ΧΙΟΝΙΣΜΕΝΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ!!!

Αν και Μάρτης το  χιονοσκέπαστο Βελούχι... καλά κρατεί!!!

Με το φακό του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη"

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΑ (ΙΙ) – Η περίφημη μάχη της Τατάρνας

Στην Τατάρνα

«Πνιγμένο» στα βαθιά νερά της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 είναι το ιστορικό Γεφύρι της Τατάρνας το οποίο βρίσκονταν πλησίον του ομώνυμου Μοναστηριού για το οποίο θα κάνουμε λόγο, αφηγούμενοι συγχρόνως και την περίφημη «Μάχη της Τατάρνας» που έλαβε χώρα στις 22 Μαρτίου 1821. Η σπουδαία αυτή μάχη, με επικεφαλής τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, αποτέλεσε την πρώτη νικηφόρα ένοπλη συμπλοκή σε ολόκληρη τη Ρούμελη από τους εξεγερμένους ραγιάδες εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας, μόλις τρεις ημέρες πριν τον «επίσημο» μεγάλο ξεσηκωμό. 

Η Μονή της Τατάρνας

Ο τόπος εδώ, στο σύγχρονο μοναστήρι της Παναγιάς της Τατάρνας, σε απόσταση περίπου 70 χλμ. από το Καρπενήσι, δεν θυμίζει τόσο πολύ το «σύνηθες» άγριο Eυρυτανικό σκηνικό που συναντάμε σε άλλες περιηγήσεις μας. Τούτο το τοπίο έχει μια σχετική ηπιότητα, θα λέγαμε ότι φέρνει περισσότερο προς μια τραχιά γλυκύτητα και είναι το στοιχείο που κατά κύριο λόγο χαρακτηρίζει αυτό το παραλίμνιο ησυχαστήριο που αναπαύεται λίγο πάνω από τα γαλαζοπράσινα νερά της λίμνης, περιτριγυρισμένο από κατάφυτες βουνοπλαγιές. Η βλάστηση οργιάζει, πράσινο παντού: πεύκα, βελανιδιές, κυπαρίσσια, κουμαριές, καρυδιές, μέχρι και ελιές στα χαμηλότερα σημεία! Βαθύσκιωτα πλατάνια και κρουσταλλένιες βρύσες με συντροφιά τα γλυκόλαλα πουλιά της «Αηδονοράχης» που σε μια πλαγιά της είναι χτισμένο το σύγχρονο μοναστήρι, το οποίο βρίσκεται κοντά στα ερείπια της παλιάς μονής που καταστράφηκε πολλές φορές! Ο προαύλιος χώρος του μοναστηριού με τα πετρόχτιστα καθίσματα προδιαθέτει μια φιλόξενη αίσθηση. Η φροντισμένη αυλή με τα δεκάδες πολύχρωμα λουλούδια φαντάζει σαν ένας μικρός κήπος της Εδέμ με ονειρική θέα στη λίμνη. Τα πανύψηλα αγέρωχα βουνά των Αγράφων καθρεφτίζονται «αφ’ υψηλού» στα πεντακάθαρα νερά της. Στο βάθος προβάλλουν αχνά οι κατάλευκες Τζουμερκιώτικες κορφές. Απέναντι ο χιλιοτραγουδισμένος Βάλτος με τα χωριά του. Όλα συνθέτουν μια απλότητα που συγκινεί. Τόπος ανόθευτος, αγνός και ήρεμος, μακριά από τη βουή της σύγχρονης βαρβαρότητας.

Το μοναστήρι περιλαμβάνει τρεις εκκλησίες. Το καθολικό είναι αγιορείτικου τύπου τρίκογχο μετά τρούλλου. Υπάρχουν κελιά και  χώροι φιλοξενίας επισκεπτών. Επίσης το μοναστήρι φιλοξενεί πλούσια βιβλιοθήκη με πολλά βαρύτιμα ντοκουμέντα: πολύτιμα ιστορικά αρχεία,  χειρόγραφα εξέχουσας σημασίας, φιρμάνια, περγαμηνές και σπάνια σωζόμενα θρησκευτικά κειμήλια. Ξεχωρίζουν η περίτεχνη ασημένια καντήλα-τάμα του Κατσαντώνη, ο χρυσομετάξινος επιτάφιος του 1584, ένας ξυλόγλυπτος σταυρός του 1680, εικόνες από το 13ο αιώνα και βέβαια η παμπάλαια ξακουστή εικόνα της Παναγίας της Τατάρνας για χάρη της οποίας συρρέουν εδώ οι προσκυνητές. Να αναφέρουμε επιπλέον ότι η θρησκευτική παράδοση αφηγείται για έναν αγαθό βοσκό που πριν από πολλούς αιώνες πέρασε κολυμπώντας τον Ασπροπόταμο και με οδηγό ένα άσβεστο φως ανακάλυψε μία μικρή χειροποίητη εικόνα με παρά πολύ μικρές ψηφίδες που αναπαρίστανε την Άκρα Ταπείνωση του Ιησού, εικόνα σπάνιας αξίας που φυλάσσεται πλέον στο Σκευοφυλάκιο της μονής, κι’ αυτό διότι για πολλά χρόνια οι προσκυνητές αφαιρούσαν από την εικόνα τις ψηφίδες της, για φυλαχτό! Το 1963 αυτή η εικόνα εκτέθηκε στην Πανευρωπαϊκή Έκθεση Βυζαντινής Τέχνης! Στις 8 του Σεπτέμβρη, στην Κοίμηση της Θεοτόκου, γίνεται τρικούβερτο πανηγύρι που συγκεντρώνει κόσμο όχι μόνο από το χωριό του Τριπόταμου (παλιά Τατάρνα) αλλά και από ολόκληρη την Ευρυτανία και την Αιτωλοακαρνανία. Την επομένη η ησυχία επανέρχεται για τη μονή και τους ελάχιστους, πλέον, μοναχούς που απέμειναν σε τούτη την ιστορική κοιτίδα. 

Το παλιό ιστορικό μοναστήρι, ορμητήριο επαναστατών!

