Πέμπτη 21 Μαρτίου 2019

ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ: ΟΙ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ


Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορική μελέτη που παραχώρησε στο blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"
ο κ. Κυριάκος Χήνας διατελέσας καθηγητής Ιστορίας στο Ευρωπαϊκό Σχολείο Καρλσρούης στη Γερμανία.


Η ιστορική εμπειρία από την τραχιά σχέση της Ελλάδος με τις ξένες ηγέτιδες δυνάμεις παραπέμπει στη διαλεκτική εγελιανή αλήθεια: όσο εξαρτάς τις ανάγκες σου από τη βούλησή τους, τόσο υποδουλώνεσαι στις αποφάσεις τους---και όσο πιο πολύ υποδουλώνεσαι, τόσο πιο πολύ έχεις την ανάγκη τους. Αυτή τη δυστυχώς ταπεινωτική πραγματικότητα βίωσε και η Ελλάδα κατά τις κρίσιμες διαβουλεύσεις για τον προσδιορισμό των πρώτων συνόρων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους μετά την Επανάσταση.

Ειδικά για την Ευρυτανία, η γεωγραφική θέση της, ακριβώς επάνω στα όρια της γραμμής που θα χώριζε την Ελλάδα από την Τουρκία, τροφοδότησε ένα σημαντικό προβληματισμό στους ευρωπαίους υπεύθυνους των σχετικών αποφάσεων. Η αφετηρία για να διαμορφωθούν τα σύνορα ήταν το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (Μάρτιος 1829), με το οποίο συμπεριλαμβάνονταν στο νεοσύστατο ελληνικό κρατίδιο η Πελοπόννησος, οι Κυκλάδες, η Εύβοια και μικρό μέρος της Στερεάς. Για την περιοχή που μας αφορά, προσδιοριζόταν ως εδαφικό όριο η γραμμή η οποία από τον Βόλο διαπερνούσε την προς ανατολάς κορυφή της Όθρυος και εξακολουθούσε μέχρι της προς ανατολάς κορυφής των Αγράφων, που ενώνεται με την Πίνδο.

Αυτή η απόφαση των Μεγάλων απορρίφθηκε αρχικά από την Τουρκία, αλλά ο ρωσοτουρκικός πόλεμος που ακολούθησε οδήγησε στη Συνθήκη της Αδριανουπόλεως, στην οποία (άρθρο 10) η ηττημένη Τουρκία αποδέχεται την αναφερθείσα χάραξη. Τα ανακλαστικά της Αγγλίας και της Γαλλίας αμέσως δικαιολογημένα κινητοποιήθηκαν, από το φόβο μήπως η Ρωσία αγκαλιαστεί από την Ελλάδα ως λυτρωτική δύναμη, οπότε αναγκάστηκαν να προτείνουν μια φιλελληνικότερη λύση, η οποία συνίστατο στο να ανακηρυχθεί η Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος (αντί για αυτόνομο) αλλά με μειωμένα εδάφη σε σχέση με την πρότερη συμφωνία.

Η Ευρυτανία πλέον, στην κόψη του ξυραφιού, θα παρέμενε στην τουρκική επικράτεια (Πρωτόκολλο του Λονδίνου, Φεβρουάριος 1830).

Ο ιδιόμορφος "ανταγωνισμός" Ρωσίας-Αγγλίας για να φανούν φιλικοί προς τους Έλληνες είχε μέχρι τότε κριθεί υπέρ της Ρωσίας. Τόσο τα ορλωφικά το 1770, η ευφυής προπαγάνδα για το " ξανθό γένος από τον Βορρά" που θα σώσει την Ελλάδα ή για "το Μόσκοβο που θα φέρει το σεφέρι" αλλά και η κοινή ορθόδοξη χριστιανική πίστη, όσο και το (αποτυχημένο όμως) ρωσικό σχέδιο για 3 αυτόνομες ελληνικές ηγεμονίες, είχαν μόνη αγγλική προσφορά τις πρωτοβουλίες Κάνιγκ.

Φυσικά η ροή των συσχετισμών άλλαζε συνεχώς: Πρώτο, ο Καποδίστριας εξαντλούσε την επιρροή του στην Ευρώπη για να πετύχει λυσιτελέστερες ρυθμίσεις. Δεύτερο, στις αρχές του 1831, ο Ρώσος τοπογράφος Σκαλόν ήρθε στην περιοχή, μελέτησε τα εδάφη και πρότεινε ως σταθερότερη βάση συνόρων τη γραμμή Σπερχειού-Αχελώου. Τρίτο, η άρνηση του Λεοπόλδου του Βελγίου να αναλάβει τον ελληνικό θρόνο λόγω των ολίγων εδαφών που θα είχε το νέο κράτος. Αυτά θορύβησαν τους Μεγάλους και έτσι υπογράφηκε το Πρωτόκολλο του Σεπτεμβρίου 1831, το οποίο αποδεχόταν για γεωγραφικούς (με μια βαθύτερη ανάγνωση, για διπλωματικούς) λόγους το πόρισμα του Σκαλόν.

