Τρίτη 27 Νοεμβρίου 2018

Μια αστεία διήγηση του Χαρίλαου Φλωράκη από τις στημένες δίκες εναντίον του!

Καπετάν-Γιώτης (Χαρίλαος Φλωράκης)

Ο Χαρίλαος Φλωράκης (1914-2005), πρώην Γ.Γ. του Κ.Κ.Ε είχε καταγωγή από τον Κλειτσό της Ευρυτανίας. Εκεί είχε γεννηθεί ο πατέρας του Γιάννης Φλωράκης ο οποίος μετά το γάμο του πήγε σώγαμπρος στο Παλιοζωγλόπι -σημερινή Ραχούλα- των θεσσαλικών Αγράφων όπου γεννήθηκε, τέταρτος από έξι παιδιά, ο Χαρίλαος Φλωράκης ο μετέπειτα «καπετάν Γιώτης» του αντάρτικου και πρωταγωνιστής στην κατάληψη του Καρπενησίου από το ΔΣΕ το 1949 (βλ. σχετικό αφιέρωμα). Ως γνωστόν, ο Χαρίλαος είχε ένα μοναδικό δέσιμο με την πατρογονική Ευρυτανία που λάτρευε παράφορα. 

Απολαύστε λοιπόν, με τα λόγια του ίδιου του Χαρίλαου, ένα εύθυμο περιστατικό που εκτυλίχθηκε σε κάποιο από τα δικαστήρια του εμφυλίου με τους στημένους μάρτυρες κατηγορίας. Το διηγήθηκε στη δημοσιογράφο Άννα Παναγιωταρέα και εμπεριέχεται στο βιβλίο της με τίτλο: "Κι σεν' πως σ' λεν; Χαρίλαος Φλωράκης" - εκδ. Καστανιώτη.

=============

"Μόκα λέγανε το μάρτυρα κατηγορίας που εμφανίστηκε εναντίον μου, και ήταν από ένα χωριό του δήμου Απεραντίων, τρομοκράτης ο ίδιος της περιοχής από Τέτρακο έως Εδεσσό και Βάλτο. Να φανταστείς ότι οι δικηγόροι έφεραν στο δικαστήριο αντίγραφο από το ποινικό του μητρώο και ήταν καταδικασμένος τρεις τέσσερις φορές για τυμβωρυχία.

Παρουσιάστηκε στο δικαστήριο φορώντας στρατιωτικό χιτώνιο, με μακριά μαλλιά, γενειάδα ως το στήθος, και στα πόδια του είχε τσαρούχια με φούντες. Ήταν ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής. 

Ο δικηγόρος μου, απευθυνόμενος προς το δικαστήριο, είπε δείχνοντάς τον: 
    
«Ο απίθανος αυτός τύπος με την πλουσίαν βλάστησιν από τους πόδας έως της κορυφής...»

Του λέει ο πρόεδρος:

«Πες μας εσύ τι ξέρεις».

«Ο κατηγορούμενος», του απαντά -και δείχνει εμένα- «κρατούσε, κύριε πρόεδρε, στο ένα χέρι το χαρτί, στο άλλο το μαχαίρι, κι έτσι τον έσφαξε το ροκόφυλλο».

Παραξενεύτηκε ο πρόεδρος. Εγώ ήμουν διοικητής μιας μονάδας πέντε χιλιάδων ανταρτών και συνόδευα τον Μάρκο. Θα κατέβαινα ποτέ εγώ ο ίδιος μ' ένα χαρτί στο ένα χέρι και στο άλλο το μαχαίρι να σφάξω ποιον;

«Είσαι βέβαιος», τον ξαναρωτά ο πρόεδρος, «ότι ήταν ο κατηγορούμενος;»

«Τι λες, κύριε πρόεδρε. Αν σε κόλλαγε αυτός ο πουτσαράς στα χέρια, δεν γλίτωνες».

'Εμεινε το δικαστήριο. Πρόεδρος και δικαστές και ακροατήριο λύθηκαν από τα γέλια.

Το ζήτημα δεν ήταν η κουβέντα «πουτσαράς» που είπε για μένα. Γιατί στις δικές μας περιοχές, Ευρυτανία και Ρούμελη, η λέξη είχε εντελώς άλλη έννοια. Όταν κάποιος δείχνει μεγάλο ανδρισμό, γενναιότητα, παλικαριά -ακόμα και γυναίκες άκουγες να λέει η μια στην άλλη, «Μπράβο, ρε πουτσαρίνα», αν κάποια έδειχνε ιδιαίτερο δυναμισμό. Αυτή την έννοια είχε. Αλλά φυσικά σε ανθρώπους που δεν προέρχονταν από τις περιοχές μας η λέξη προκάλεσε γέλια και έκπληξη."


Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2018

Η αλεπού


Σήμερα θα γνωρίσουμε την... παμπόνηρη Αλεπού μέσα από το υπέροχο βιβλίο του Ευρυτάνα συγγραφέα Στέφανου Γρανίτσα (1880-1915) με τίτλο: "Τα άγρια και τα ήμερα του βουνού και του λόγγου" (Βιβλιοπωλείον της Εστίας).

Απολαύστε το κείμενο:

============

Η ΑΛΕΠΟΥ

Άμα περνά ύποπτα μέρη, μαζεύει τα πόδια της και τα κάνει ένα. Ο λόγος είναι ο εξής: Άμα βαδίζη και με τα τέσσαρα, είναι εκτεθειμένη εις τέσσαρας κινδύ­νους. Κάνει λοιπόν τα τέσσαρα ένα, άρα και τους κινδύνους της τούς περιορίζει εις ένα. Την πονηρία όμως αυτήν την πληρώνει κάποτε πολύ ακριβά. Πέφτει και με τα τέσσαρα στην παγίδα. Εντεύθεν η παροιμία: «Η πονηρή Αλεπού πιάνεται και από τα τέσσαρα».

Οσφραίνεται την παγίδα όσον κανένα άλλο από τ’ αγρίμια. Χώμα νεοσκαμμένο, πατημένο απ’ άνθρωπο, σκεπασμένο από κλαδιά, είναι ύποπτα σημεία. Οι χω­ρικοί γνωρίζουν τόσον πολύ την φιλυποψίαν της, ώστε εξαιρετικώς γι’ αυτήν μεταχειρίζονται παγίδα πάντοτε παλιά, διότι αν είναι καινούργια και από την μυρω­διά του σιδήρου υποπτεύεται.

Οι βοσκοί εκμεταλλεύονται την μεγάλη πονηρία της ως εξής: Στήνουν ένα κομματάκι πανί δίπλα στην καλύβα των αρνιών, και τούτο είναι αρκετό να την κάμη να νοιαστή πως κάτι τής μαγειρεύουν. Παρόμοια σχεδόν φοβίζουν οι γεωργοί την Κίσσα. Δένουν μία κλωστή γύρω στα χωράφια. Το παμπόνηρο πουλί υποπτεύεται παγίδα και δεν ξαναζυγώνει πλέον.

Άμα θέλη να κλέψη κανένα αρνί, παίρνει από κοντά τον τσοπάνη, τον πηγαίνει ως τη στάνη και τον παρα­μονεύει ως που να κοιμηθή. Αν συναντήση κοπάδι αρνιών στο δρόμο, ξεκόβει ενώ προσποιείται πως δεν μπορεί να το πιάση, το κυνηγά απ’ εδώ, το κυνηγά απ’ εκεί, ως που να του δώση δρόμο προς τον λόγγο, οπού πλέον το συγυρίζει εν πάση ανέσει.

Ποτέ δεν κάνει αδικαιολόγητη ζημία. Κάθε κότα που πνίγει την μεταφέρει στη φωλιά της κι έπειτα γυρίζει να πνίξη άλλη. Αν τύχη και την υποπτευθούν, αν μεν έχη καιρό φεύγει, ειδεμή γυρίζει τα μάτια της προς το βάθος του κοτετσιού, διότι γνωρίζει πως η λάμψις των θα την προδώση.

Αν οι κότες είναι σκαρφαλωμένες επάνω σε δέν­δρο, κάθεται από κάτω και τις ρίχνει ματιές. Κοινή ιδέα ότι έχει μαγνήτη στα μάτια της.

Άμα καταδιώκεται από σκυλί, την ουρά της την έχει διπλωμένη. Αν το σκυλί την ζυγώση πολύ, την πετάει δεξιά ή αριστερά. Το σκυλί στρέφει, διότι νο­μίζει ότι επήρε διεύθυνση προς τα εκεί. Αλλ’ η Α­λεπού έχει ήδη κάνει αντίθετη στροφή. Όσο να γυρίση και καλοφτιασθή το σκυλί, αυτή έχει κερδίσει 10-15 βήματα. Κι έχει ο Θεός γι’ αργότερα.

Την παρέστησαν ως άεργη. Σε κάποιο μάλιστα τραγούδι, που αριθμούνται τα μεγάλα παράξενα του κόσμου, υπάρχει και ο εξής στίχος:

 ...Ποιος είδε
και τον λαγό με ταμπουρά
την Αλεπού με ρόκα.

