όλα τα επόμενα χρόνια η Ευρυτανία θα αποτελέσει το λίκνο του Αντιστασιακού Κινήματος. Εκεί θα εδρεύουν -και επισήμως πλέον- για μεγάλο διάστημα τα ανώτατα κλιμάκια του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, του ΚΚΕ και των συναφών οργανώσεων της λαϊκής πάλης! 

Ο ανυπότακτος τόπος μας θα ακολουθήσει την παλιά ηρωική παράδοση των Κατσαντωναίων και των Καραϊσκάκηδων με το θρυλικό, πλέον, ΕΑΜ και τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό του, τον ηρωικό ΕΛΑΣ!

Τα γράμματα και οι τέχνες θα γνωρίσουν πρωτοφανή άνθηση! Σχολεία, παιδικοί σταθμοί, θεατρικές σκηνές, χορωδίες, εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής, βιβλιοθήκες, εφημερίδες, καθώς και η μαζική συμμετοχή του κόσμου στις αυτοδιοικητικές συνελεύσεις, θα δώσουν το στίγμα της νέας πολιτιστικής Λαοκρατικής Αναγέννησης! 

Παιδική χορωδία στο Εαμοελασίτικο Καρπενήσι

Στην Ελεύθερη Ευρυτανία, μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο από την εκδίωξη των ιταλών κατακτητών, θα συγκροτηθεί η περίφημη Κυβέρνηση του Βουνού (Βίνιανη 10 Μαρτίου 1944) ενώ θα πραγματωθεί και η αλησμόνητη Εθνοσυνέλευση της Αντίστασης (Κορυσχάδες 14-27 Μάη 1944)

Μπάντα του ΕΛΑΣ στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας

"Δουλειά, χαρά και μόρφωση
να το ιδανικό μας!
και θέλουμε στον τόπο μας,
Ελλάδα μας,
αφέντη το λαό μας!"

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Ανοιξιάτικο σκίρτημα

Η μονομαχία της Άνοιξης με το Χειμώνα κρίθηκε. Ο δεύτερος παραδίδει τα όπλα του κρατώντας για λίγο ακόμη κάποια τελευταία οχυρά εκεί ψηλά στις απάτητες χιονισμένες κορφές.

Παρακάτω όμως έχει ήδη ξεκινήσει η Εαρινή γιορτή…

Η φύση ξυπνάει και το μουντό καφετί παραχωρεί όλο και περισσότερο τη θέση του στο χαρούμενο πράσινο. Αυτή η εποχή που αλλάζει εδώ στα βουνά μας είναι μια μαγεία!

Λιώνουν τα χιόνια για να θεριέψουν πηγές και ποτάμια, τα δέντρα ανθίζουν, ενώ ολόγυρα ξεχύνονται οι γλυκές ευωδιές των λουλουδιών και τα πρώιμα αρώματα του βουνού.

Σε κάθε περπατησιά το ανοιξιάτικο σκίρτημα της πλάσης στέλνει το δικό του μήνυμα αισιοδοξίας και ελπίδας!  

Είθε να μην πάει χαμένη κι αυτή η Άνοιξη...

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Κενό γράμμα

Το Μικρό Μουσείο Εκπαίδευσης στο χωριό Βουτύρω Ευρυτανίας - φωτο: "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Μπορεί οι αχτίδες του πρωινού ήλιου να εισέβαλαν στην παλιά διατηρητέα σχολική αίθουσα, όμως το μακρύ σκοτάδι της εγκατάλειψης ζει και βασιλεύει στην ορεινή Ευρυτανία, αφού ούτε μαθητές ούτε δάσκαλοι υπάρχουν πια ώστε να πάρει χαρά και ζωντάνια αυτός ο τόσο όμορφος μα και τόσο ξεχασμένος τόπος! 

Δυστυχώς η ερήμωση προελαύνει, οπότε και για την πανταχού απούσα Πολιτεία… «λογικά» δεν προκύπτει «υποχρέωση» για να πράξει τα δέοντα, μιάς και στα περισσότερα ορεινά χωριά δεν απέμειναν παιδιά παρά μόνο ελάχιστα γεροντάκια! 

Κι έτσι η λεγόμενη… «ανάπτυξη της υπαίθρου», που πολλοί καθεστωτικοί ψηφοθήρες ευαγγελίζονται, παραμένει «κενό γράμμα» και εικόνες σαν αυτή χρησιμεύουν, πλέον, μόνο «μουσειακά» για να θυμίζουν κάτι από το τρυφερό παρελθόν ή (αν προτιμάτε) για να προκαλούν οργή για τους κατ' επάγγελμα «σωτήρες» μας οι οποίοι σε κάθε προεκλογική περίοδο σουλατσάρουν, υπόσχονται και εντέλει βολεύονται στις ανάλγητες καρέκλες της εξουσίας με ήσυχη ασφαλώς τη συνείδησή τους!

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Όποιος δεν πήγε στ' Άγραφα...

Όποιος δεν πήγε στ’ Άγραφα

δεν πήγε στο Τροβάτο

 δεν είδε τέτοια ομορφιά

δεν είδε τέτοια χάρη.

