Αρχαίοι Ευρυτάνες και δημοκρατική οργάνωση της κοινωνίας

 

Το αρχαίο θέατρο της Καλυδώνας όπως είναι σήμερα

Μια σπουδαία ιστορική έρευνα από τον συμπατριώτη μας Θόδωρο Μαργαρίτη -με συγκριτικές αναφορές και στο σήμερα-

(για τους αναγνώστες του blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης" )

ΤΟ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ «ΚΟΙΝΟ ΤΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ»

Το Κοινό μαρτυρείται από τον 5ο π.Χ αιώνα δεν αποτελείτο από πόλεις αλλά από φύλα κυριότερα ήταν οι Οφιονείς, οι Απεράντιοι, οι Αγραίοι, οι Δόλοπες, οι Ειταιοί, οι Αποδοτοί και οι Ευρυτάνες (οι Ευρυτάνες ήταν το πολυπληθέστερο). Οι Ευρυτάνες θα συμμετέχουν σε αυτή την σημαντική πολιτική και κοινωνική οργάνωση.

Η κοινωνική οργάνωση των ανθρώπων ήταν ένα σοβαρό θέμα που απασχόλησε τις πρωτόγονες κοινωνίες. Είναι και θα είναι το ζητούμενο, αφορούσε και θα αφορά τη συνεχή βελτίωσή της στην προσέγγιση της προόδου, με την πρόοδο να ορίζεται σαν συνεχή βελτίωση της ζωής.

Από την ιστόρηση των γεγονότων αλλά και από το συμπερασμό από τα διάφορα αρχαία ευρήματα έχουμε κάποια γνώση για την απόπειρα των ανθρώπινων ομάδων να συστήσουν κοινωνία με συνοχή και αλληλοστήριξη γιατί η επιβίωση έτσι ήταν λιγότερο βασανιστική.

Οι παλαιότεροι κάτοικοι του τόπου που εμείς κατοικούμε σήμερα, τα διάφορα Ελληνικά φύλα είχαν σημαντική συμβολή στο θέμα αυτό και κατέληξαν προοδευτικά σε κοινωνική οργάνωση που είχαν συμπυκνώσει στην έννοια της λέξης δημοκρατία.  Σύνθετη λέξη από το δήμος = το σύνολο των πολιτών μιας πόλης και κρατώ = κατέχω, οδηγώ, διοικώ.

Στα σχολικά βιβλία μάθαμε, αποσπασματικά, λίγα πράγματα για το πολίτευμα της Σπάρτης ,λιγότερα για την οργάνωση των Μακεδόνων του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου, των Θηβών και αρκετά για τη «δημοκρατία» των Αθηναίων. Τίποτα όμως για την Αιτωλική Συμπολιτεία «Το Κοινό Των Αιτωλών».

Τι όμως ήταν αυτό το Κοινό των Αιτωλών;

Το Κοινό μαρτυρείται από τον 5ο π.Χ αιώνα δεν αποτελείτο από πόλεις αλλά από φύλα κυριότερα ήταν οι Οφιονείς, οι Απεράντιοι, οι Αγραίοι, οι Δόλοπες, οι Ειταιοί, οι Αποδοτοί και οι Ευρυτάνες (οι Ευρυτάνες ήταν το πολυπληθέστερο). Οι Ευρυτάνες θα συμμετέχουν σε αυτή την σημαντική πολιτική και κοινωνική οργάνωση. Το Κοινό είναι καρπός πρωταρχικής φυλετικής οργάνωσης που είχε χαρακτηριστικά θρησκευτικής αμφικτυονίας και διαρκούς συμμαχίας  από πολύ μακρινή εποχή. Υπάρχουν ψηφίσματα, επιγραφές, και άλλα ευρύματα που όλα αυτά τα φύλα που συγκροτούσαν το Κοινό των Αιτωλών υπογράφουν ως «Κοινό» ή «Αιτωλοί».

Οι Αιτωλοί πρωτοστατούν στην απόκρουση της επιδρομής των Γαλατών (279/8 π.Χ) και θα τους συντρίψουν στη μάχη στα Κοκκάλια Κρικέλλου Ευρυτανίας. Λόγω της καθοριστικής συμβολής τους στην υπεράσπιση των Δελφών οι άλλες ελληνικές πόλεις τιμούν το Κοινό των Αιτωλών δίνοντας τους 14 ψήφους στην Αμφικτυονία και έτσι γίνονται ηγεμονική δύναμη με δικό της νόμισμα. Το Κοινό των Αιτωλών θα διαλυθεί από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ.