Το Πρωτόκολλο μορφοποιήθηκε αναλυτικότερα στη Συνθήκη της Κων-πόλεως (Καλεντέρ Κιόσκ--Ιούλιος 1832), όπου τέθηκε το δίλημμα: είτε τα σύνορα θα χαραχθούν στη γραμμή Βόλου-Άρτας, οπότε η Ελλάδα θα πλήρωνε αποζημίωση στην Τουρκία 40 εκατ. γρόσια είτε στη γραμμή Σπερχειού-Αχελώου με την ταυτόχρονη καταβολή 30 εκατ. γροσίων. Συστάθηκε ειδική επιτροπή για να μελετήσει τα δύο δεδομένα, στην οποία συμμετείχαν από ένας Έλληνας (στρατηγός Ιωάννης Στάικος), Τούρκος, Ρώσος, Άγγλος, Γάλλος. Οι δύο βασικές συνεδριάσεις (συνολικά εννιά, των οποίων τα πρακτικά δημοσιεύθηκαν από τον Α.Ι.Σούτσο το 1858) έγιναν στα Φουρνά Ευρυτανίας στις 2 και στη Βρύση Ζαχαράκη στις 9 Νοεμβρίου 1832). Ενώ αρχικά θεωρούνταν ως όριο η κορυφή Βελούχι, τελικά κρίθηκε ότι στη Βρύση Ζαχαράκη (4 ώρες ανατολικά από το Βελούχι) ήταν το σημείο συνάντησης Πίνδου-Όθρυος-Οίτης και εκεί διαιρούνται αληθινά τα ύδατα που καταρρέουν στις λεκάνες του Αχελώου, του Σπερχειού και της Θεσσαλίας. Η τελική απόφαση ήταν ευνο'ι'κή για την Ελλάδα, αφού προσδιοριζόταν ως όριο η γραμμή Βόλου-Άρτας, που διασφάλιζε επιπρόσθετα την έξοδο στο λιμάνι της Σούρπης, άρα και την ελεύθερη νασιπλο'ί'α σε Αταλάντη-Τρίκερι.

Ήταν η λυτρωτική ώρα για την Ευρυτανία που έτσι ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος.


Η Τουρκία αντιτάχθηκε σθεναρά σε αυτή τη χάραξη (εμμένοντας κυρίως να περάσει από το Βελούχι η συνοριακή γραμμή), αλλά οι οροθέτες επέμειναν, επειδή αυτά τα σύνορα θα παρείχαν σχετική ασφάλεια στην Ελλάδα. Οι δυσλειτουργίες στις διαπραγματεύσεις κράτησαν ουσιαστικά μέχρι το 1835, ενώ παράλληλα οι Τούρκοι υποδαύλιζαν συνεχώς την ατμόσφαιρα για να πετύχουν αλλαγές: πρώτο προκαλώντας ή ανεχόμενοι αιματηρές επελάσεις ατάκτων στην περιοχή (όπως η αδιανόητη ολιγοήμερη κατάληψη-λεηλασία της Άρτας από τους ληστές του Ταφίλ Μπούζη) για να καταδείξουν ότι τα σύνορα δεν είναι φερέγγυα, δεύτερο με την άρνηση του Εμίν πασά των Ιωαννίνων να συνεργαστεί και τρίτο με την κωλυσιεργία της Πύλης εφευρίσκοντας διάφορες προφάσεις.

Τον Αύγουστο του 1834 ακολούθησαν ενδελεχείς τοπογραφικές μελέτες στο τμήμα Τατάρνας-Βελουχίου από Άγγλους αξιωματικούς (και στη Λαμία από Ρώσους και Γάλλους) και μετά ο τριγωνισμός και η αναγνώριση του κεντρικού τμήματος των συνόρων. Τον Ιούνιο του 1835 οι οροθέτες μετέβησαν στον Ρε'ί'ς εφέντη στην Πόλη με την κατηγορηματική άποψη ότι δεν είναι δυνατή η παραμικρή μετατροπή και τελικά τον Δεκέμβριο του 1835 το ζήτημα οριστικά διευθετήθηκε με τη συναίνεση όλων των εμπλεκόμενων με βάση τις προαποφασισμένες ρυθμίσεις. Η Τουρκία είχε ισχνή αντίδραση, μετά τις εις βάρος της εξελίξεις στα Βαλκάνια (όπως η απόσχιση της Σερβίας) και την αρχόμενη σύνολη παρακμή της.

Δικαίωση για τους ελευθερόφρονες κατοίκους της χιλιοτραγουδισμένης περιοχής, για τους οποίους έγραφε ο Άγγλος ιστορικός Φίνλε'ι' : "εκείνοι που κατοικούσαν τα Άγραφα, είχαν χαρακτήρα ελεύθερου ανθρώπου και τους ξεχώριζε το θάρρος και το πνεύμα ανεξαρτησίας σε τέτοιο βαθμό που δε συναντούσες στην υπόλοιπη Ελλάδα". Είναι εμφανές, ακόμη και σε όσους δεν καταγόμαστε από αυτή την περιοχή, ότι οι πολίτες εκεί διαχρονικά αντιστέκονταν συνειδητά στην πείσμονα προσπάθεια των συστημικών να επιβάλουν ένα σύστημα κοινωνικών νοημάτων σύμφωνα με το οποίο πολλές επιλογές είναι δεδομένες, δεν αντιστρέφονται, οπότε δεν έχει νόημα να παλεύουμε για να ρυθμίζουμε αυτόβουλα τη ζωή μας.