Πω πω για ν’ αγναντέψει τις κορφές

με το λαμπρό φεγγάρι

κι αυτές τις γκούρες τις ψηλές

που ‘χουν νερό σα δάκρυ.

Άιντε ωρέ εκεί ψηλά

εκεί ξεκαλοκαίριαζα…

Η φωτογραφία είναι του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη"

Ο χορός των Τροβατιανών Ευρυτανίας 

Το τραγούδι του Γ. Γκόβαρη

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Ορεινά!

Με το φακό του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη"

Της νιάς γενιάς ανοίγουμε τη στράτα!

Φωτο: Σπύρος Μελετζής

Mε το όπλο στο χέρι αλλά και το αντιστασιακό τραγούδι στα χείλη, η ηρωική ΕΠΟΝίτικη γενιά πολέμησε για Λευτεριά και Λαοκρατία στα αετόμορφα βουνά μας, αποδεικνύοντας στην πράξη ότι μονάχα με «Ψυχή βαθιά» οι Λαοί κερδίζουν το στοίχημα με την Ιστορία! 

Ένα τέτοιο αλησμόνητο  αντάρτικο τραγούδι σάς παρουσιάζουμε σήμερα. 

Γράφτηκε την Άνοιξη του 1944 στο Λεύτερο Καρπενήσι σε στίχους/μουσική Αλέξη Ξένου!

Τίτλος: «Της νιάς γενιάς ανοίγουμε τη στράτα»!!!

Ψηλά κρατάμε τ’ όπλο μας στο χέρι

πολεμούμε με ηρωισμό,

προχωρούμε, όλο προχωρούμε

και συντρίβουμε το φασισμό.

Της νιάς γενιάς ανοίγουμε τη στράτα,

ανοίγουμ’ ένα δρόμο φωτεινό,

να περάσουν τ’ ανθισμένα νιάτα,

να βρουν χαρά ζωής, πολιτισμό.

Είμαστε ορκισμένα όλα τα παιδιά,

και θ’ αγωνιστούμε για τη λευτεριά.

Ζήτω, ζήτω ο λαϊκός στρατός!

Ζήτω, ζήτω ο Άρης αρχηγός!


blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Οι μονομάχοι του εξαίσιου τραγουδιού!

Καλωσορίζουμε τον Απρίλη με ένα υπέροχο φυσιολατρικό γραπτό του αξέχαστου Ευρυτάνα αγωνιστή της Αντίστασης Γεωργούλα Μπέικου (1919-1975) - εμπνευστή του περίφημου «Κώδικα Ποσειδώνα» (βλ. εδώ!) 

Το απόσπασμα που διαλέξαμε αναφέρεται στην απίστευτη… μουσική «μονομαχία» των αηδονιών στην ανοιξιάτικη Ευρυτανία!

Ιδού:

“Και ξάφνου- αχ, πως το θυμάμαι!- πάνω στο φόρτε τής μυριόφωνης συμφωνίας να σωπαίνουνε, με το μαχαίρι, όλα τα βιολιά, όλα τ΄ αηδόνια. Κι από μια μικρή παύση μετά, ένα, μόνον ένα, ν’ αρχίζει το σόλο! Μάγια, των μαγιώνε μάγια!... Ποιες τρίλιες, τι τσακίσματα, ώ σκέρτσο!

Μυριάδες όλα τ’ άλλα, ακούνε! Ευφραίνονται και κρίνουνε.

Και κατεβάζει το δοξάρι το μοναχικό τ’ αηδόνι. Και καρτερεί. Σιγή. Μηδέ γουστέρα, μουιδέ φύλλο δέντρου δεν τήνε ταράζει.

Κι ένα άλλο από τ’ αντίπερα παίρνει το σόλο. Αλλά το παίρνει μια οχτάβα πιο πάνω-πρόκληση! Δίνει, δίνει! Παραδείσιοι λαρυγγισμοί. Έχει αρχίσει η μονομαχία, ως το θάνατο!

Σωπαίνει και τούτο. Μικρή σιγή..

Και ξαναρχίζει το πρώτο. Δέχτηκε την πρόκληση, το πήρε ακόμα μια οχτάβα ψηλότερα. Τρίλιες τρέλες! Όλα τ’ άλλα μόνο ακούνε.

Οι μονομάχοι του εξαίσιου τραγουδιού, όλο κι ανεβάζουνε την κλίμακα κι ώρες κρατάει το πάλεμα….

Ωσότου το ένα να πέσει  στη γη πλανταγμένο με την αρτηρία κομματιασμένη απ΄την ένταση, με το αίμα στο λαιμό! Ωσότου το ένα σκάσει πάνω στο τραγούδι της Αγάπης – ευτυχισμένος θάνατος!

Και σαν πια ο ένας μονομάχος του τραγουδιού δεν απαντήσει, σίγησε, τότε αλαλάζει ομαδικό τ’ αηδονολάλημα και πάλι κι απ’ άκρη σ’ άκρη. Θρήνος και κοπετός, άραγε, για το θάνατο του ενός τραγουδιστή, για «ωσανά» και «χαίρε» στο νικητή; Ποιος ξέρει!...”

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"