Ας γυρίσουμε όμως στο παρελθόν για να αναφερθούμε στο πρώτο, το παλιό ιστορικό μοναστήρι της Τατάρνας (ή Τετάρνας). Το όνομα αυτό έχει πιθανόν σέρβικη/κροάτικη ρίζα και περιγράφει τόπο με πλούσια βλάστηση. Ο γενέθλιος χρόνος του μοναστηριού χάνεται μέσα στους αιώνες! Μία ανεπίσημη εκδοχή κάνει λόγο για το έτος 1111 που το ορίζει ως Βασιλομονάστηρο ιδρυθέν από τη βασίλισσα της Άρτας Θεοδώρα, η οποία όμως έζησε έναν αιώνα αργότερα, άρα η εκδοχή αυτή δεν ευσταθεί, αν και εικάζεται ότι υπήρχε κάποιο κτίσμα το οποίο βέβαια δεν ίδρυσε η προαναφερομένη, αλλά ενδεχομένως να το ενίσχυε με διάφορους τρόπους. Πάντως η επίσημη ιστορική έρευνα με βάση και την ιδρυτική διακήρυξη της μονής τοποθετεί την ίδρυση της Μοναστηριού  στα 1556. Ένα χρόνο πριν είχαν φτάσει εδώ οι μοναχοί Μεθόδιος και Δαβίδ. Οι ίδιοι έγραψαν πως αντίκρισαν τα ερείπια ενός προϋπάρχοντος μικρού ναού τον οποίο θέλησαν να ξανακτίσουν. Η βαθύτερη αιτία που έκανε την τοποθεσία προνομιακή για αυτή την επιλογή ήταν η συνθήκη του Ταμασίου (1525) βάση της οποίας οι Τούρκοι διατήρησαν πολλά από τα βυζαντινά προνόμια αυτονομίας σε όλη την επικράτεια των Αγράφων. Συνεπώς ο τόπος και οι συνθήκες ήταν ιδανικές για την ίδρυση Μονής η οποία ονομάστηκε, αρχικά, Παναγία Φανερωμένη και αναγνωρίστηκε επισήμως, με διασωζόμενο σιγίλιο του Οικουμενικού Πατριάρχη Διονυσίου, ως Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή. Το μοναστήρι ενισχύθηκε για μεγάλο διάστημα από τον Σκαρλάτο ένα πάμπλουτο Φαναριώτη με αγραφιώτικη καταγωγή. Ακολούθως ιδρύθηκαν μετόχια και θυγατρικοί ναοί, όχι μόνο στην κοντινή περιοχή, αλλά μέχρι το Αγρίνιο και το Αιτωλικό, τη Θεσσαλονίκη και την Πόλη! Η φήμη της μονής Τατάρνας εξαπλώνεται και οι επαφές της φτάνουν μέχρι τη Ρωσία, τις Παραδουνάβιες περιοχές και τη Βενετία! Αναπόφευκτη εξέλιξη ήταν να καταστεί πολιτικό κέντρο διεθνών αντιτουρκικών ζυμώσεων. Συν τοις άλλοις, το μοναστήρι θα γνωρίσει και σημαντική οικονομική ανάπτυξη. Υπό την κατοχή του θα περιέλθουν μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Κτήματα, αμπέλια, ελιές, μελισσοκομία, κτηνοτροφία και φυσικά πολλά χρήματα, απαρτίζουν την περιουσία του. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι στην εποχή της ακμής του μοναστηριού, κοντά στο 1650, έδρευαν πάνω από 200 μοναχοί, ενώ απασχολούνταν και πολλοί κολίγοι και βοσκοί. Από εκείνους τους μεροκαματιάρηδες της γης θα φτιαχτεί και το διπλανό φτωχοχώρι της Τατάρνας, ο σημερινός Τριπόταμος.

Κάποια στιγμή, όπως ήταν φυσικό επακόλουθο το μοναστήρι θα κεντρίσει και το ενδιαφέρον των καταδιωκόμενων και άλλων αγωνιστών κι έτσι θα καταστεί καταφύγιο και σημείο συνεύρεσής τους. Από εδώ θα ξεκινήσει στα 1601 την πρώτη εξέγερσή του ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος (ή Σκυλόσοφος όπως τον καθύβριζαν οι εχθροί του) ο οποίος αν και κατέλαβε προσωρινά τα Γιάννενα, τελικά το κίνημά του κατεστάλη και ο ίδιος συνελήφθη, γδάρθηκε ζωντανός και το πτώμα του, παραγεμισμένο με άχυρα, διαπομπεύθηκε στην πόλη. Τη μονή επισκέπτονταν συχνά και οι διδάσκαλοι του γένους Ευγένιος ο Αιτωλός εκ Βραγγιανών Αγράφων και ο μαθητής του Αναστάσιος Γόρδιος ο ιατροφιλόσοφος. Όμως, το σημαντικότερο όλων είναι ότι το μοναστήρι της Τατάρνας θα αποτελέσει, για τους επόμενους δυόμιση αιώνες, σημαντικό ορμητήριο των επαναστατών Κλεφτών με αντάλλαγμα εκ μέρους τους τη φύλαξή του από επιδρομές! Μάλιστα οι παλιοί, γιαγιάδες και παππούδες μας, έλεγαν χαρακτηριστικά: «Μωρέ Τετάρνα το ’καμε ετούτος το σπίτι  τ’»!!! Να αναφέρουμε το θρυλικό ασυμβίβαστο αγραφιώτη επαναστάτη Κατσαντώνη και τον αδερφό του το Λεπενιώτη, τον Ανδρούτσο, τον Καραϊσκάκη κ.α. Όταν ο «γιός της καλόγριας» αποφάσισε, στα 1823, να χτυπήσει τους Τούρκους στην Κορομηλιά στο Σοβολάκο, η μονή τροφοδοτούσε και ενίσχυε ποικιλοτρόπως κοντά στους 4.000 πολεμιστές! Μάλιστα αναφέρεται και το παρακάτω περιστατικό όσον αφορά τον Καραϊσκάκη: προτού αναχωρήσει για τη μάχη, μπήκε στο Μοναστήρι και προσκυνώντας την εικόνα της Παναγίας της Ταταρνιώτισσας αναφώνησε: «Τώρα να σε ιδώ Μαυρομάτα. Αν νικήσουμε θα σε προσκυνώ για Παναγία, αλλιώς…»! Μία άλλη μοναδική περίπτωση αφορά τις Αγγελική και Μαριώ, συγγενείς μοναχών, που μεταμφιεσμένες σε ιερωμένους προσπάθησαν να περάσουν τρόφιμα και πολεμοφόδια από το μοναστήρι προς τους επαναστάτες κάτω από τη μύτη των Τούρκων. Αποκαλύφθηκαν, λόγω της προχωρημένης εγκυμοσύνης της Μαριώς, και δολοφονήθηκαν στη θέση Παπαδιά. «Ποιος είδε θηλυκό παπά και διάκο γκαστρωμένο» μολογάει το δημοτικό τραγούδι! Εξαιτίας όλων αυτών το μοναστήρι θα λεηλατηθεί και θα καεί πολλές φορές από τους κατακτητές, αλλά με επιμονή θα χτίζεται ξανά και ξανά! Αναφέρουμε ορισμένες χαρακτηριστικές περιπτώσεις καταστροφών και πυρπολήσεων που καταμαρτυρούνται: το 1784, ακόμη το 1804 και το 1811 από καθεστωτικούς Αρβανίτες διώκτες των Κατσαντωναίων, επίσης το 1821 αμέσως μετά τη νικηφόρα μάχη της Τατάρνας, καθώς και το 1823 από το Μουσταή Πασά της Σκόνδρας όταν αυτός κατηφορίζοντας προς Καρπενήσι-Μεσολόγγι, συνέτριβε στο πέρασμά του όλες τις εστίες αντιστάσεων.