Με αυτές τις διεργασίες, ασφαλώς δεν εκπληρώθηκαν οι εθνικοαπελευθερωτικοί πόθοι μεγάλων ελληνικών περιοχών οι οποίες παρέμειναν υπό τουρκική κατοχή. Αλλά ας επισημανθεί ότι, στις όποιες διαμαρτυρίες των Ελλήνων ότι το μικρό κρατίδιο που παραχωρήθηκε δεν ήταν βιώσιμο, οι Μεγάλοι απαντούσαν με κυνικές διακοινώσεις ότι η Ελλάδα οφείλει την ύπαρξή της "εις τας παντοίας και δαψιλείς βοηθείας" αυτών που την ελευθέρωσαν... Μετά το Σεπτέμβριο του 1831 δεν υπήρχε και η προσωπικότητα του Καποδίστρια, ο οποίος νοηματοδοτούσε την πράξη του συνδυάζοντας την ευγένεια της νηφαλιότητας με την πυγμή της ασυμβίβαστης ρήξης. Οι κυβερνήσεις της εποχής στοιχίζονταν μάλλον με τη ρήση του Πρόδικου "τοις πεπραγμένοις αισχυνόμενοι, τοις πραττομένοις βαρυνόμενοι". Η γειτονική Θεσσαλία θα περιμένει το μακρινό 1881 για να δικαιωθούν οι  εθνικοαπελευθερωτικοί πόθοι της.

ΥΓ. Ουσιώδης βοήθεια για μερικά γεγονότα του δεύτερου μέρους αυτού του πονήματος αντλήθηκε από το έργο του κ. Ηλία-Αστρινού Βενιανάκη για την οριοθέτηση των ελληνοτουρκικών συνόρων, ειδικά στην Ηπειροθεσσαλία (1832-1836).


Άρθρο του καθηγητή ιστορίας κ. Κυριάκου Χήνα
που προσέφερε στο blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

Σάββατο 16 Μαρτίου 2019

Ο... Αμερικάνος!


Ένα ηθογραφικό πορτρέτο-εποχής του ΕλληνοΑμερικάνου μετανάστη, δοσμένο με την εξαιρετική πένα του αείμνηστου Ευρυτάνα συγγραφέα Δημοσθένη Γ. Γούλα (1916-1990). Από το σπάνιο βιβλίο του που κοσμεί και την προσωπική μας βιβλιοθήκη και φέρει τον τίτλο: "Οι χωριανοί μου" (εκδ. Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1978 - ανατύπωση της πρώτης έκδοσης του 1953). 

Ιδού:
==============

Είναι σπάνιο τα χωριά που δεν έχουν το δικό τους αμερικάνο. Σε πολλά μάλιστα αποτελεί την πλειοψηφία.

Δε χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις, μπορείς να τον γνωρίσεις με το πρώτο. Μουστάκι κομμένο με ιδιαίτερη προσοχή, ρολόγι με χρυσή καδένα και με ντουμπλένιο νόμισμα κρεμασμένο. Ύφος κάπως άνετο. Υπεροπτικότητα συγκαλυμένη. Και τουπέ. Αυτό το αμερικάνικο τουπέ, το ανέκφραστο, πούναι αποχτημένο χωρίς ιδιαίτερη φροντίδα και γι΄ αυτό φυσικό. Μα τόσο αντίθετο με τις δικές μας συνήθειες. Τόσο παράξενα αντίθετο και πολλές φορές αστείο.

Πριν κάμποσα χρόνια ξυπόλυτος, και με γεωγραφικές γνώσεις που δεν εκτείνονταν πέρα από τα χωριά του Δήμου του, κίνησε απ' το χωριό προς το άγνωστο χωρίς άλλην ελπίδα εκτός απ' τη μετανάστευση. Έφυγε τότε που οι "Έλληνες φορτώνονταν απ΄ τους λιμένες μας για το εξωτερικό, με μεγαλύτερη ευκολία απ' τα κάρβουνα", όπως έγραφαν οι παλιές εφημερίδες.

Μαχητής της ζωής απ' τους λίγους και διαλεχτούς. Ο πόθος για μια καλύτερη τύχη ξεχείλισε μέσα του πιο πολύ κι απ' τον ωκεανό που διάβηκε σαστισμένος. Τίμια δουλειά και σκληρή βιοπάλη, για να εξασφαλίσει με τον ιδρώτα το ψωμί. Δεν του ξεσήκωσαν τα μυαλά οι πολυτέλειες κι η καλοπέραση του νέου κόσμου.

Στις ατέλειωτες ώρες της δουλειάς, ένα πράμα σκέφτονταν. Πως να περάσουν λίγα χρόνια, να οικονομήσει μερικά δολλάρια και να ξαναγυρίσει στο ήμερο χωριό του, κοντά στους συγγενείς και τους φίλους. Να ξαναβρεί τ' αγαπημένα του πανύψηλα έλατα που στολίζουν τα βουνά της πατρίδας.