Το μνημείο στα Κοκκάλια όπου οι αρχαίοι Ευρυτάνες συνέτριψαν τους εισβολείς Γαλάτες.

Παρόλο που η εποχή που ιδρύθηκε ήταν πολύ ταραχώδης, το Κοινό των Αιτωλών κατάφερε συνοχή, πολιτική σταθερότητα, ευνομία και πέτυχε εκεί που απέτυχαν οι Τυραννίες και οι «Δημοκρατίες» άλλων ελληνικών συνασπισμών (Αθήνας, Σπάρτης, Θήβας). Ένα Κοινό φτωχών φύλων με αρκετά προβλήματα, δημιούργησε συμπαγή, ισχυρό, πολιτικό οργανισμό.

Οι Αιτωλοί με την οργάνωση του Κοινού έγιναν κύριοι του μαντείου των Δελφών. Το μαντείο των Δελφών ήταν ισχυρό πολιτικό οικονομικό κέντρο, η πόλη του θεού Απόλλωνα, το ιερό των Πανελλήνων, με την εκκλησία των Δελφών,  την εκκλησία των Αμφικτυόνων, τη συνέλευση (αγορά),  με τη βουλή των τριάντα κληρωτών βουλευτών, τις συνόδους του συμβουλίου. Θα μείνουν κύριοι στο μαντείο μέχρι του πολιτικού θανάτου του Κοινού από τους Ρωμαίους.

Το Κοινό, η Συμπολιτεία ήταν πράγματι συν– πολιτεία με πλήρη αυτονομία των μελών χωρίς να έχει καμία πόλη ή κοινότητα μεγαλύτερη ισχύ στη διακυβέρνηση. Καμία πόλη δεν ήταν το κέντρο, η πρωτεύουσα. Η “εκκλησία του δήμου” συνερχόταν σε διάφορα μέρη και όταν υπήρχε σοβαρό θέμα. Αρκετές φορές δεν κατέληγαν σε απόφαση και θα την έπαιρναν σε επόμενη συνέλευση, ποτέ όμως δεν διαλύθηκε συνέλευση λόγω ελλείψεως απαρτίας. Η πανηγυρική φθινοπωρινή σύνοδος στο Θέρμο, λόγω και της μεγάλης προσέλευσης στη γιορτή του Απόλλωνα ήταν η πιο πολυπληθής.

Φυσικά τα κύρια θέματα λύνονταν στο Αιτωλικό Συνέδριο, σώμα καθαρώς αντιπροσωπευτικό με τους βουλευτές και τους αντιπροσώπους των πόλεων ανάλογα με τον πληθυσμό και τη σημασία των.

Ο στρατός των Αιτωλών αποτελείτο από όλους όσους μπορούσαν να φέρουν όπλα, απροθυμία και λιποταξία δεν αναφέρονται πουθενά, άρα είχε μεγάλη ταύτιση με το λαό. Ο σεβασμός στα θέματα της Συμπολιτείας ήταν μεγάλος και ουδέποτε  υπήρξε στρατιωτική εξέγερση.

Στις διάφορες επιγραφές που βρέθηκαν τα ψηφίσματα υπογράφονται: “οι Αιτωλοί”, “οι πολλοί”, “η εκκλησία”, “η σύνοδος” και πολύ σπάνια “οι Σύνεδροι”.

Οι συνελεύσεις διακρίνονταν στις δυο τακτικές μία φθινοπωρινή στο Θέρμο όπου γιορταζόταν ο Θέρμιος Απόλλωνας “Θερμικοίς” και μία ανοιξιάτικη στην Καλυδώνα όπου γιορταζόταν η Λαφρεία Άρτεμις “Παναιτωλικοίς” και αρκετές έκτακτες οι οποίες γίνονταν σε διάφορα μέρη της Συμπολιτείας.

Η εξουσία δίνεται από τη Συνέλευση με ανάταση του χεριού στους Αιτωλούς άρχοντες, ακεραία χωρίς δικαίωμα ανακλήσεως και μόνο για ένα χρόνο, χωρίς δικαίωμα επανεκλογής. Δεν μαρτυρείται καμία περίπτωση τιμωρίας  ή απομακρύνσεως άρχοντα.

Τα κεντρικά όργανα του “κοινού” ήταν:

Ο Στρατηγός, ανώτατος άρχοντας αρχηγός του στρατού με πρωτεύοντα ρόλο και σε όλες τις υποθέσεις της Συμπολιτείας. Εκλέγεται απευθείας από τη συνέλευση, όπως και όλοι οι άρχοντες, που γίνεται μετά την φθινοπωρινή ισημερία για ένα χρόνο.