Κατά τη διάρκεια της μεγάλης εξέγερσης του 1821 πολλοί μοναχοί θα ακολουθήσουν ως συμμαχητές τους επαναστάτες. Μετά τις συνεχείς καταστροφές το μοναστήρι θα ερημώσει και θα παρακμάσει. Με τη νίκη της επανάστασης κάποιοι εναπομείναντες μοναχοί επιστρέφουν. Ερείπια και στάχτες τους περιμένουν μα και η γνωστή εχθρική στάση των βασιλιάδων της Βαυαροκρατίας. Εντέλει, καταφέρνουν να προσεγγίσουν τον ίδιο τον Όθωνα, να πάρουν άδεια ανέγερσης και με τη συνδρομή δικού του μηχανικού το μοναστήρι θα ξαναχτιστεί, στα 1843, λίγο νοτιότερα από την παλιά του θέση. Όμως η κατασκευή θα ραγίσει. Τα επόμενα χρόνια, όλα θα αλλάξουν, τίποτε δεν θα είναι όπως παλιά. Πολλές από τις μετέπειτα γενιές των μοναχών, παρακινούμενες από ιδιοτελή συμφέροντα,  έρχονται σε ρήξη με τους κατοίκους και τις κοινότητες αντιδικώντας συνεχώς στα δικαστήρια για τις εκτάσεις. Μέχρι που μετά από 120 χρόνια, το 1963, το ραγισμένο μοναστήρι της Τατάρνας θα βουλιάξει εξαιτίας σεισμικών δονήσεων και τρομερών κατολισθήσεων που έκαναν όλη την περιοχή να τρέμει, λόγω των ανακατατάξεων που συνέβησαν στα εδάφη από τα έργα στη λίμνη. Σε ένα σκηνικό τρόμου η γη άνοιξε και κατάπιε πολλά σπίτια αλλά και το ίδιο το μοναστήρι. Με κίνδυνο της ζωής τους μερικοί χωρικοί διέσωσαν μέσα από τα ερείπια κάποια κειμήλια! Το 1965 τα νερά της τεχνητής λίμνης θα σκεπάσουν δια παντός την παλιά ακίνητη περιουσία του μοναστηριού, κτήματα, μετόχια, αλλά και σπίτια και χωράφια των κατοίκων του χωριού. Το 1969 με πρωτοστάτη τον δραστήριο ηγούμενο Δοσίθεο η μονή θα ξαναχτιστεί για πολλοστή φορά σε παραπλήσια θέση με την προηγούμενη και σε στέρεο πλέον έδαφος. Να σημειώσουμε, εμβόλιμα, ότι για ένα διάστημα (1943-1944) στην Τατάρνα λειτούργησε και ένα νοσοκομείο της Εθνικής Αντίστασης!

Το ιστορικό γιοφύρι!

Το Παλιό Μοναστήρι βρίσκονταν σε νευραλγικό σημείο. Ανάμεσα σε δύο ξακουστά γιοφύρια-σημαντικούς κόμβους επικοινωνίας προς Αιτωλοακαρνανία, Άγραφα και Θεσσαλία. Το ένα ήταν «του Μανόλη» που γεφύρωνε τον Αγραφιώτη ποταμό (σήμερα όταν πέφτει η στάθμη της λίμνης μισοεμφανίζεται μέσα από τα νερά η καμάρα του)! Το άλλο ήταν αυτό «της Τατάρνας» στον Αχελώο. Εκείνα λοιπόν τα χρόνια η Ευρυτανία συνδέονταν με τον απέναντι ορεινό Βάλτο με το πανέμορφο πετρόχτιστο γιοφύρι της Τατάρνας. Μονότοξο-διαμέτρου 40μ, ένα «γερό σκαρί», αληθινό κατασκευαστικό θαύμα της εποχής! Το θεμελίωσαν στα μισά του 17ου αιώνα (1659) ξακουστοί πρωτομάστορες, Ηπειρώτες και Ευρυτάνες, ανδρώνοντάς το με ντόπιο λιθάρι. Σκέτο θηρίο, ακούμπαγε τη μονή καμάρα του σε δυο αντικρινά βράχια και δεν το ‘σκιαζε ο ορμητικός Αχελώος που στροβιλίζονταν αγριεμένος από κάτω του.

Δίπλα στο γιοφύρι ανάβλυζε, τότε, η πηγή της Μαρδάχας, πλούσια σε νερά ασύλληπτης διαύγειας! Το όνομά της ίσως σημαίνει, στη βλάχικη ή σλάβικη διάλεκτο, "αιώνια Άνοιξη". Μάλιστα πιθανολογείται ότι πλησίον της πηγής υπήρχε αρχαίος ιερός χώρος όπου γίνονταν λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμή του θεού Αχελώου! Οι παλιοί ισχυρίζονταν πως η Μαρδάχα επικοινωνούσε με την Παμβώτιδα λίμνη των Ιωαννίνων. Επίσης έλεγαν ότι σε αυτή οφείλονταν το έντονο γαλάζιο χρώμα του Αχελώου ποταμού. Σε αυτό το σημείο το μοναστήρι της Τατάρνας είχε ένα από τα κοντινά μετόχια του με το μικρό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Μάλιστα στη συγκεκριμένη πλατανόφυτη τοποθεσία γίνονταν και σημαντική επταήμερη εμποροπανήγυρη! Σήμερα το παλιό γεφύρι, όπως και η πηγή, είναι βυθισμένα στην τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών που για χάρη της… ΔΕΗ «κατάπιε» και πολλά χωριά και παραλίμνιους οικισμούς! Όμως στην ίδια θέση -αλλά αρκετά ψηλότερα- κατασκευάστηκε (1965-1970) από τον πολιτικό μηχανικό/πανεπιστημιακό καθηγητή Αρίσταρχο Οικονόμου, η σημερινή σύγχρονη γέφυρα της Τατάρνας που ενώνει τους όμορους νομούς Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας. Έχει συνολικό μήκος 500 μέτρα και ανοίγματα 150+ 196 +97 μ. Λες και θέλει και τούτη να συναγωνιστεί την αίγλη του παλιού γεφυριού κατέκτησε τρία σπουδαία διεθνή βραβεία ως παγκόσμιο επίτευγμα και έτσι παρασημοφορημένη καμαρώνει ατενίζοντας από ψηλά το μαγικό τοπίο της λίμνης.

Η περίφημη μάχη της Τατάρνας

Εδώ, λοιπόν, πλησίον του μοναστηριού, στη γέφυρα της Τατάρνας, γράφτηκε μια πολύ σημαντική σελίδα του ξεσηκωμού του 1821. Η Ευρυτανία και τα Άγραφα αποτελούσαν, όπως έχουμε ξαναπεί, επαναστατική έπαλξη! Το δύσβατο του εδάφους, η λεύτερη ψυχοσύνθεση των κατοίκων, η επαναστατική παράδοση από τα χρόνια των Κατσαντωναίων και οι γενικότερες συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί, καθιστούσαν τον τόπο ιδανικό για εξεγέρσεις. Βρισκόμαστε στις αρχές του 1821. Στη Λευκάδα, στο σπίτι του Φιλικού ποιητή Ιωάννη Ζαμπέλιου, συναντώνται ορισμένοι Ρουμελιώτες καπεταναίοι (οι παλιοί Κατσαντωναίοι, Καραϊσκάκης και Τσιόγκας, επίσης οι Βαρνακιώτης, Μακρής, Πανουργιάς, Ανδρούτσος, Βελής κ.α) καθώς και κάποιοι εκπρόσωποι Υδραίων και Πελοποννήσιων (Τομπάζης, Μαυρομιχάλης) οι οποίοι συσκέπτονται όλοι μαζί για να αναλάβουν συγκεκριμένα καθήκοντα ο καθένας ενόψει της επικείμενης Επανάστασης.