Στο χωριό, θα σηκωθεί απ' τη χθεσινή αφάνεια και θάναι σήμερα κι αυτός κάτι. Μια ύπαρξη τέλος πάντων με κάποιο περιεχόμενο και κάποιαν αξία. Λαχταράει ένα καινούργιο άσπρο σπιτάκι με τις απαραίτητες ανέσεις, ένα περιβολάκι όσο μπορεί καλύτερο, μια κρεβατίνα που ξαπλωμένος στις ισκιάδες της να ζει με τις αναμνήσεις μιας ζωής που πέρασε κάπου μακριά, περ' από αμέτρητα βουνά και θάλασσες...

Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου δίνει μια χαρακτηριστική εικόνα για την αγάπη των ξενητεμένων παιδιών της Ρούμελης παρμένη απ' το Καλεσμένο της Ευρυτανίας σ' ένα ταξίδι του το 1940.

"Στη σκορπισμένη αυτή κοινωνία, αν εμποδίζωνται τα κοινωνικά αγαθά, υπάρχει κάτι που διατηρείται αθάνατο: η μεγαλοψυχία του μετανάστη. Τον είδα και στο Καλεσμένο να υψώνει το καινούργιο δίπατό του σπίτι. Τίποτε δεν τον απελπίζει, ακόμα και τα στουρνάρια. Σε χωριά της Ευρυτανίας που μόνο τα γίδια μπορούν να βαδίζουν, ο μετανάστης έρχεται και χτίζει σπίτι επτακοσίων χιλιάδων δραχμών. Το δίπατο σπίτι είναι ο επίλογος μιας βιοποριστικής τραγωδίας, κραυγή δολλαρίων και θριάμβου στην έρημο".

Στο χωριό, δε θα ακολουθήσει τη σκληρή ζωή των συγχωριανών του. Δεν έχει ανάγκη να σκάψει το χωράφι και να τρέξει στα πράματα. Θα επιστατεί στα κτήματά του, θα πηγαίνει κυνήγι και θ' ανοίξει και μια δουλίτσα για να πορεύεται καλύτερα. Ένα μαγαζάκι συνήθως είναι το τέρμα μιάς τόσο αξιοζήλευτης προσπάθειας. 

Εδώ ο Κερδώος Ερμής θα ρίξει τις σαϊτιές του κι ο κοσμογυρισμένος μας θα τοκίζει με το αζημίωτο, ώσπου να πάρει το βάψιμο του εκμεταλλευτή. Γιατί οι περισσότεροι θα το πάρουν χωρίς άλλο. Λέω οι περισσότεροι γιατί υπάρχουν κι' εξαιρέσεις. Κι ούτε θα μας παρεξηγήσουν οι φίλοι μας, οι τόσο συμπαθητικοί, που θυμηθήκαμε και τούτη την περίπτωση. Άλλως τε: ουδέν κακόν αμιγές...

Όπως και νάχει το πράμα, ο Αμερικάνος για το χωριό του είναι ο ανακαινιστής, ο άνθρωπος που φέρνει κι ένα πολλοστημόριο απ' το νέο πνεύμα, απ' τη νέα ζωή. Μια πνοή απ' τον πολιτισμό, που κι αυτός είναι πολύτιμο δώρο για τους Ρουμελιώτες. Ο ερχομός του στο χωριό είναι πραγματική άνοιξη.

Πολλές φορές το ιδιαίτερο χωριό του δεν τον χωράει. Αναζητεί μια πιο άνετη εγκατάσταση, που τη βρίσκει εύκολα στο πλησιέστερο αστικό κέντρο. Στην επαρχιακή πόλη κι εκεί γίνεται ο Αμερικάνος το πρόσωπο της ημέρας. Κάτι πρωτότυπο θα λανσάρει. Ένα εξοχικό κέντρο σε στυλ Καλλιφορνιακό, ένα σπιτάκι με στοιχεία ξένης αρχιτεκτονικής, ένα ξενοδοχείο μοντέρνο και συγχρονισμένο.

Εκεί στο άλλο ημισφαίριο οι αμερικάνοι μας δούλεψαν σκληρά κι αξίζει τώρα ν' απολάψουν λίγο τη ζωή και να θερμάνουν την ύπαρξή τους.

Είναι γιομάτοι πείρα και βάσανα, γι' αυτό έχουν απάνω τους αυτό τον γλυκό, λεπτό και πειθαρχημένο αέρα. Είναι ήρωες της ζωής. Γιομάτοι αγάπη προς το χωριάτικο χαμόσπιτο απ' όπου ξεκίνησαν ξυπόλυτοι για νάβρουν το Ελδοράδο. Μακριά σε χώρες άγνωρες κι αλαργινές, νοστάλγησαν τ' αγαπημένο τους χωριό. Κυνηγώντας τις χίμαιρες έμαθαν πως η ευτυχία βρίσκεται ίσως στα απλά πράγματα κοντά στη γαλανή τους πατρίδα...


Παρασκευή 8 Μαρτίου 2019

Το... "ξεμάτιασμα" στα ευρυτανικά χωριά!


Παλιά στα ευρυτανικά χωριά πίστευαν στο "κακό το μάτι", τη "βασκανία" όπως την ξέρουν όλοι! Εμείς σαν παιδιά, ακούγαμε πολλές ιστορίες γι' αυτό. 