Λέγουν ακόμη - την ιδέαν αυτήν υπεστήριξε ο Henri Coupin - ότι ούτε την φωλιά της δεν φτιάνει μόνη της και ότι άμα ο Ασβός σκάψη την ιδικήν του τού την παίρνει με τον εξής τρόπον. Επειδή γνωρίζει ότι εκείνος είναι το καθαρώτερο αγρίμι, πηγαίνει και λερώνει τη φωλιά του. Ο Ασβός την εγκαταλείπει και εγκαθίσταται αυτή, αφού προηγουμένως την τε­λειοποιήση, ανοίξη τουτέστι πολλάς οπάς· φθάνει έως τας 20 ώστε να μη κινδυνεύη να αποκλεισθή. Κάθε έξοδος απολήγει εις τουφωτά μέρη, ώστε να μη φαί­νεται.

Κανείς όμως δεν της ηρνήθη επιμέλειαν και σοφίαν εις την ανατροφήν των παιδιών της. Είναι ο εισηγητής της υποδειγματικής διδασκαλίας. Πηγαίνει στη φωλιά της ποντίκια ζωντανά, κότες, λαγούς, ακρίδες και εξασκεί τα παιδιά της επί μήνας πώς παραμονεύουν το θήραμα, πώς το σκοτώνουν, πώς το μεταφέρουν κ.λ.π. Άμα τελειώση η σχολική διδασκαλία, αρχίζει την επιτόπιον δι’ εκδρομών στα κοτέτσια, στις στά­νες, στα περιβόλια, όπου δείχνει στ’ Αλεπόπουλα πώς να περνούν τα μονοπάτια, πώς ν’ αποφεύγουν τα ύποπτα μέρη, πώς να πιάνουν τον λαγό, πώς να παρα­μονεύουν τον αμπελουργό, πώς να γελούν τον τσοπάνη.

Πιστοποιητικόν της παιδαγωγικής της ευσυνειδη­σίας είναι και ο εξής μύθος:

Μια Αλεπού κάθονταν μια φορά και ραχάτευε σ’ ένα βουνό:

-Τι κάνομε εδώ, μάνα; την ρωτούσαν τα παιδιά της.

-Ζεσταινόμαστε, παιδιά μου, τους είπε.

-Μα πού είναι η φωτιά;

-Στ’ από πέρα βουνό... δεν την βλέπετε;

Τότε ένα από τα παιδιά της πήδηξε και φώναξε:

-Νερό μάνα, νερό μάνα, νερό μάνα, νερό και μ’ έκαψε μια σπίθα απ’ τη φωτιά!!!

-Α... Μπράβο παιδί μου, εσύ ξεσκόλισες... Άιντε τώρα στη δουλειά σου.

Το καλοκαίρι μωραίνεται σχεδόν εντελώς. Τόσον τα χάνει, ώστε μπαίνει κάποτε άφοβα στα χωριά. Ευτυχώς γι’ αυτήν δεν έχει καμμίαν αξίαν, διότι είναι μαδημένη πλέον.

Το δέρμα της ελληνικής Αλεπούς δεν είναι από τα εκλεκτότερα. Μ' όλα ταύτα έχει τόσον πλήθος η Ελλάς, ώστε μαζί με την Βίδρα της και το Κουνάβι της, το οποίον είναι εις μερικάς επαρχίας πολύ εκλεκτό, υπολογίζεται ότι εις το παγκόσμιον ετήσιον γουναρεμπόριον, το οποίον ανέρχεται εις τριακόσια πεντήκοντα εκατομμύρια φράγκα, αντιπροσωπεύεται με 5-7 εκατομμύρια.

Επιστημονική καλλιέργεια του πλούτου αυτού, με βελτίωση της ράτσας, θα ήτο όχι ευκαταφρόνητον εισόδημα δια τον τόπον μας.

Οι χωρικοί δεν λησμονούν εύκολα την καταστροφή που κάνει στα κοτέτσια τους. Είτε χειμώνα είτε καλοκαίρι την πιάσουν την τιμωρούν πολύ σκληρά. Την γδέρνουν ζωντανή. Αντέχει στο μαρτύριο αυτό και μάλιστα ζη πολλάς ώρας μετά το γδάρσιμο.

Ο Ελληνικός λαός την θέλει πολύ εύθυμη, ώστε να έχη φκιάσει φαιδρούς μύθους κι απάνω στα βασανιστήριά της.

Μια φορά λέγουν ότι εκεί που έγδερναν μια Αλε­πού ζωντανή, την ρώτησαν:

-Ε! πως τα περνάς;

-Κακά και ψυχρά, αλλά δόξα να ‘χη ο Θεός λι­γώτερο βασανίζομαι από το σώγαμπρο...

Μια φορά πάλι έπεσε στον Ασπροπόταμο. Άμα είδε τους όχτους του που ήταν δεξιά και αριστερά σαν μαχαίρια και ότι συνεπώς ήτο μάταιον να προσ­παθήση να βγη, εστρογγυλοκάθησε και είπε:

-Ξέρω πως στη θάλασσα θα τελειώσω, αλλά βα­ριέμαι τα κλωθογυρίσματα του ποταμού...