Εκεί παρευρίσκεται και ο 31χρονος Οδυσσέας Ανδρούτσος, φλογερός επαναστάτης, ψημένος από μικρός στην τέχνη του πολέμου. Γεννημένος στην Ιθάκη ήταν γιός του παλιού δολοφονημένου οπλαρχηγού Ανδρέα Βερούση από τις Λιβανάτες Φθιώτιδας (το πραγματικό του όνομα ήταν Βερούσης αλλά του δόθηκε το προσωνύμιο Ανδρούτσος εξαιτίας της δύναμης και της ανδρείας που τον διέκρινε). Ο Οδυσσέας φέρονταν να έχει Αρβανίτικη καταγωγή, αλλά υπήρχε και μία ασαφής πληροφορία και για Βενετσιάνικη (Andruzzo). Σίγουρα ήξερε να μιλά ξένες γλώσσες! Εκπαιδεύτηκε, όπως πολλοί άλλοι επαναστάτες, στη στρατιωτική ακαδημία του Αλή Πασά στα Γιάννινα και αργότερα, το 1818, μυήθηκε και στη Φιλική εταιρία. Στη Λευκάδα συμφωνείται η κατανομή των ρόλων. Ο Οδυσσέας θα αναλάβει τον ξεσηκωμό της Ανατολικής Στερεάς, με κύριο καθήκον να εμποδίσει την κάθοδο των Τούρκων στο Μωριά. Ένα τρικούβερτο γλέντι επισφραγίζει τις αποφάσεις των καπεταναίων! Κατόπιν τούτων, ο Ανδρούτσος, αφού πρώτα προφυλάσσει την οικογένειά του στους Παξούς, μπαίνει μεταμφιεσμένος μέσα σε ένα μικρό πλεούμενο και περνάει αρχικά στην Πάτρα όπου συναντιέται με το Ρώσο πρόξενο, Φιλικούς και επαναστάτες. Στη συνέχεια κατευθύνεται στο Βάλτο/Λεπενού όπου και θα ανταμωθεί με τους Τσιόγκα, Βαρνακιώτη, Ίσκο, τους οποίους και προτρέπει να ξεκινήσουν αμέσως την εξέγερση. Οι τελευταίοι συνιστούν κάποια μικρή υπομονή καθώς θεωρούν ότι δεν είναι η πιο κατάλληλη στιγμή και πως προέχει μία καλύτερη οργάνωση, μιας και οι Τούρκοι υποψιασμένοι έχουν πιάσει την περιοχή και ενδέχεται ο άμαχος πληθυσμός να κινδυνεύσει με σκληρά αντίποινα. Ο Ανδρούτσος διαφωνεί μαζί τους και χολωμένος συγκεντρώνει λίγους ένοπλους και ξεκινά για το γνώριμο μοναστήρι της Τατάρνας. Στις 21 Μαρτίου 1821 καταλύει εκεί. Από την Τατάρνα ο Οδυσσέας θα γράψει και θα στείλει στο Γαλαξίδι μια επαναστατική διακήρυξη όπου μεταξύ άλλων αναφέρει καθαρά και ξάστερα: «Στ’ άρματα αδέρφια. Ή να ξεσκλαβωθούμε ή όλοι να πεθάνουμε»! Ο Ανδρούτσος είναι αποφασισμένος για όλα!

Ηγούμενος του μοναστηριού της Τατάρνας είναι ο «Κυπριανός» (Κώστας Σαξονίδης από τη Βούλπη της Ευρυτανίας), ένας 50άρης αψύς και μαχητικός άντρας, παλιός φίλος των Κατσαντωναίων και του Καραϊσκάκη. Αυτός πληροφορεί τον Οδυσσέα ότι την επόμενη μέρα θα περάσει από το γιοφύρι της Τατάρνας με κατεύθυνση το Μεσολόγγι μια εχθρική χρηματαποστολή με επικεφαλής τον σκληρό τουρκαρβανίτη Χασάνμπεη Γκέκα και πάνω από 60 διαλεχτούς ένοπλους συνοδούς. Ο Ανδρούτσος, δεν το πολυσκέφτεται, αποφασίζει αμέσως να χτυπήσει! Απώτερος στόχος του είναι να ξεκινήσουν άμεσα οι ένοπλες συγκρούσεις και έτσι να μπουν χωρίς δισταγμούς και οι υπόλοιποι καπεταναίοι στον αγώνα! Στο πλευρό του τάσσεται και ο ίδιος ο Κυπριανός με καμιά δεκαριά μαχητικούς οπλισμένους καλόγερους! 

Tην επομένη, 22 Μαρτίου 1821, οι επαναστάτες στήνουν καρτέρι λίγο πριν την ανατολική μεριά του γιοφυριού, από την πλευρά της Ευρυτανίας, δίπλα στη Μαρδάχα. Καλυμμένοι και πανέτοιμοι, περιμένουν την κατάλληλη στιγμή. Όταν η εχθρική αποστολή διαβαίνει το στενό μονοπάτι, τότε οι ενεδρεύοντες «βάζουν» συντονισμένα και από παντού εναντίον τους. Ο Οδυσσέας με τους δικούς του και ο Κυπριανός με τους καλογέρους του, βαράνε όλοι μαζί στο ψαχνό. Οι Τούρκοι βρίσκονται ανάμεσα σε δύο πυρά και αιφνιδιάζονται. Επικρατεί πανικός! Αλαφιασμένοι προσπαθούν να ξεφύγουν και να αμυνθούν αλλά μάταια. Αντιβουίζουν τα φαράγγια του Ασπροπόταμου από τις μπαταριές. Τα καριοφίλια ξερνούν τα θανατερά βόλια καταπάνω τους και οι αντίπαλοι σωριάζονται νεκροί κατά δεκάδες. Ακολουθεί γιουρούσι με γυμνά σπαθιά! Οι Τούρκοι μακελεύονται, με 25 νεκρούς και πολλούς τραυματίες. Ο ίδιος ο αρχηγός τους ο Χασάνμπεη Γκέκα πέφτει κι αυτός νεκρός! Από τους επαναστάτες δεν υπάρχουν απώλειες! Όσοι εκ των εχθρών απομένουν παραδίδονται και πέφτοντας στα γόνατα εκλιπαρούν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο να τους χαρίσει τη ζωή.

Αυτός αφού τους αφοπλίζει, τους αφήνει να φύγουν, προβαίνοντας προηγουμένως σε μία πράξη που όμοιά της δεν έχει ξανασυμβεί στα χρονικά του Αγώνα: Μαζί με την ελευθερία χαρίζει στους εχθρούς και τα χρήματα της αποστολής για να επιστραφούν στους πασάδες κατόχους τους!!! Με αυτό τον τρόπο ο Ανδρούτσος θα στείλει το μεγάλο περήφανο μήνυμα ότι ο Αγώνας γίνεται για τη χιλιάκριβη τη Λευτεριά και όχι για πλιάτσικο! Αυτό το γεγονός από μόνο του κατατάσσει τη μάχη της Τατάρνας στις πιο σημαντικές στιγμές της Εξέγερσης του 1821 με τεράστιο συμβολικό νόημα!