Ο "βασκαμένος", εκείνος δηλαδή που είχε "ματιαστεί", αισθάνονταν εξάντληση, είχε κομμάρες, ζαλάδες και πονοκέφαλο, ανορεξία και γενικά μια κακή διάθεση! Αν ήταν παιδί γκρίνιαζε ή έκλαιγε συνεχώς. Για όλες αυτές τις κακουχίες έφταιγε η "κακή ματιά" τού διπλανού, ειδικά αν ήταν και σμιχτοφρύδης, γαλανομάτης ή Σαββατογεννημένος, τότε έφταιγε διπλά και τρίδιπλα (γέλια)!!!

"Φτου σκόρδα στα μάτια σ' " άκουγες να λένε και να σταυροκοπιούνται και να φτύνουν δεξιά-αριστερά για να... ξορκίσουν το κακό! 

Επειδή λοιπόν οι άνθρωποι πίστευαν σε προλήψεις και πιο πολύ σ' αυτό που λένε "γλωσσοφαγιά", έτρεχαν στις "ξεματιάστρες" για να βρουν την υγειά τους και να επανέλθουν στα συγκαλά τους. Η ξεματιάστρα αναλάμβανε να θεραπεύσει τον "ασθενή" με διάφορους τρόπους που θα σας πω στη συνέχεια. 

Να ξέρετε ότι το "κακό το μάτι" έπιανε όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και τα ζώα, ακόμη και... άψυχα αντικείμενα!

Θυμάμαι έναν παππού που μας διηγούνταν: 

«Μια μέρα πήγα στο βουνό, έσκαψα πολλές ώρες και έβγαλα μια πολύ ωραία ολόισια πέτρα για να φκιάσω τη γωνιά στο τζάκι (γωνιά λέγανε τότε τη στρώση μέσα στο τζάκι όπου εκεί επάνω άναβαν τη φωτιά και ψήνανε το ψωμί ή μαγείρευαν το φαγητό). Και που λέτε, φορτώθηκα την πέτρα στην πλάτη και κατηφόρισα για το χωριό. Με πετυχαίνει στο δρόμο η Στέλιενα και μου λέει: "πω πω τι ωραία πέτρα είναι αυτή Μήτρο μ'. Θα ψένεις το καλύτερο ψωμί στο μαχαλά"! Τι ήτανε να το πει μωρέ παιδιά μ', την ίδια ώρα η πέτρα έγινε κομμάτια! Τέτοιο μάτι είχε εκείνη η γυναίκα!!!»

Υπάρχουν πολλά είδη ξεματιάσματος :

Η "ειδική" παίρνει ένα φλιτζάνι και το γεμίζει με νερό. Ξεκινάει αμίλητη να προσεύχεται, από μέσα της, σταυρώνοντας συγχρόνως το φλιτζάνι! Η "δέηση" είναι μυστική και την κατέχει μονάχα η ξεματιάστρα. Μόνο αυτή μπορεί να μεταβιβάσει μελλοντικά τη μυστική ευχή σε άτομο που θα θελήσει η ίδια! Την ώρα που κάνει το σταυρό της ρίχνει μια σταγόνα λάδι μέσα στο νερό. Εάν το λάδι διαλυθεί τότε εκείνος ο άνθρωπος έχει "μάτι". Αυτό το επαναλαμβάνει ορισμένες φορές ώσπου το λάδι να μην διαλύεται πλέον. Τότε ο βασκαμένος γίνεται περδίκι, ειδικά αν πιει και λιγάκι ή τον ραντίσει μ' αυτό!

Αν όλο το χωριό παραδεχθεί και πιστέψει σ' αυτό το ξεμάτιασμα, ε τότε η καημένη η ξεματιάστρα δεν βρίσκει ησυχία από τις επισκέψεις των βασκαμένων, ξέχωρα από το ότι θα χρειαστεί έναν τενεκέ λάδι το χρόνο γι' αυτή τη δουλειά. 

Εδώ που τα λέμε το σταύρωμα με το λάδι... το κάνω κι εγώ! Πάλι καλά που ο γαμπρός μου βγάζει δικό του λάδι κι έτσι δεν το πληρώνω (γέλια) 

Ένας δεύτερο είδος ξεματιάσματος που είδα, ήταν αυτός με το ζωνάρι. Ο βασκαμένος βγάζει τη ζώνη του και ο "ειδικός" αφού την απλώσει αρχίζει να τη μετράει χρησιμοποιώντας τη σπιθαμή του χεριού του. Ας πούμε ότι η ζώνη είναι τάδε σπιθαμές. Αν με το επόμενο μέτρημα οι σπιθαμές βγουν λιγότερες, δηλαδή η ζώνη δείχνει να κονταίνει, ε τότε... "πω πω πολύ μάτι ορέ παιδί μ', ποιος έβαλε τα μάτια του πάνω σ';;;"!!! Τότε ο "ειδικός" ξεκινά να προσεύχεται με σιγανομουρμουρητά που κανείς δεν καταλαβαίνει! Και το μέτρημα συνεχίζεται... κι όσο μετράει δώστου και να χασμουριέται, ενώ συνάμα σταυρώνει και το στόμα του ανοιγοκλείνοντας την παλάμη του. Και εκεί επάνω είναι που "το κολλάει" κι όλη η παρέα και το χασμουρητό πάει σύννεφο! Ώσπου η ζώνη να 'ρθει ξανά στα ίσα της, οπότε ο βασκαμένος την ξαναφοράει και το μάτι περνάει!!! Ακόμη δεν μπορώ να καταλάβω τι τερτίπι ήτανε αυτό με τη ζώνη, μία να μικραίνει και μία να μεγαλώνει, σαν τι τάχα να πάθαινε;;; (γέλια).