Στην Ακαρνανία ευρήκαν την εξής μέθοδο για να την πιάνουν. Κόβουν ένα νεροκολόκυθο επάνω -επάνω τόσον ώστε να μπορή να περάση μέσα στο κεφάλι της. Στο βάθος της νεροκολοκύθας βάζουν λίπος χοίρου. Η Αλεπού το μυρίζεται, βυθίζει τη μούρη της και άμα φθάση στον πυθμένα, τ’ αυτιά της που επιέσθησαν για να χωρέση μέσα ανοίγουν και μένει με το νεροκολόκυθο στο πρόσωπο ωσάν να φορή προσωπίδα.

Παροιμία για την μεγάλη αγάπη που βασιλεύει μεταξύ των συγγάμβρων:

«Μια Αλεπού τρώγει σαράντα μπατζανάκηδες».



Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2018

Οι πρωτεργάτες του αντιστασιακού αγώνα σε Καρπενήσι/Ευρυτανία (ονομαστικά)


Ιχνηλατήσαμε μία σημαντική ιστορική καταγραφή που προέρχεται από τον αείμνηστο Χαρίλαο Μηχιώτη (1914-2012) γραμματέα του ΕΑΜ Ανατ. Τυμφρηστού (από το σύγγραμά του με τίτλο "Τυμφρηστός και Τυμφρήστιοι", εκδ. Κασταλία). Αναφέρεται ονομαστικά στους πρωτεργάτες του αντιστασιακού αγώνα σε Καρπενήσι/Ευρυτανία!

Ιδού: 

=========

Την πρώτη Περιφερειακή Επιτροπή του ΕΑΜ Ευρυτανίας συγκρότησαν οι: Σταύρος Ξανθάκης, απόστρατος ταγματάρχης της χωροφυλακής ως πρόεδρος (με το ψευδώνυμο Γιωργάκης Ολύμπιος), Χρ. Αρχιμανδρίτης, εισαγγελέας πρωτοδικών Ευρυτανίας ως γραμματέας (με το ψευδώνυμο Σκουφάς), Δημήτρης Μπακόλας δημοσιογράφος, τελειόφοιτος της νομικής, ως εκπρόσωπος του Κ.Κ.Ε, Γιώργος Παπαδογούλας, δικηγόρος, εκπρόσωπος του κόμματος "Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας", Σερ. Στρατίκης, δάσκαλος, διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Καρπενησίου και Γιάννης Καρακωστής δικηγόρος.

Στην επιτροπή του ΕΑΜ Καρπενησίου συμμετείχαν οι: Κ. Κοτσώνης και Κ. Κωτσοκάλης, Ειρήνη Στρατίκη, δάσκαλοι, Αργ. Θεοδωρόπουλος, Διον. Κωστομητσόπουλος, Αργ. Καραλής, δικηγόροι, Γ. Κεχριμπάρης, Παπαδόπουλος, οικον. έφορος, Γ. Ελεφάντης, δικαστικός γραμματέας, Ναυσικά Φλέγκα και άλλοι. 

Παράλληλα δραστηριοποιήθηκε οργανωτικά και αντιστασιακά η νεοϊδρυθείσα Περιφερειακή Επιτροπή Ευρυτανίας του Κ.Κ.Ε με γραμματέα το Δημ. Μπακόλα, μέλη το Σπ. Γκούβα, το Γ. Κεχριμπάρη κ.ά. 

Στη Φουρνά και στους δήμους Κτημενίων και Δολόπων πρωτοστατούν για τη δημιουργία ΕΑΜικών οργανώσεων οι: Γεωργούλας Μπέικος και Δημ. Τραχανής τελειόφοιτοι της νομικής, Στεφ, Θάνος, Γαβρ. Κατσόγιαννος. Κ. Γιανννέλος. Π. Κολόκας, Σερ. Παπαδημητρίου, Γ. Σούφλας δάσκαλοι, Κ. Ράγκος καθηγητής, Απ. Μάλλιος, Β. Μανούκας αγρότης, Γιάν. Κρικέλλης γιατρός, Παύλος Μπέικος σπουδαστής, Λάμπρος Τραχανής φοιτητής, Μήτσος Καρυάς, τριατατικός, Βάιος Μανιός, Φ. Ντεληθέος, αδελφοί Χριστοδουλιά, Τ. Βασιλάκης, Τασ. Καραγκούνης, Οικονόμου, Αν. Μπακόλας, φοιτητής, Κ. Μαργαρίτης και άλλοι.

Παράλληλα δρούσε οργανωτικά και η νεότευκτη οργάνωση του Κ.Κ.Ε. με γραμματέα το Γ. Μπέικο. 


Σάββατο 10 Νοεμβρίου 2018

Γεφύρια και Γέφυρες!