Μετά τη μάχη της Τατάρνας, η φωτιά της επανάστασης θα ανάψει για τα καλά στη Ρούμελη. Στις 8 Μάη 1821 ο Οδυσσέας θα δώσει την ξακουστή νικηφόρα μάχη στη Γραβιά, επικεφαλής 118 ανδρών κόντρα σε 8.000 του Ομέρ Βρυώνη, παρεμποδίζοντας προσωρινά την κάθοδό του στην εξεγερμένη Πελοπόννησο!!! Δύο μέρες μετά, στις 10 Μαϊου 1821, ο Κώστας Βελής (Κ. Στεργιόπουλος) θα κηρύξει επισήμως την επανάσταση στο Κεράσοβο Ευρυτανίας! Αυτός ήταν ο μεγάλος Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο ανυπόμονος και ψυχωμένος μαχητής που αν και ανακηρύχθηκε Αρχιστράτηγος της Επανάστασης στην Ανατολική Στερεά, εντούτοις μετέπειτα -στα 1825- θα απογοητευθεί από τα καμώματα των κοτζαμπάσηδων, αλλά και των πολιτικών καλαμαράδων και αχρείων αρχόντων (Κωλέττηδες, Μαυροκορδάτοι κλπ) θα έρθει σε κόντρα μαζί τους και θα κατηγορηθεί για προδοσία του Αγώνα! Θα φυλακιστεί και τελικά θα δολοφονηθεί από το όργανο των αντιπάλων του, τον Γκούρα, άνθρωποι του οποίου θα βασανίσουν και τελικά θα στραγγαλίσουν μέσα στο κελί του τον Οδυσσέα. Κατόπιν θα γκρεμίσουν το πτώμα του από την Ακρόπολη σκηνοθετώντας «ατύχημα» από δήθεν απόπειρα απόδρασής του!!!   

Όσο για το μοναστήρι της Τατάρνας, μετά τη μάχη θα καεί και πάλι για εκδίκηση, όπως προαναφέρθηκε. Ο ηγούμενος Κυπριανός θα ενταχθεί με 50 ένοπλους καλόγερους στο επαναστατικό κίνημα και θα πολεμήσει για χρόνια μαζί με τον Ανδρούτσο, το Βελή, τον Καραϊσκάκη και άλλους ακόμη οπλαρχηγούς. Με την απελευθέρωση θα επιστρέψει, με 12 μόνο καλογέρους που του απέμειναν, στην καμένη Τατάρνα και θα αποσυρθεί σε ένα από τα μετόχια της μονής, όπου στεγάζονταν οι μύλοι, στον Αϊ Γιώργη (που βρίσκεται και αυτό σήμερα στο βυθό της τεχνητής λίμνης) όπου και θα πεθάνει στα 1838. Μετά θάνατον θα παρασημοφορηθεί!

Χρειάστηκαν σχεδόν 150 χρόνια για να γιορταστεί για πρώτη φορά η μάχη της Τατάρνας, το 1973. Μια απλή μαρμάρινη πλάκα, τοποθετημένη από το Σύλλογο Τριποταμιτών σε ένα βράχο δίπλα στη γέφυρα, θυμίζει όσα οφείλουμε να μην ξεχνάμε...

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Τούτος ο τόπος σού ανήκει...

Εσύ Ευρυτάνα να αποφασίσεις!

Μόνο εσύ δικαιούσαι να ορίσεις τη μοίρα και το μέλλον της παρθένας Γης σου! Καμία υπεράνω ρυθμιστική αρχή, κανείς εξουσιαστής, κανένας πιθανός διαμεσολαβητής συμφερόντων και καμία εταιρία κερδοφορίας, δεν έχει το δικαίωμα να υπερβεί τη δική σου βούληση! Ούτε ποτέ, ουδείς ψευδοσωτήρας ή εκπρόσωπος της συμφοράς δεν μπορεί να σε παρακάμψει μήτε να σε αντικαταστήσει, εάν εσύ δεν το επιτρέψεις!

Ο τόπος είναι δικός σου και αυτά τα άγια χώματα ανήκουν σε εσένα και τις επόμενες γενιές. Εσύ τα κράτησες αμόλυντα και λεύτερα αιώνες τώρα…

Εσύ θα αποφασίσεις ποια εικόνα θέλεις και αξίζει για τον τόπο σου!

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Το… στοίχειωσε η φύση!

Στην Ευρυτανία υπάρχουν άπειρες δασικές διαδρομές που ελίσσονται σε μέρη σχεδόν απάτητα και απροσπέλαστα. Μονάχα σκληροτράχηλα αγροτικά και άλλα οχήματα ειδικών διαδρομών προσεγγίζουν τέτοια σημεία και αυτά όχι όλες τις εποχές του χρόνου καθώς το χειμώνα πολλοί από τους ούτως ή άλλως δύσβατους δρόμους κλείνουν είτε από χιονοπτώσεις είτε από καταρρεύσεις τμημάτων του χωμάτινου οδοστρώματος εξαιτίας των νεροποντών.

Το φορτηγό της... αυθάδειας που βλέπετε στη φωτογραφία μας, στέκει στην άκρη του δρόμου ξεχαρβαλωμένο και εγκαταλελειμμένο. Απ’ ότι φαίνεται κάποτε θα επιχείρησε, αψηφώντας τις αντίξοες συνθήκες του τόπου, να διασχίσει τούτο το δύσκολο σημείο μεταφέροντας στην καρότσα του τα ίδια "τα σπλάχνα" του βουνού (κορμούς δένδρων).

Η ίδια η φύση το εκδικήθηκε "στοιχειώνοντάς το" προς συμμόρφωση και παραδειγματισμό και άλλων μελλοντικών "ασελγούντων" εις βάρος της!

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης" 

Ποιος θυμάται την «Πρωτεύουσα της Ελεύθερης Ελλάδας»;

Η Βίνιανη τότε και σήμερα...

Περπατώντας στα σιωπηλά σοκάκια της Παλιάς Βίνιανης, ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση δίπλα σε χορταριασμένες αυλές και μισογκρεμισμένους πέτρινους τοίχους, θαρρείς πως ο χρόνος σταμάτησε! Παλιά ετοιμόρροπα σπίτια χάσκουν ερειπωμένα με μισάνοιχτες πόρτες, τρύπιες σκεπές και ξεχαρβαλωμένα παράθυρα. Η ματιά ακάλεστη τρυπώνει στην εγκατάλειψη για να σταθεί σε σκονισμένα παμπάλαια αντικείμενα φορτισμένα με βαριές μνήμες σε τούτα τα αφημένα από χρόνια νοικοκυριά. Μια απόκοσμη ησυχία πλανιέται ολόγυρα που τη διακόπτει μονάχα το κελάρυσμα των τρεχούμενων νερών κι εκείνη η απαλή αύρα από το Ευρυτανικό αεράκι που κατηφορίζει ως εδώ από τις γύρω δασόφυτες πλαγιές που κλείνουν στην αγκάλη τους την ιστορική Βίνιανη σε υψόμετρο 620 μέτρων. Η ευεργετική δροσιά του βουνίσιου αέρα αναμειγνύεται με τις μοσχομυρωδιές του χαμόμηλου και των αγριολούλουδων που ξεπετάγονται ανάμεσα από τις πέτρες και τα χαλάσματα.