Άλλος ένας παράξενος τρόπος, πολύ παλιακός, ήταν ο εξής: Την Πρωτομαγιά σκότωναν ένα φίδι. Έπαιρναν έναν σβώλο από το κεφάλι του, το έβαζαν μέσα σε κερί μέλισσας και γινόταν σαν μια μικρή μπίλια. Το φύλαγαν για την κατάλληλη ώρα κι έτσι όταν εμφανίζονταν ο βασκαμένος, τότε η ξεματιάστρα γέμιζε ένα ποτήρι νερό και έριχνε αυτή τη μπίλια μέσα. Αν έκανε μπουρμπουλήθρα υπήρχε "μάτι" και τότε ξεκίναγε.... η ανάλογη προσευχή, ενώ στο τέλος έδιναν στον ματιασμένο να πιει από εκείνο το ποτήρι! Αυτό το λέγανε "παντζέχρι". Θυμάμαι τη μάνα μου που φώναζε στην ξαδέρφη της: "Εεε Βασίλω, φέρε μαρή το παντζέχρι γιατί κοντεύει να σπάσει το κεφάλι μου από τον πονοκέφαλο"!!! Και βέβαια εκείνη ερχόταν στο άψε-σβήσε για να τη λυτρώσει. Αν είναι δυνατόν!!! (γέλια)

Μια διαφορετική διαδικασία ήταν να σταυρώνουν τον ματιασμένο με χοντρό αλάτι τρεις φορές και μετά να ρίχνουν το αλάτι στη φωτιά. Αν αυτό άρχιζε να τρίζει τότε τα πράγματα ήταν ανησυχητικά... υπήρχε μάτι!!!

Ένα άλλο τέχνασμα ήτανε εκείνο με τα "σαραντίδια"! Σταύρωναν, ένα-ένα, σαράντα αναμμένα κάρβουνα πάνω από ένα δοχείο με νερό και τα έριχναν μέσα, ψιθυρίζοντας κάποια μυστικά λόγια. Αν τα περισσότερα κάρβουνα έπεφταν στον πάτο του δοχείου, ο άνθρωπος ήταν βασκαμένος. Αυτό το κόλπο όμως το γνώριζαν καλά κάποιοι πολύ παλιοί που είχανε... μεταπτυχιακό στην τέχνη του ξεματιάσματος!

Ήξερα και μια γυναίκα που την έπαιρναν τηλέφωνο μέχρι και... γιατροί για να τους ξεματιάσει όταν δεν ένιωθαν καλά!!! (γέλια)

Στα χωριά για να αποφεύγουν "το κακό το μάτι" έφτιαχναν ειδικά φυλαχτά, δηλαδή κάτι μικρά ραμμένα πουγγάκια (που είχαν μέσα μια εικονίτσα, λιβάνι, σκόρδο, χάντρες και άλλα παράξενα) και με μια παραμάνα τα καρφίτσωναν μέσα από το ρούχο τους και μ' αυτό έλεγαν ότι είχαν το κεφαλάκι τους ήσυχο! 

Αγαπητά μου παιδιά...

Απ' αυτή τη χώρα, και μέσα στους αιώνες, περάσανε πολλές φυλές αφήνοντας τα αποτυπώματά τους, τα ήθη και τα έθιμά τους. Κάποια από αυτά τα έθιμα περάσανε από γενιά σε γενιά και στους επόμενους και έμειναν σαν παράδοση. Τι να κάνουμε, αυτή είναι η Ελλαδίτσα μας, αυτή και η Ευρυτανία μας...

Σας εύχομαι Καλή Σαρακοστή με υγεία, κέφι και χωρίς "κακό μάτι"!

Τρίτη 5 Μαρτίου 2019

Διορισμός αρχηγών του Αγώνα στη Ρούμελη (ένα σπάνιο ιστορικό ντοκουμέντο του 1824)!

Χαρακτικό του Τάσσου

Το blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης" παρουσιάζει ένα σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο που ιχνηλατήσαμε από ένα παλιό "Ρουμελιώτικο ημερολόγιο" του 1960 (με εκδότη/διευθυντή τον Ευρυτάνα Δ. Χ. Σταμέλο) και το οποίο ανήκει στην προσωπική μας βιβλιοθήκη! Για την ακρίβεια, ο αείμνηστος πρωτοπόρος Ευρυτάνας ερευνητής, ιστορικός και πολυγραφότατος συγγραφέας Πάνος Βασιλείου (1898-1985) είχε φέρει, τότε, στο φως της δημοσιότητας ένα σπανιότατο αρχειακό έγγραφο-χειρόγραφο με αυτούσια την απόφαση (υπ' αριθ. 3026]1824) της "Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος" για το διορισμό των αρχηγών του απελευθερωτικού αγώνα στη Ρούμελη, εν έτει 1824! 