Το γεφύρι του Δέντρου - Βραγγιανά Αγράφων

Το γεφύρι της Βίνιανης

Το πετρογέφυρο των Αγράφων

Το ξυλογέφυρο του Μπλο πάνω απ' το Ασπρόρεμα Αγράφων

Το γεφύρι του Μανόλη

Η γέφυρα της Τατάρνας

Η γέφυρα της Επισκοπής

Η γέφυρα της Δάφνης

Η γέφυρα στα Διπόταμα

Σιδερένια γέφυρα τύπου Belley στον Αγραφιώτη ποταμό

Γεφύρια: οι παλιές πέτρινες κατασκευές.
Γέφυρες: οι μεταγενέστερες τσιμεντένιες ή σιδερένιες. 

Με το φακό του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη"

Δευτέρα 5 Νοεμβρίου 2018

Η Λαϊκή Παιδεία στα βουνά της ανταρτομάνας Ευρυτανίας - ντοκουμέντο!


Το θρυλικό Αναγνωστικό της Αντίστασης, η Παιδαγωγική Ακαδημία του ΕΑΜ στο Καρπενήσι και η περιπετειώδης πορεία των καθηγητών και σπουδαστών προς το Τροβάτο Αγράφων όταν οι Γερμανοί ναζί εισέβαλαν στην Ευρυτανία! 

 * Με την πένα του ίδιου του αλησμόνητου φωτεινού παιδαγωγού Μιχάλη Παπαμαύρου!

Σημείωση "Ευρυτάνα ιχνηλάτη": Το πολύτιμο ιστορικό ντοκουμέντο ιχνηλατήσαμε από το περιοδικό "Επιθεώρηση Τέχνης", τεύχος 87-88, 3-4/1962 (αρχεία ΑΣΚΙ). Διατηρήθηκε η ορθογραφία του πρωτοτύπου. 

Ιδού:



==========

" Όταν έφτασα στο χωριό Βίνιανη της Ευρυτανίας, βρήκα εκεί τον κ. Κ. Σωτηρίου, που είχε ξεκινήσει ενωρίτερα για να συμμετάσχει στο Εθνικό Συμβούλιο. Σε λίγες ημέρες έφτασε και η Κα Ρόζα Ιμβριώτη. Έτσι και οι τρεις μαζί επισκεφτήκαμε την άλλη μέρα στη Γραμματεία της Υγιεινής το μακαρίτη Κόκκαλη, που προσωρινά είχε αναλάβει τη διεύθυνση και της Γραμματείας της Παιδείας.

Ύστερα από πλατειά συζήτηση αποφασίσαμε να ετοιμάσουμε μια σειρά αποφάσεις της ΠΕΕΑ, όπως ελέγονταν οι νόμοι της Κυβέρνησης των ελεύθερων βουνών, που να κανονίζουν τα κυριότερα κεφάλαια της Λαϊκής Παιδείας. 

Μαζί με άλλους εκπαιδευτικούς, που υπηρετούσαν στο Εκπαιδευτικό Γραφείο της ΠΕΕΑ, αρχίσαμε αμέσως εργασία. Στην αρχή συζητήσαμε διεξοδικά τα προβλήματα της Οργάνωσης και Διοίκησης της Παιδείας. Έπρεπε όχι μόνο να λογαριάσουμε πως και πριν απ' τον αγώνα, η Παιδεία, τόσο στο οργανωτικό όσο και στο διοικητικό μέρος εχώλαινε στα μέρη εκείνα, αλλά προπάντων έπρεπε να λογαριάσουμε ότι, εμείς έπρεπε να αλλάξουμε την αρχή της εκπαιδευτικής Οργάνωσης και Διοίκησης. Πως εμείς έπρεπε να οργανώσουμε μια νέα λαϊκή-δημοκρατική Παιδεία.

Η δουλειά μας εβάδιζε καλά. Ζητήματα όπως, πόσο πρέπει να είναι το πλάτος κάθε σχολικής επιθεώρησης, πόσοι μαθητές θα φοιτούν σε κάθε τάξη, ποια είναι η σημασία και η θέση του Νηπιαγωγείου σε μια λαϊκή Παιδεία, το πρόβλημα της κατασκευής του Διδακτηρίου και άλλα πραχτικά εκπαιδευτικά δουλεύονταν διεξοδικά σε καθημερινές συζητήσεις. ΄Ετσι είχαμε ετοιμάσει τις εκπαιδευτικές θέσεις, που τις είχαμε υποβάλλει στο Γραμματέα της Παιδείας για να πάρουν το δρόμο τους. 

Η ηγεσία του αγώνα πήρε την απόφαση να μετακινηθούμε από τη Βίνιανη, πηγαίνοντας βορειότερα.