Ο Αϊ Γιώργης βιγλίζει από ψηλά από το «δικό του» λόφο, εκεί, που όπως λένε, υπήρχε κάποτε ένα αρχαίο φρούριο! Να και τo παρεκκλήσι των Αγίων Αναργύρων. Η καμπάνα του, ίσα που λικνίζεται στον αέρα λες και θέλει να τον νικήσει για να ηχήσει ξανά όπως τότε, στα καλέσματα της λευτεριάς! Κάπου εδώ στέκει και το λίθινο σπίτι που στέγαζε τότε το τυπογραφείο του ΕΛΑΣ. Βαδίζοντας συναντώ που και που και κάποια λίγα κτίσματα αλλιώτικα από τ’ άλλα, καλοστεκούμενα και ανακαινισμένα, σημάδι ότι κάποιοι σα να επιδιώκουν να ξαναζωντανέψουν με την προσωπική τους δημιουργία ένα «χωριό-φάντασμα» που μοιάζει να παραδόθηκε στο σάβανο του πανδαμάτορα χρόνου από εκείνη την πικρή μέρα της 6ης Φλεβάρη του 1966 που ο Εγκέλαδος αποφάσισε να το επισκεφτεί. Λίγο αργότερα η Παλιά Βίνιανη θα εκκενωθεί καθώς θα χαρακτηριστεί «επικίνδυνη λόγω κατολίσθησης». Έτσι το «κράτος των νικητών» θα βρει την αφορμή για να απαλλαγεί από ένα ζωντανό ενοχλητικό σύμβολο που σκάλιζε ανήσυχα τη λαϊκή μνήμη.

Οι κάτοικοι; Όσοι δεν πήραν τους γνωστούς άγνωστους δρόμους για τα αστικά κέντρα και την ξενιτιά θα μετακομίσουν κάπου 7 χιλιόμετρα παραδίπλα, στη θέση «Λιβάδια», εκεί όπου πια θα χτιστεί η Νέα Βίνιανη με τα καινούργια δίπατα σπίτια και τη χαρακτηριστική μεγάλη πλατεία. Από πάνω, στο λοφίσκο, δεσπόζει η εκκλησία της Παναγίας που πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο και τότες γίνεται σπουδαίο αντάμωμα και γλέντι τρικούβερτο! Πιθανολογείται πως το όνομα «Βίνιανη» έλκει την καταγωγή του από τη λατινική λέξη «vinum» (κρασί) ίσως από τα πολλά αμπέλια που λέγεται πως υπήρχαν στην περιοχή σε αλλοτινούς μακρινούς καιρούς. Σήμερα οι φυσιολάτρες και οι οδοιπόροι της περιπέτειας που φτάνουν μέχρι τη Βίνιανη- σχεδόν 31 χλμ. από το Καρπενήσι- εξερευνούν το πανέμορφο φαράγγι της με τους καταρράχτες, διαβαίνουν τα μαγικά μονοπάτια της με τους παλιούς νερόμυλους, επισκέπτονται τα λείψανα του αρχαίου κάστρου της, καμαρώνουν το παλιό μονότοξο πέτρινο γιοφύρι της και χαίρονται τον ξακουστό Μέγδοβα ποταμό που φιδογυρνάει απείθαρχος ανάμεσα από τις δασωμένες χαράδρες.

Π.Ε.Ε.Α. - 10 ΜΑΡΤΗ 1944

Τα δικά μας βήματα, όμως, επιμένουν πιότερο εδώ, στο παλιό χωριό, στην αυθεντική Βίνιανη του παρελθόντος! Έτσι, όταν άνοιξα το μικρό σιδερένιο πορτάκι κι άρχισα να κατεβαίνω τα σκαλιά προς το παλιό σχολειό, όπου σήμερα στεγάζεται το μουσείο της ΠΕΕΑ, ένιωσα παράξενα. Ήταν που είχα ακούσει τόσα!

                          

Μια αδιόρατη συγκίνηση με συνόδευε ως τον περίβολο με τις προτομές και το μαρμάρινο ηρώο με την επιγραφή : «Τα θεμέλια μου στα βουνά και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους και πάνω τους η μνήμη καίει άκαυτη βάτος, Οδ. Ελύτης. ΠΕΕΑ Βίνιανη 1944»! Ο Άρης, ο Σαράφης, οι Ελασίτες, οι Ανταρτοπούλες, τα Επονιτόπουλα αλλά και… οι υπουργοί της Κυβέρνησης του Βουνού, ήταν κι αυτοί εδώ, σιμά μας! 

Το μουσείο μας υποδέχεται: Το βλέμμα μαγνητίζεται με την αναπαράσταση του χώρου συνεδριάσεων της ΠΕΕΑ, τα σπάνια ντοκουμέντα από τη ζωή και την ένοπλη δράση των Ανταρτών, αλλά και τις αξέχαστες φωτογραφικές μνήμες από τις λαϊκές συνελεύσεις, τα συσσίτια της αλληλεγγύης και τις πολυποίκιλες πολιτιστικές δραστηριότητες στην Ελεύθερη Ελλάδα! Συνάμα και τα σπουδαία ιστορικά έγγραφα με τις πράξεις νομοθετικού και διοικητικού περιεχομένου της ΠΕΕΑ που έθεσε τα θεμέλια για την οργάνωση της νέας Λαοκρατούμενης Ελλάδας, αυτής που ονειρεύτηκαν οι μαχητές της και έδωσαν για χάρη της ποταμούς αίματος και θυσιών!    

Στις 10 του Μάρτη 1944,  εδώ στην Παλιά Βίνιανη της Ανταρτομάνας Ευρυτανίας, συγκροτείται η ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) η θρυλική «Κυβέρνηση του Βουνού»!  Η περιοχή αποτελεί το κέντρο του απελευθερωτικού αγώνα. Το Αντάρτικο γνωρίζει στην Ευρυτανία τη μεγαλύτερη ακμή του. Ο ΕΛΑΣ, το ΕΑΜ, η ΕΠΟΝ, η Αλληλεγγύη, και οι άλλες λαϊκές οργανώσεις μεγαλουργούν! Άντρες και γυναίκες, νέοι, γέροντες και παιδιά, όλοι έχουν κάτι να θυμηθούν από εκείνη την ηρωική εποχή που ο Ιταλογερμανός φασίστας κατακτητής βρήκε σε τούτα τα βουνά «το μάστορά του». Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι από τη Βίνιανη ξεκίνησαν και οι αντιστασιακές ομάδες στις 22- 11-1942 για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Τα πυκνά ελατοδάση, οι ρεματιές, οι αετίσιες κορφές, αλλά και τα φωλιασμένα στην αγκαλιά των βουνών φτωχοχώρια, μετατρέπονται σε αδούλωτα μετερίζια της ένοπλης πάλης του λαού μας για λευτεριά και ανεξαρτησία, για λαοκρατία και προκοπή. Ολόκληρη η Πίνδος «αστράφτει και βροντάει»! Πρώτη η Ευρυτανία με τον πρωτοκαπετάνιο της Άρη Βελουχιώτη, μετά από συνεχείς ένοπλες συγκρούσεις, εκκαθαρίζεται από την ξένη ακρίδα και απελευθερώνεται! Οι κατακτητές και οι ελεεινοί δωσίλογοι συνεργάτες τους εγκαταλείπουν το Καρπενήσι και αποσύρονται ντροπιασμένοι προς τη Λαμία. Μια πράσινη νησίδα λευτεριάς ανθεί μέσα στη μαύρη γερμανική κατοχή που κρατά ακόμη αιχμάλωτο σημαντικό τμήμα της χώρας. Όμως η ορεινή Ευρυτανία θα είναι αυτή που θα σηκώσει στη βασανισμένη ράχη της την περήφανη αντιστασιακή ιστορία ολάκερης της ανυπότακτης Ελλάδας.