Ο ίδιος ο Πάνος Βασιλείου αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι η απόφαση "καθόριζε αναλυτικά τα στρατόπεδα, τη δικαιοδοσία του κάθε αρχηγού και τον αριθμό αγωνιστών που ο καθένας θάχε στις διαταγές του" .... "με τη στρατιωτική δύναμη που βγαίνει από το έγγραφο τούτο να φτάνει τους 12.650 οπλίτες"! Επίσης σημειώνει πως "...φαίνεται το πνεύμα της Διοικήσεως, που προσπαθεί να ικανοποιήση σχεδόν όλους τους γνωστούς στην εποχήν εκείνην οπλαρχηγούς του Αγώνα", ενώ παράλληλα "δείχνει ποια περίπου ήταν η εκτίμηση του Εκτελεστικού στους διάφορους αρχηγούς των αρμάτων", αν και όπως τονίζει με έμφαση ο Πάνος Βασιλείου: "Ο Καραϊσκάκης ο αξιώτερος από πολλούς άλλους, βλέπουμε ότι τοποθετείται υπό τον Μήτσον Κοντογιάννην" συμπεραίνοντας... "σύμφωνα με πρόταση του Μαυροκορδάτου και του Γ. Αινιάνα"! 

Το ντοκουμέντο έχει ιδιαίτερη αξία και για την Ευρυτανία μας, καθώς διαπιστώνουμε ποιοι οπλαρχηγοί είχαν την πρωτοκαθεδρία των αρμάτων στην περιοχή μας -εννοείται για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο- όπως π.χ. την αρχηγία των Αγράφων που σύμφωνα με την απόφαση ανατίθονταν στον στενό συγγενή και αλλοτινό πρωτοπαλίκαρο του Κατσαντώνη, τον σαρακατσάνο Γιώργο Τζιόγκα (ή Τσιόγκα) ενώ του Καρπενησιού στον Γιολδάση και στον Ανδρίτζο ή Ανδρίτσο Σιαφάκα. Επιπρόσθετα συναντάμε και άλλα ονόματα Ευρυτάνων οπλαρχηγών όπως τον επίσης παλιό συμμαχητή του Κατσαντώνη Γιάννη Φραγκίστα, τον Πεσλή, κ.ά. 

Κατά την αντιγραφή του εγγράφου και για τη διευκόλυνση της μελέτης του, επιλέξαμε να τονίσουμε τα ονόματα των οπλαρχηγών και της διοίκησης, ενώ αφήσαμε και κάποια εύλογα διαστήματα ανάμεσα στην πυκνή διάταξη των γραφομένων του κειμένου, ώστε αυτό να είναι πιο ευ-ανάγνωστο. Διατηρήθηκε και η ορθογραφία της εποχής.

Συνοδευτικά επιλέξαμε και κάποιες εικόνες από οπλαρχηγούς! 

Ιδού:

====================

Γιώργος Τζιόγκας ή Τσιόγκας

Διορισμός αρχηγών του Αγώνα στη Ρούμελη

"Αριθ. 3026.

Το Εκτελεστικόν Σώμα 
διατάττει

α')  Ο ι  π α ρ α κ ε ί μ ε ν ο ι   δ ι ο ρ ί ζ ο ν τ α ι  α ρ χ η γ ο ί  εις τα αντικείμενα στρατόπεδα οίον: 

Ο Στρατηγός Γεώργιος Τζιόγκας αρχηγός εις το στρατόπεδον των Αγράφων. 

Ο Γιολδάσης και ο Ανδρίτζος Σαφάκας εις το τού Καρπενησίου και ο μεν α' να φυλάττη την πλησίον του Μαυρίλλου θέσιν ο δε β' εις την τής Οξυιάς.

Ο Μήτσος Κοντογιάννης και ο Δ. Σκαλτσάς εις το τού Μακρυκάμπου.

Οι Τζαβελαίοι, οι Σαλωνίτες και ο Γιωργάκης Δυοβουνιώτης εις το τών Σαλώνων. 

Ο Οδυσσεύς Ανδρίτζου εις το τού Ζεμενού.  

Ο Στρατηγός Ιω. Γκούρας εις το τής Αττικής.

Ο Καραγιάννης εις το τού Λουτρακίου.

Ο Ανδρέας Ίσκου εις το τού Μακρυνόρους. 

Ο Ζαγκανάς με τον αξιωματικόν οπού θα διορίση ο στρατηγός Δ. Σκαλτζάς από το Σώμα του με τους 150 και ο Γιαννάκης Πηλάλας με εκείνον του Σαφάκα με τους 50 εις το τής Ναυπάκτου.

Ο Διονύσιος Ευμορφόπουλος εις το τού Δερβενοχωρίου.

Οδυσσέας Ανδρίτζου ή Ανδρούτσος

β')  Τ ο   Υ π ο υ ρ γ ε ί ο ν   τ ο υ   Π ο λ έ μ ο υ  να ενεργήση την παρούσαν διαταγήν διορίζον 

τον μεν στρατηγόν Γεώργ. Τζιόγκαν να στρατολογήση 1000 στρατιώτας και αφήσας εξ' αυτών τους τετρακοσίους υπό άξιον αρχηγόν εις το στρατόπεδον του Λουτρακίου. Με τους επίλοιπους εξακόσιους συνεννοείται καθ' όλα τα πολεμικά του επιχειρήματα με τον Στουρνάρην, δορισθέντα να έχη υπό την οδηγίαν του εξακοσίους στρατιώτας, με τον Σαδήμαν ομοίως 100, τον Λιακατά 300, τον Ράγκον 400, τον Γεωργ. Βαλήν 150, τον Γιαννάκη Φραγκίσταν 150, τον Σωτήριον Κατζαμάκην 100, τον Αλεξάκην Βλάχον 300, τον Δημητρ. Τζελόν 200, τον Χρήστον Τζαούσην 70, και τον Γιαννάκην Σουλτάνον 30 και να επαγρυπνή δια την ασφάλειαν εκάστης των θέσεων προσπαθών να ματαιώνη τα κινήματα των εχθρών.