Είχαμε φτάσει στο χωριό Άγραφα. Εκεί σταματήσαμε. Επειδή το χωριό αυτό αποτελείται από πολλούς συνοικισμούς, σκοιρπιστήκαμε κι εμείς σ' αυτούς. Μέσα όμως στη νευρικότητα και την αδιάκοπη μετακίνηση, δε μπορούσε να γίνει σοβαρή δουλειά. Έτσι χάνονταν οι μέρες. Γι' αυτό, σε μια συνεδρίαση, με την προεδρία του Γραμματέα της Παιδείας, είπαμε να ιδρύσουμε μια Παιδαγωγική Ακαδημία και να παρασκευάσουμε από τους επονίτες μας, δασκάλους όπως τους θέλαμε εμείς.

Ιδρύθηκαν 2 Παιδαγωγικά Φροντιστήρια (Ακαδημίες), ένα στο Καρπενήσι και το άλλο στην Τύρνα της Θεσσαλίας. Το πρώτο το αναλάβαμε εγώ και ο κ. Σωτηρίου, το δεύτερο η Κα Ρόζα Ιμβριώτη.



Πήρα αμέσως το διορισμό μου και έφυγα για το Καρπενήσι. Εκεί με τη βοήθεια του ΕΑΜ, συγκεντρώσαμε καμιά ογδονταριά επονίτες και επονίτισσες που στάθηκαν οι πρώτοι σπουδαστές της Ελεύθερης Ελλάδας.

Μια Κυριακή, στη Λέσχη του Καρπενησιού, μιλήσαμε ο κ. Σωτηρίου και εγώ στον κόσμο και αναπτύξαμε τη σημασία της κατάρτισης των δασκάλων όπως τους θέλει η λαϊκή παιδεία. Αμέσως τη Δευτέρα αρχίσαμε δουλειά.

Οι δυο μας, με την βοήθεια μερικών καλών εκπαιδευτικών από διάφορα μέρη της Ελλάδας, που είχαν έρθει στην Εθνική Αντίσταση, αρχίσαμε να διδάσκουμε στο παλιό Διδακτήριο του γυμνασίου. Έπρεπε μέσα σε 2 - 2 1/2 μήνες να περάσουμε όλη την ύλη που διδασκόταν στις δημόσιες Παιδαγ. Ακαδημίες. Μαζί έπρεπε να δώσουμε και στοιχεία φιλοσοφίας, καθώς και να αναλύσουμε πλατειά τις βάσεις της Οργάνωσης της Νεολαίας.

Η δουλειά μας πήγαινε ρολόι. Όλοι οι σπουδαστές μας, άντρες και γυναίκες, οδηγούνταν από τη μανία της μάθησης. Εμείς πάλι, το διδακτικό προσωπικό, σε κοινές συνεδριάσεις, καθορίζαμε ακριβώς τι και πως έπρεπε να διδάξουμε. Τα περισσότερα διδάγματα τα συζητούσαμε με τους σπουδαστές μας. Πολλά όμως, επειδή δεν μας έπαιρνε ο καιρός, τους τα λέγαμε δογματικά, σαν πληροφορίες, και το βράδυ, κάνοντας τον περίπατό μας στην πλατεία του Καρπενησιού, τα αναλύαμε και τα εξηγούσαμε.

Έναν ωραίο χρωματισμό έδιναν στη διδασκαλία μας οι πολλοί ελεύθεροι επισκέφτες, που έρχονταν ν’ ακούσουν τα νέα πράματα, όπως διαδόθηκε στο Καρπενήσι, που διδάσκαμε στην Ακαδημία αυτή. Οι επισκέφτες ήταν προπάντων γυναίκες και από τις διάφορες υπηρεσίες του αγώνα και ντόπιοι κάτοικοι.

Καρπενήσι: Αναμνηστική πλάκα στο χώρο που στέγαζε το περίφημο Παιδαγωγικό Φροντιστήριο των ΕΑΜ-ΠΕΕΑ

Στις 6 Αυγούστου του 1944, το Αντάρτικο της Στερεάς είχε οργανώσει τη γιορτή του στην πλατεία της πόλης. Είμαστε κ’ εμείς καλεσμένοι και προσπαθούσαμε, με χορούς και τραγούδια να λαμπρύνουμε τη γιορτή. Σε μια στιγμή και ενώ από το καμπαναριό της εκκλησίας απαγγελλόταν ο «Οδηγητής» του Βάρναλη, έφτασε η είδηση πως, τη στιγμή εκείνη, μια φάλαγγα Γερμανών ξεκίνησε από τη Λαμία και μια άλλη από το Αγρίνιο, με κατεύθυνση το Καρπενήσι.

Εκείνη τη νύχτα μείναμε άγρυπνοι στο Καρπενήσι. Μόλις ξημέρωσε, ο Διοικητής της Περιοχής Στερεάς μας διάταξε, ο καθένας μας να φορτωθεί από την Αποθήκη με 10 οκάδες φορτίο τροφίμων και όλοι μαζί να ξεκινήσουμε αμέσως πεζοί για το χωριό Κεράσοβο, όπου είχε την έδρα του το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Από κει θα κάναμε ό,τι θα μας επέβαλλε η περίσταση.