Ο Ίππαρχος, με αρμοδιότητες για το στράτευμα.

Οι Γραμματείς, ο γραμματέας της Συμπολιτείας και ο γραμματέας του Συνεδρίου και οι δύο είχαν ρόλο αξιολογότατο.

Το Συνέδριο ήταν η βουλή των αντιπροσώπων των διαφόρων πόλεων που όμως είχαν μόνο καθήκον την εφαρμογή των αποφάσεων των συνελεύσεων.

Οι Απόκλητοι σώμα ολιγομελές, μυστικό, ιερό με μεγάλη ισχύ, που αποτελείτο από άτομα με μεγάλο κύρος ίσως οι επίλεκτοι βουλευτές που αποφάσιζε για έκτακτα ζητήματα. Οι Απόκλητοι ήταν το μοναδικό συμβούλιο σε όλη την οργάνωση των ελληνικών Συμπολιτειών.

Βούλαρχος πρόεδρος της βουλής.

Ταμίας χωρίς ιδιαίτερη εξουσία.

Επιλεκτάριοι, επικεφαλείς επίλεκτων στρατιωτικών τμημάτων.

Οι νομογράφοι.

Άρχοντες πόλεων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι όλοι οι άρχοντες στο Κοινό των Αιτωλών “ήταν άγευστοι χρημάτων”.

Αξίζει να επισημανθεί η ύπαρξη αρχαίων θεάτρων (Καλυδώνας, με τετραγωνική σκηνή, Μακύνειας στην κορυφή λόφου, Οινιαδών, Πλευρώνας με τη σκηνή επί του τείχους, Στράτου, Αμφιλοχικού Άργους και πιθανόν στο Θέρμο), η μη ύπαρξη δούλων και συγκριτικά η καλύτερη θέση της γυναίκας.

Τα φτωχά Αιτωλικά φύλα με μια τέτοια οργάνωση  βασισμένη στη θέληση των πολλών κατάφεραν να επιβιώσουν και να κυριαρχήσουν στον ελληνικό χώρο εκτοπίζοντας ισχυρότερες Συμπολιτείες.

Δια χειρός Θόδωρου Μαργαρίτη 

Είναι εύκολο να αντιληφθεί κάποιος γιατί αυτή η ουσιαστική δημοκρατία δεν χώρεσε ακόμη στα σχολικά εγχειρίδια και στα πανεπιστημιακά συγγράμματα. Είναι όμως ακατανόητο γιατί πολιτικολόγοι, πολιτικοί, κοινωνιολόγοι, και διάφοροι άλλοι μελετητές την αγνοούν παντελώς.

Είναι σαφέστατο και ξεκάθαρο πως από το Κοινό Των Αιτωλών, τη Συμπολιτεία και την έννοια της δημοκρατίας είναι πολύ δυσκολότερο να φτάσεις στο σημερινό σύστημα της αστικής πλουτοκρατίας από ότι φτάνεις από την Αθηναϊκή Κυριαρχία. Είναι πράγματι ένα σπουδαίο κατόρθωμα οπισθοδρόμησης που πρέπει να θλίβει κάθε νοήμονα άνθρωπο.

Ένα επιχείρημα που προβάλλουν οι υποστηρικτές της σημερινής κοινωνικής οργάνωσης που ακυρώνει την έννοια της δημοκρατίας, είναι αυτό της “κυβερνησιμότητας”.

Είναι νέος όρος που σημαίνει τη δυνατότητα διακυβέρνησης. Ουσιαστικά δεν εννοούν γενικά τη διακυβέρνηση αλλά τη συνέχιση της διακυβέρνησης πάνω στην ίδια πολιτική ρότα.

Τώρα ποιοι κόπτονται για τη συνέχιση της πολιτικής που κάνει τους φτωχούς φτωχότερους και τους αυξάνει και τους πλούσιους πλουσιότερους και τους μειώνει αριθμητικά; Μα φυσικά αυτοί που ωφελούνται και οι αφελείς.

Έχει καμία σχέση αυτή η σημερινή “δημοκρατία” των αστών με την πραγματική, ουσιαστική δημοκρατία, μπορεί να υφίσταται δημοκρατία χωρίς να υπάρχει λαοκρατία; Όχι και πάλι όχι όσο και αν κοπιάζουν οι  μεγαλόσχημοι νομικοί και πολιτειολόγοι για το αντίθετο, η αστική δημοκρατία τους είναι αστική πλουτοκρατία.