Έτσι με απόφαση του ΕΑΜ και της 10ης ολομέλειας του ΚΚΕ αποφασίζεται να αποτυπωθεί η νέα πραγματικότητα μέσω της δημιουργίας ενός πρώτου κυβερνητικού σχήματος που θα  έχει σαν στόχο αφενός να κατευθυνθεί περαιτέρω ο ένοπλος αγώνας προς την τελική νίκη και αφετέρου να συγκροτηθούν διοικητικά, με βάση την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, οι απελευθερωμένες περιοχές που περιλαμβάνουν πολύ μεγάλα τμήματα της χώρας που ξεκινούν δίπλα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, την Ήπειρο, την Αιτωλοακαρνανία, τη Ρούμελη και φτάνουν, ως προς αυτή την κατευθυντήρια γραμμή, σχεδόν μέχρι έξω από την Αττική. Τέλος για να διοργανωθούν και εκλογές! Η πρώτη -προσωρινή- 5μελής σύνθεση της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), η οποία δεν θα μπορούσε να εδρεύει αλλού παρά στην πρωτοπόρα Ευρυτανία, ήταν: Πρόεδρος ο λεγόμενος «κόκκινος συνταγματάρχης» Ευριπίδης Μπακιρτζής, επίσης ο αντιστασιακός συνταγματάρχης Μανώλης Μάντακας, καθώς και οι: Γιώργης Σιάντος (Γραμματέας της ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας), Κώστας Γαβριηλίδης (Γραμματέας του Αγροτικού Κόμματος), Ηλίας Τσιριμώκος (Γραμματέας της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας). 

Ενώπιον αντάρτικων σχηματισμών και πλήθους λαού στη Βίνιανη, τα μέλη της ΠΕΕΑ έδωσαν τον παρακάτω όρκο: «Ορκίζομαι ότι θα εκτελέσω πιστά τα καθήκοντά μου σαν μέλος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, έχοντας σαν γνώμονα το συμφέρον της πατρίδας μου και του ελληνικού λαού, ότι θα αγωνιστώ με αυτοθυσία για την απελευθέρωση της χώρας μου από το ζυγό των κατακτητών, ότι θα υπερασπίζω παντού και πάντοτε τις λαϊκές ελευθερίες και θα είμαι παραστάτης και οδηγός του λαού στον αγώνα για τη λευτεριά του και τα κυριαρχικά του δικαιώματα».

Στις 18 Απριλίου 1944 η ΠΕΕΑ θα ανασχηματιστεί, με σκοπό να επιτευχθεί μια πιο πλατιά και ενωτική σύνθεση, με τη συμμετοχή και επιπλέον διαπρεπών προσωπικοτήτων της χώρας οι οποίοι στη συνέχεια θα διατελέσουν «γραμματείς» (υπουργοί) της Κυβέρνησης του Βουνού. Η νέα διευρυμένη σύνθεση της ΠΕΕΑ ήταν: Αλέξανδρος Σβώλος Πρόεδρος/Πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών, Ευριπίδης Μπακιρτζής Αντιπρόεδρος και υπουργός Επισιτισμού, Γιώργος Σιάντος των Εσωτερικών, Μανώλης Μάντακας των Στρατιωτικών, Άγγελος Αγγελόπουλος των Οικονομικών,  Σταμάτης Χατζήμπεης της Εθνικής Οικονομίας, Πέτρος Κόκκαλης της Κοινωνικής Πρόνοιας, Κώστας Γαβριηλίδης της Γεωργίας, Ηλίας Τσιριμώκος της Δικαιοσύνης, Νίκος Ασκούτσης της Συγκοινωνίας. Έτσι κόντρα στην κατοχική ταγματασφαλίτικη «κυβέρνηση» των ναζί αλλά και ενάντια στην άλλη «κυβέρνηση»-παρωδία των φυγάδων αγγλόδουλων βασιλιάδων και των αστών πολιτικών του Καϊρου, συγκροτείται στα βουνά η ενωτική λαοπρόβλητη Κυβέρνηση της Αντίστασης του Λαού ο οποίος παραμένει στον τόπο του και μάχεται για τη λευτεριά και την κοινωνική δικαιοσύνη. Ο ΕΛΑΣ τίθεται στη διάθεση της Κυβέρνησης του Βουνού. 

«…Η Επιτροπή πιστεύοντας πως η δύναμη της πηγάζει από το λαό και από το λαό αντλούνται όλες οι εξουσίες, θα συγκαλέσει στο πιο σύντομο χρονικό διάστημα Εθνικό Συμβούλιο, που θα αποτελείται από αντιπροσώπους του λαού εκλεγόμενους ελεύθερα…»! Η δέσμευση αυτή της Κυβέρνησης του Βουνού θα γίνει πράξη και η ΠΕΕΑ θα προκηρύξει εκλογές για τις 23 και τις 30 Απριλίου 1944. Μέσα σε αυτό το μικρό διάστημα πάνω από 1.800.000 πολίτες θα πάρουν μέρος με πρωτοφανή ενθουσιασμό στη γενική ψηφοφορία που διεξάγεται τόσο στις ελεύθερες όσο και στις κατεχόμενες ζώνες της χώρας (!!!) κυριολεκτικά κάτω και από τη μύτη των ναζί. Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας ψηφίζουν οι 18χρονοι νέοι και οι γυναίκες! Μέσω των εκλογών θα αναδειχτούν οι Εθνοσύμβουλοι (Βουλευτές) όπου θα συνεδριάσουν, από τις 14 έως τις 27 Μάη 1944, στο άλλο εμβληματικό χωριό μας στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας όπου θα καταρτιστεί ο Συνταγματικός Χάρτης της χώρας. 

Η αντιστασιακή εφημερίδα «Ρούμελη» (Όργανο της Επιτροπής του ΕΑΜ Στερεάς Ελλάδας, φύλλο 11, 5-4-1944) δίνει το στίγμα των ενωτικών προσπαθειών του ΕΑΜ που προηγήθηκαν της ίδρυσης της ΠΕΕΑ, καθώς και την αναγκαιότητα της λαϊκής ετυμηγορίας. Διαβάζουμε μεταξύ άλλων:

«…Το ΕΑΜ είναι η οργάνωση που αγκαλιάζει ολάκαιρο σχεδόν τον ελληνικό λαό, στις γραμμές του βρίσκονται πάνω από το 70% του πληθυσμού, τόσο στις πόλεις όσο και στην ύπαιθρο. Και σαν τέτοια πανεθνική οργάνωση θα μπορούσε να μην πάρει υπόψη της τις άλλες ποικιλώνυμες μικρές οργανώσεις. Κι’ όμως όχι. Εφ’ όσο οι οργανώσεις αυτές, επηρέαζαν έστω και ένα μικρό ποσοστό του ελληνικού λαού, το ΕΑΜ, με φανατισμό προσηλωμένο στην ιδέα της ενότητας ζήτησε τη συνεργασία τους ειλικρινά, τίμια, θαρραλέα. (….) η ευθύνη βαρύνει πέρα για πέρα τους πολιτικούς αρχηγούς που δε δέχτηκαν τις ισότιμες προτάσεις του, τις οργανώσεις ΕΔΕΣ-ΕΚΚΑ που κωλυσιέργησαν επίτηδες στις διαπραγματεύσεις για να τις τορπιλίσουν (….) Η Π.Ε.Ε.Α καλεί όλους τους πολιτικούς αρχηγούς, τους τίμιους πατριώτες, που πονούν την πατρίδα τους, να συνεργαστούν στη δημιουργία μια Κυβέρνησης Εθνικού Συνασπισμού. Οι πόρτες της Π.Ε.Ε.Α. είναι ανοιχτές. Η Π.Ε.Ε.Α καλεί όλους τους έλληνες αξιωματικούς να καταταγούν στον εθνικό στρατό, στον ηρωϊκό μας Ε.Λ.ΑΣ. Η Πολιτική Επιτροπή προσηλωμένη στη Λαϊκή Κυριαρχία, με την πρώτη πράξη της προκήρυξε εκλογές για Εθνικό Συμβούλιο, παρ΄ όλες τις δυσμενείς συνθήκες κάτω απ΄ τις οποίες ζούμε. Έχει ανάγκη η Πολιτική Επιτροπή της Λαϊκής σφραγίδας. Προσφεύγει στον ελληνικό λαό γιατί είναι ο μόνος αρμόδιος ν΄ αποφασίσει….»