Ξεκινήσαμε βαδίζοντας επάνω στο ξηροπόταμο προς τον Άη – Θανάση: Άντρες, γυναίκες, άλογα, γελάδια, κατσίκια, σκύλοι και οι κότες του σπιτιού στέναζαν και αγκομαχούσαν ν’ ανεβούν τον ανήφορο. Όλα αυτά τα ετερόκλιτα όντα αποτελούσαν μια άγρια, μια τραγική, μα στο βάθος μια ωραία εικόνα. Τέτοια άγρια εικόνα είχα αντικρύσει άλλη μια φορά μέσα στον κεντρικό δρόμο της Αδριανούπολης, στο τέλος της μικρασιατικής καταστροφής, όταν ολόκληρος ο ελληνικός πληθυσμός του εσωτερικού της Α. Θράκης προσπαθούσε να προφτάσει να καταφύγει στη Δυτική Θράκη.

Εικόνα του Καρπενησίου που πυρπολήθηκε δύο φορές από τους Γερμανούς ναζί - φωτο: Σπύρος Μελετζής

Το βράδυ της πρώτης εκείνης μέρας της φυγής από το Καρπενήσι, φτάσαμε στο γιοφύρι της Μέγδοβας. Επειδή ένας από τους συναδέλφους μας, μόλις ντύθηκε, δεν μπορούσε να δει τίποτα, έπρεπε να μείνουμε εκειδά. Επειδή όμως στο μέρος εκείνο δεν υπάρχει ούτε έως ένα αλώνι ίσο μέρος, για να κοιμηθούμε, αναγκασθήκαμε να κατεβούμε στην κοίτη του ποταμού και ξαπλώσαμε δίπλα στο νερό, απάνω στις κοτρώνες. Είχαμε βάλει σκοπούς, που μας ξύπνησαν μόλις βγήκε το φεγγάρι. Ξεκινήσαμε πάλι. Μόλις περάσαμε τη διασταύρωση των δρόμων, είδαμε τους Γερμανούς σε απόσταση μισής ώρας να έρχουνται κατακεί.

Μα και όταν, ύστερα από είκοσι λεφτά της ώρας φτάσαμε στο Κεράσοβο και βάλαμε το καζάνι για να βράσουμε τα φασόλια, βλέπουμε πάλι τους Γερμανούς σε απόσταση 500 μέτρων να έρχουνται κατά το χωριό. Αφήσαμε τότε τα φασόλια και πεινασμένοι εξακολουθήσαμε το δρόμο μας προς τ' Άγραφα, βαδίζοντας σε απότομες πλαγιές βουνών, σε κατσικόδρομους που έμοιαζαν με μυρμηγκόδρομους.

Λίγο πριν από τα Άγραφα, λοξοδρομήσαμε προς τα αριστερά και φτάσαμε στο χωριό Τροβάτο, υψόμετρο 1.200 μέτρα.

Στο Τροβάτο Αγράφων - μετά την περιπετειώδη πορεία...

Σ’ όλη αυτή την αξέχαστη πορεία, εντύπωση μου έκανε το θάρρος και η επιμονή δυο σπουδαστριών, που σε άλλες περιπτώσεις θα ήταν θαύμα να περάσουν με τα πόδια αυτά τα μέρη: Η μια ήταν ανάπηρη στο ένα πόδι της και περπατούσε με πατερίτσες και σίδερα στο πόδι. Ή άλλη είχε κάμει πριν λίγο καιρό εγχείρηση και της είχαν κόψει τρία δάχτυλα από το ξεπαγιασμένο πόδι της. Πριν ναρθεί στην Ακαδημία ήταν αντάρτισσα.  Και όμως η σπουδάστρια αυτή, η Αστέρω, κάθε βράδυ, κάτω από την καρυδιά στην πλατεία του Τροβάτου, τραγουδούσε και η φωνή της ξαπλωνόταν γύρω και αντιλαλούσε στ’ αντικρινά βουνά.

Μέσα στην εκκλησία του κάτω μαχαλά του Τροβάτου, στεγάστηκε τώρα η Παιδαγωγική Ακαδημία των Βουνών. Είμαστε το κρυφό σχολειό του αγώνα. Τώρα δε φοβούμαστε τους Τούρκους. Φοβούμαστε όμως τους Γερμανούς και τους Έλληνες φασίστες. Μέσα στην εκκλησία αυτή συνεχίσαμε την διδασκαλία μας. Εγώ δίδασκα τη συνηθισμένη ύλη των Ακαδημιών. Ο κ. Σωτηρίου ανάλυε και εξηγούσε τις βάσεις της Οργάνωσης της Νεολαίας. Ο φίλος Μακεδονίτης δίδασκε φιλοσοφία και οι άλλοι φίλοι διάφορα άλλα μαθήματα.