Είναι σαφές ότι όποιος δεν θέλει την δημοκρατική διακυβέρνηση δεν μπορεί να θεωρείται δημοκράτης. Τι σχέση μπορεί να έχει η δημοκρατία με το πλαφόν 3% για εκλογή αντιπροσώπων στη βουλή; Τι σχέση μπορεί να έχει το μπόνους των εδρών; Τι είναι οι έδρες και δίνονται δώρο; Μπορεί να είναι δημοκρατική μια κυβέρνηση όταν έχει την αποδοχή του 40% των ψηφισάντων ή και λιγότερο και σαφώς μικρότερο ποσοστό του συνόλου; Πόσο δημοκρατική είναι η εκλογή της δεύτερης Κυριακής για περιφερειάρχη και δήμαρχο;

Το σύνταγμα, ο ανώτατος νόμος τους, δε λέει τίποτα από αυτά, φυσικά οι συνταγματολόγοι τα προσπερνούν.

Η φαλκίδευση της δημοκρατίας δημιουργεί προϋποθέσεις διάλυσης της κοινωνίας. Αν οι κυβερνήτες είναι προϊόν κλοπής, εξαναγκασμού και πίεσης ανάλογα θα είναι και τα έργα τους κλοπή, εξαναγκασμός και άσκηση πίεσης.

Πότε προτάσεις, σκέψεις, ιδέες που πήγαν την κοινωνία μπροστά έτυχαν άμεσης αποδοχής και δεν χρειάστηκε κοπιαστικός χρόνος ζύμωσης;

Η θέληση του λαού πρέπει να εκφράζεται σε όλα τα όργανα διακυβέρνησης ατόφια και όχι παραμορφωμένη από τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης.

Σήμερα, κάποιος - κάποια ή αγωνίζεται για την αναλογική εκπροσώπηση σε όλα τα όργανα διακυβέρνησης και είναι δημοκράτης ή μάχεται για την κυβερνησιμότητα και είναι αντιδημοκράτης .

Οι συνέπειες της κυβερνησιμότητας και η νόθευση της δημοκρατικής εκπροσώπησης είναι αυτές που οι εξεταστικές των πραγμάτων επιτροπές δεν μπορούν να διαπιστώσουν και δεν θα τις διαπιστώσουν στον αιώνα τον άπαντα. Οι περιπτώσεις Καϊλή, Novertis, Τσοχατζόπουλος, Παπαγεωργόπουλος  και ον ουκ έστι αριθμός, βοούν, όμως δεν πτοούν τους κυβερνήσιμους.

Αλήθεια τι φοβούνται  από μια δημοκρατική αντιπροσώπευση; Δεν θα προκύψει κυβέρνηση; Πως το ξέρουν; Ίσα – ίσα θα είναι κυβέρνηση πιο κοντά στη θέληση του λαού άρα πιο σταθερή από κάθε μειοψηφική. Απλά αυτό που γνωρίζουν πολύ καλά είναι ότι δεν θα προκύψει η κυβέρνηση που αυτοί θέλουν. Τρέμουν μήπως ανατραπεί η πολιτική που εφαρμόζουν όλα αυτά τα χρόνια. Γνωρίζουν πολύ καλά πως πάντα ήταν μειοψηφία και αν χάσουν και  τη διακυβέρνηση οι εκβιασμοί τους και οι πιέσεις θα πέσουν στο κενό. Η περίπτωση του ΠΑΣΟΚ είναι το φάντασμα που τους προκαλεί ταραχή. Η πολιτική γελοιοποίηση του ΣΥΡΙΖΑ τους στοιχειώνει. Δημοκρατία και φαλκίδευση της δημοκρατίας δεν είναι το ίδιο πράγμα, άρα όποιος πασχίζει να τα παρουσιάσει σαν ένα και το αυτό εκτίθεται και γελοιοποιείται.

Αν πάντως κάποιος κάποια αντιλαμβάνεται ότι το πολιτικό σύστημα απαξιώνεται συνεχώς και οι πολιτικοί εκπρόσωποι του όλο και περισσότερο και από περισσότερους αντιμετωπίζονται με δυσπιστία. Αν αγανακτεί που για σημαντικά θέματα αποφασίζουν οι μειοψηφίες, τα δημοψηφίσματα αποφεύγονται και το πιο πρόσφατο ήταν η αιτία γελοιοποίησης και εξευτελισμού  των εκπροσώπων της αστικής δημοκρατίας. Αξίζει να μελετήσει και αυτή την ιστορική πρωτοποριακή κοινωνική οργάνωση Του Κοινού Των Αιτωλών.

  Ήταν μία εξαιρετική μελέτη

του συμπατριώτη μας Θόδωρου Μαργαρίτη

(στο blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης" )