H  ίδια εφημερίδα σε επόμενο φύλλο της (1-5-1944 ) έγραφε και τα εξής:

«…Στις 19 του Απρίλη καινούργιο μήνυμα ακούστηκε στα πέρατα της Ελλάδας. Η διεύρυνση και ο ανασχηματισμός της Πολιτικής Επιτροπής με τη συμμετοχή των συναγωνιστών Σβώλου, Αγγελόπουλου, Ασκούτση, Κόκκαλη και Χατζήμπεη. Η νέα αυτή αποφασιστική νίκη του απελευθερωτικού αγώνα, σκόρπισε σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, καινούργια ζωογόνο πνοή στο μολυσμένο αέρα της σκλαβωμένης Ελλάδας, που τον μολύνει η ντροπή και η σκλαβιά της Γερμανόδουλης Κυβέρνησης των Αθηνών και των μισθοφόρων της δολοφόνων του Ελληνικού λαού. Ολόκληρος ο Γερμανόδουλος Τύπος της Αθήνας μουγκρίζει και λυσσομανά  στη Πανεθνική αυτή επιτυχία, γιατί η ντόπια φασιστική αντίδραση δέχτηκε τα θανατερά χτυπήματα. Η λαϊκή ετυμηγορία με τις εκλογές  επισφράγισε τους ακατάβλητους αγώνες του ελληνικού λαού και δίνει ένα ακόμη αποστομωτικό χτύπημα στην αντίδραση και τους προδότες. Με διάγγελμά της η Πολιτική Επιτροπή σοφά διακήρυξε ότι ο λαός δημιουργεί αυτή τη στιγμή τη νέα μας Ιστορία. Δημιουργεί τη λευτεριά του. Δεν περιμένει μοιρολατρικά να του τη χαρίσουν έστω και οι καλύτεροι φίλοι του. Τη σφυρηλατεί με το σπαθί του, την πλάθει με τον ιδρώτα του μόχθου του και με τα δάκρυα της σκλαβιάς του. Την ποτίζει παντού με το αίμα του….»

Η Κυβέρνηση του Βουνού έχει να επιδείξει ένα σπουδαίο έργο. Με δεκάδες «Δελτία Πράξεων και Αποφάσεων της ΠΕΕΑ» μετουσίωσε σε νομοθετικές πράξεις τις απαιτήσεις του αγωνιζόμενου λαού που συσπειρώνονταν μαζικά στο επαναστατικό αντιστασιακό κίνημα. Με τον «Κώδικα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης», κατοχύρωσε και επισήμως τους θεσμούς και τα όργανα της λαϊκής εξουσίας που ήδη αποτελούσαν μια πραγματικότητα στις εξεγερμένες τοπικές κοινωνίες. Η ΠΕΕΑ παρέδωσε τη διαχείριση των δασών στις αυτοδιοικούμενες κοινότητες των αγροτών, ενώ προήγαγε σε μαζική βάση και τους αγροτικούς συνεταιρισμούς. Έτσι η γη θα διαχειρίζεται πλέον από τους παραγωγούς της. Επιπλέον κατοχύρωσε νέους θεσμούς λαϊκής δικαιοσύνης. Ίδρυσε Πολιτοφυλακή για την περιφρούρηση των ελευθεριών του λαού. Νομοθέτησε την ισότητα ανδρών-γυναικών κοινωνικά, εργασιακά και μισθολογικά. Ενέσκηψε με συγκινητικό ενδιαφέρον στο νευραλγικό τομέα της παιδείας με την άμεση λειτουργία σχολείων και παιδαγωγικών φροντιστηρίων, εκπαίδευση δασκάλων, εκτύπωση και διανομή βιβλίων. Δημιούργησε πρωτοπόρες υπηρεσίες εξυπηρέτησης των πολιτών, αποκατέστησε σε σημαντικό βαθμό τις επικοινωνίες. Στην υγεία θεσπίστηκαν καινοτόμοι θεσμοί υγιεινής, πρόληψης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης του βασανισμένου πληθυσμού. Στην κοινωνική πρόνοια φρόντισε με συγκεκριμένα ενισχυτικά μέτρα πάμπολλες οικογένειες θυμάτων και πληγέντων της ναζιστικής κατοχής, πυροπαθών και απόρων, ενώ παράλληλα οργανώθηκαν διανομές τροφίμων και εφοδίων στο σκλαβωμένο λαό. Κυκλοφόρησε, πιλοτικά, ακόμη και ομόλογο, δηλ. ένα ανταλλακτικό μέσο-ένα τύπο νομίσματος του απελευθερωτικού αγώνα, καθώς και γραμματόσημο. Στον πολιτισμό προωθήθηκαν συλλογικές κοινοτικές δράσεις, θέατρα, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις κλπ. Επί της ουσίας η Κυβέρνηση του Βουνού θεσμοθέτησε και υλοποίησε σημαντικά δημοκρατικά αιτήματα και προσδοκίες για τα οποία οι εκμεταλλευόμενοι άνθρωποι της πόλης και της υπαίθρου πάλευαν επί δεκαετίες, αντιμετωπίζοντας την αναλγησία του κράτους της άρχουσας τάξης.

Δυστυχώς η ΠΕΕΑ θα αυτοδιαλυθεί στις 9 Οχτώβρη 1944. Οι συνασπισμένοι τύραννοι, οι Άγγλοι αποικιοκράτες και οι ντόπιοι αστοί υπηρέτες τους, πατώντας και πάνω στις προδοτικές συμφωνίες των συμβιβασμών και της παράδοσης, θα μακελέψουν το λαό επιβάλλοντας ξανά το σάπιο καθεστώς της υποτέλειας στους ξένους «προστάτες», της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης…

Η μελαγχολική σιωπή της λαβωμένης Βίνιανης είχε πολλά να μας διηγηθεί για τούτο εδώ το μικρό Ευρυτανικό χωριουδάκι το οποίο (πρώτο, ναι πρώτο, σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη!) φιλοξένησε όνειρα, πόθους και οράματα ενός λαού που πήρε κάποτε τη ζωή στα χέρια του, επιχειρώντας τη δική του έφοδο στον ουρανό! Αυτή ήταν «η πρωτεύουσα της Ελεύθερης Ελλάδας» και θα παραμείνει για πάντα αειθαλές σύμβολο ανυπακοής- εκδικητής της λήθης!

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"