Μέσα στην εκκλησία αυτή, γίνηκαν και με παιδιά του χωριού υποδειγματικές και δοκιμαστικές διδασκαλίες όλων των μαθημάτων. Η διδασκαλία ήταν μυσταγωγία. Όχι μόνο επικρατούσε άκρα σιωπή ανάμεσα στους σπουδαστές, μα και η αθρόα επίσκεψη των κατοίκων του χωριού, έδινε ένα πανηγυρικό τόνο σ’ όλη την εργασία.

Το θρυλικό Αναγνωστικό της Αντίστασης που γράφτηκε στο Τροβάτο της Ευρυτανίας!

Ο παπάς του χωριού, με την αγκλίτσα του καθόταν σ’ ένα στασίδι, δίπλα στο δεσποτικό και αφουγκραζόταν. Ο πρόεδρος του χωριού, ο ευφυέστατος Αλέξης, καθόταν στα σκαλοπάτια του τέμπλου και κάθε τόσο κατέβαζε το κεφάλι, σημείο πως παραδεχόταν ό,τι άκουε.

Και κάθε βράδυ, κάτω από την καρυδιά, μαζεύονταν αρκετοί κάτοικοι του απάνω και του κάτω μαχαλά και εκεί τους εξηγούσαμε και τους αναλύαμε διάφορα ζητήματα του αγώνα.

Απέξω από την ίδια εκκλησία, δώσαμε και τα απολυτήρια των σπουδαστών. Σε μια γενική συγκέντρωση σπουδαστών και λαού, διαβάσαμε ένα γράμμα του προέδρου μακαρίτη ΑΛ. Σβώλου, που μου είχε δώσει επ' ευκαιρία της απόλυσης των σπουδαστών. Και αυτή τη στιγμή θυμούμαι ακόμα την αδελφική συγκίνηση που μας είχε καταλάβει όλους, σπουδαστές και καθηγητές, την τελευταία εκείνη ώρα.

Οι σπουδαστές μας διορίστηκαν όλοι στα δημόσια σχολεία. Πολλοί μάλιστα έμειναν διορισμένοι πολύ καιρό και μετά τη διάλυση του ΕΛΑΣ.

Μετά την απόλυση των σπουδαστών, εγώ έμεινα στο Τροβάτο και έγραψα το Αναγνωστικό βιβλίο της Ε' και ΣΤ' τάξης «Ελεύθερη Ελλάδα».

Μια δασκάλα, που εργαζόταν στην Ακαδημία, έγραψε στο Αναγνωστικό αυτό ένα κεφάλαιο για την «Πολιτοπουλίνα του Αγρινίου» και ο σπουδαστής Μπάμπης έγραψε το κεφάλαιο για το Νικολό που σκότωσε το Γερμανό στο χωριό Χιλιαδού.

Το Αναγνωστικό αυτό τυπώθηκε με πολλά τυπογραφικά λάθη, γιατί παράλειψα να πάω στο χωριό, που είχαμε το πιεστήριό μας και να παρακολουθήσω την εκτύπωσή του. Ωστόσο, μόλις κυκλοφόρησε, μπήκε στα σχολεία της Ελεύθερης Ελλάδας και διαβάστηκες από τα Ελληνόπουλα. Όπως μούλεγε στα Γιούρα ο μακαρίτης Κ. Παπανικολάου των Σερρών, που ήταν Γραμματέας του Εκπαιδευτικού Γραφείου της Γεν. Διοίκησης στη Θεσσαλονίκη, το Αναγνωστικό αυτό τυπώθηκε σε 100 χιλιάδες αντίτυπα και σκορπίστηκε σ' όλες τις ελεύθερες περιοχές της Μακεδονίας. Το ίδιο με διαβεβαίωσε και ο μακαρίτης Ηλίας Αποστολίδης, που ήταν γραμματέας του ΕΑΜ Μακεδονίας.

Ηλιούπολις - Αθηνών, Μάρτιος 1962 "

Ο φωτεινός παιδαγωγός του ΕΑΜ Μιχάλης Παπαμαύρος εκ Χίου (1893-1963),
συν-διευθυντής του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου στο Καρπενήσι

Παρασκευή 2 Νοεμβρίου 2018

Νάμαστε!


"Μπόρες ας έρθουν. Νάμαστε!
Φοβέρα στη φοβέρα.
Νάτο! Το στήθι μας στοιχειό
και πέτρα η καρδιά."

(Στίχοι του Δώρη Άνθη, Ευρυτάνα ποιητή και πρωταντάρτη του Άρη - βλ και εδώ!)