Γιάννης Φραγκίστας

Τον δε Γιολδάσην και Ανδρ. Σαφάκαν, ίνα αφού ο πρώτος συνάζει 500, ο δε δεύτερος 350 και αφίση εξ αυτών 50 εις το στρατόπεδον της Ναυπάκτου υπ' άξιον αρχηγόν, έχουν υπό την οδηγίαν τους τον Πεσλήν με 250, τους Λαμπρέους με 250, και τον Σπύρον Κοντογιάννην με 300 και φυλάττουν ο μεν Γιολδάσης την πλησίον του Μαυρίλλου θέσιν, ο δε Σαφάκας την τής Οξυιάς επαξίως του πατριωτισμού των και του ζήλου των.

Τον Μήτζον Κοντογιάννην και Δ. Σκαλτζάν, ίνα αφού ο δεύτερος έχη υπό την οδηγίαν του 650 εδικούς του στρατιώτας και αφήση εξ αυτών τους 150 υπ' άξιον αρχηγόν εις το στρατόπεδον Ναυπάκτου, ο δε πρώτος 550, συμπαραλάβουν υπό την οδηγίαν τους και τον Δημ. Μακρήν διαταχθέντα να συνάξη 500, τον Χρήστον Μακρήν ομοίως 300, τον Γεώργ. Βαλτινόν 150 και τον Καραΐσκάκην 300 με τους οποίους να συνεννοούνται καθ' όλα τα πολεμικά των επιχειρήματα.

Γιώργης Καραΐσκάκης

Τους Τζαβελαίους να συνάξουν 400, τους Σαλωνίτας και τον Γεωργάκην Δυοβουνιώτην 500 και να επαγρυπνούν συμφώνως εις το στρατόπεδον των Σαλώνων δια να αναχαιτίζουν τα κινήματα των εχθρών.

Τον Οδυσσέα Ανδρίτζου να έχη υπό την οδηγίαν του χιλίους και να προσέχη αξίως τάς ευχάς της Πατρίδος εις το στρατόπεδον Ζεμπενιού.

Τον στρατηγόν Ιω. Γκούραν να έχη υπ' αυτόν 600 συνεννοούμενος με τον γενναιότατον Κατσικογιάννην διορισθέντα και ούτος να έχη 350.

Τον Καραγιάννην να συνάξη 200 εδικούς του συμπεριλαμβάνων και τον αξιωματικόν όπου θα εκλέξη ο Τζιόγκας με 400 από το σώμα του και τον Αλεξάκην με 100.

Τον στρατηγόν Ανδρ. Ίσκου να έχη υπό την οδηγίαν του 400 ομού και τους Μπουκουβαλέους με 100. 

Τον Τζαγκανάν να στρατολογήση 150 εδικούς του και συνεννοούμενος με όλα τα πολεμικά του επιχειρήματα με τον αρχηγόν, τον οποίον θα διορίση ο Δημ. Σκαλτζάς με 150 από το σώμα του, με εκείνον όπου θα εκλέξη ο Σαφάκας με 50 από το εδικόν του και με τον Γιαννάκην Πιλάλαν με 50. 

Τον Διονύσιον Ευμορφόπουλον να έχη υπό την οδηγίαν του 500 Δερβενοχωρίτας συμπεριλάβων και Κορινθίους 350, Αργείους 150, Κουλουριώτες 100, Αιγινήτες 150, και τους από την Διοίκησιν σταλλέντας 150 και να επαγρυπνή εις το χρέος τούτο με τον εγνωσμένον του πατριωτισμόν προσπαθών δια την καταστροφήν των εχθρών.


Εν Ναυπλίω τη 26 Ιουλίου 1824 


(Τ.Σ) Ο πρόεδρος
Γεώργιος Κουντουριώτης

Παναγ. Μπότασης, Ιωαν. Κωλέτης, Αναγνώστης Πυλιτάκης, Πανούτσος Νοταράς

Ο γεν. γραμματεύς

Παρασκευή 1 Μαρτίου 2019

Ανίκητα Άγραφα!


Οι αέρηδες των βουνών μας θα "πάρουν και θα σηκώσουν" τα βιομηχανικά σας  τέρατα... 

Τα χιόνια μας θα "παγώσουν" τα ύπουλα σχέδιά σας...

Τα φτερά των αετών μας θα νικήσουν τους σιδερένιους έλικες...

Και χιλιάδες ενωμένες γροθιές των "περήφανων ταπεινών" αυτού του τόπου... θα βάλουν "φραγή" στην περπατησιά τής επι δοτούμενης καταστροφής, καλωσορίζοντας με "ψυχή βαθιά" τη μελλούμενη Άνοιξη στα πανέμορφα και ανέγγιχτα  ΑΓΡΑΦΑ ΜΑΣ!