Το τελευταίο γράμμα...

... εκείνα «τα ματωμένα Χριστούγεννα» του 1942 

Σας παρουσιάζουμε, μέσα από τις ηλεκτρονικές σελίδες του "blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης", ένα σπάνιο όσο και ιδιαίτερα συγκινητικό ιστορικό ντοκουμέντο. Αφορά το τελευταίο γράμμα του ηρωικού ευρυτάνα δάσκαλου Γιάννη Καρυοφύλλη, ενός από τους εκτελεσθέντες συμπατριώτες μας από τους ιταλούς φασίστες κατακτητές μετά τη νικηφόρα και χιλιοτραγουδισμένη μάχη του Μικρού Χωριού που διεξήχθη στις 18 Δεκέμβρη 1942.

Ας ξαναθυμηθούμε εν συντομία: Εκείνη την ημέρα ο Άρης Βελουχιώτης με 200 θαρραλέους ΕΛΑΣίτες μαχητές χτυπά ιταλική φάλλαγγα 1000 (έως 2000) οπλισμένων σαν αστακών Ιταλών που σε συγκροτημένους στρατιωτικούς σχηματισμούς επελαύνουν εναντίον των ευρυτανικών χωριών της Ποταμιάς σε μια επίδειξη δύναμης με σκοπό την εξουδετέρωση πυρήνων της αντίστασης μα και την καταλήστευση των περιουσιών των κατοίκων.

Όμως παρά την ισχύ τους οι κοκορόφτεροι του Μουσολίνι είναι τρομοκρατημένοι καθώς είχαν επανειλημμένα εξευτελιστεί από τον ΕΛΑΣ (βλ. μάχες Κρίκελλου, Χρύσως, Γοργοπόταμου, κλπ).

Ο Άρης με τους αντάρτες του, με ελλιπή οπλισμό αλλά «ψυχή βαθιά», συγκρούονται με τους κατακτητές, μετά από αριστοτεχνική ενέδρα που τους στήνουν στη Ρεματιά στη θέση «Τσίρη» του Μικρού Χωριού. Στην πολύωρη μάχη που ακολουθεί, οι Ιταλοί φασίστες κυριολεκτικά κατατροπώνονται, αφήνοντας, κατά πληροφορίες, 70 νεκρούς μαζί και τον επικεφαλή του ιταλικού συντάγματος Καρπενησίου. Από την πλευρά των ανταρτών υπάρχει ένας νεκρός: το ατρόμητο 16χρονο ανταρτόπουλο Κώστας Μπίρτσας («Κλέαρχος») - βλ. πλήρες αφιέρωμα "Ευρυτάνα ιχνηλάτη" για τη Μάχη του Μικρού Χωριού 

Ακολούθησαν «τα ματωμένα Χριστούγεννα του 1942». Οι θρασύδειλοι αλήτες του Μουσολίνι, μετά τη στρατιωτική ήττα τους, φανερώνουν τη νοσηρή φασιστική νοοτροπία τους ξεσπώντας την εκδικητική μανία τους στους άμαχους κατοίκους του Μικρού μα και του διπλανού Μεγάλου Χωριού. Πρώτα λεηλατούν τα υπάρχοντα των κατοίκων και αμέσως μετά πυρπολούν απ΄ άκρη σ' άκρη «το δόλιο το Μικρό Χωριό». Οι χωριανοί που καταφεύγουν στα γύρω βουνά παρακολουθούν με πόνο καρδιάς την πύρινη κόλαση να καταπίνει το βιός και τον κόπο τόσων χρόνων. Οι ελεεινοί Ιταλοί δεν σταματούν όμως εκεί. Προβαίνουν σε κάτι ακόμη χειρότερο... Συλλαμβάνουν και κρατούν ως ομήρους 13 συμπατριώτες μας (Μικροχωρίτες και Μεγαλοχωρίτες) τους οποίους υποβάλλουν σε φριχτά βασανιστήρια μεσαιωνικού τύπου, ενώ φτάνουν μέχρι και στο έσχατο σημείο της βαρβαρότητας : στις παραμονές των Χριστουγέννων, 24-12-1942, και μετά από ανείπωτα μαρτύρια καίνε ζωντανούς ανθρώπους όπως τον αξιαγάπητο δασκαλόπαπα Δημήτρη Βαστάκη και τον ενωμοτάρχη Χαρ. Κατσίμπα, ακόμη και μια ανήμπορη γυναίκα την Αθηνά Δερματά. Κανείς από τους ηρωικούς αιχμαλώτους δεν βγάζει τσιμουδιά! Στο τέλος κατά τη συνήθη απάνθρωπη τακτική τους οι Ιταλοί αναγκάζουν τους υπόλοιπους συλληφθέντες (11 άτομα) να σκάψουν τον τάφο τους και κατόπιν, μπροστά τους συγχωριανούς τους, τούς εκτελούν ομαδικά στη θέση «Άνω Λόγγοβες» του Μικρού Χωριού (την ίδια μέθοδο είχαν ακολουθήσει λίγες μέρες πρωτύτερα και στη Χρύσω με τους εκεί ομήρους). 

Τα ονόματα ΟΛΩΝ των μαρτύρων που δολοφόνησαν άνανδρα οι Ιταλοί ήταν :

Χρήστος Φλέγκας, ετών 58, πρόεδρος της κοινότητας Μικρού Χωριού -τον εκτέλεσαν

Νίκος Κυρίτσης, ετών 75, παλαίμαχος πρόεδρος Μικρού Χωριού -τον εκτέλεσαν

Γιάννης Καρυοφύλλης, ετών 54, δάσκαλος από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν

Χρήστος Μέρμηγκας, ετών 75, αρχίατρος από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν

Δημήτρης Δασκαλάκης, ετών 58, ανάπηρος από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν

Θεόδωρος Οικονόμου, ετών 56, ανάπηρος από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν

Γιάννης Μεσίρης, ετών 45, ανάπηρος από Μεγάλο Χωριό   -τον εκτέλεσαν

Διονύσης Μαντζιούτας, ετών 26, τηλεγραφητής από Μεγάλο Χωριό  -τον εκτέλεσαν

Κώστας Αραπογιάννης, ετών 28, επαγγελματίας από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν

Βασίλης Παλιούρας, ετών 34, επαγγελματίας από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν

Ανδρέας Σιταράς, ετών 67, από Μεγάλο Χωριό -τον εκτέλεσαν

Αθηνά Δερματά, από Μεγάλο Χωριό -την έκαψαν ζωντανή

Χαρ. Κατσίμπας, ενωμοτάρχης, από Μεγάλο Χωριό -τον έκαψαν ζωντανό

Δημήτρης Βαστάκης, ετών 42, δάσκαλος/παπάς από Μεγάλο Χωριό -τον έκαψαν ζωντανό

Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες συμπατριώτες μας βρισκόταν, όπως είδατε και παραπάνω, και ο Μεγαλοχωρίτης δάσκαλος Γιάννης Καρυοφύλλης.

Διασώθηκε το τελευταίο γράμμα του, το οποίο ιχνηλατήσαμε από το βιβλίο του Μήτσου Κάιλα, παλιού Ευρυτάνα αντάρτη και προέδρου επί 35 χρόνια του Κέντρου Μελέτης της Ιστορίας της Εθνικής Αντίστασης ("Μαρτυρίες, ΕΛΑΝ Στερνές υποθήκες των ηρώων μας", εκδ. Νέα Σύνορα 1975)

Το τελευταίο γράμμα του Γιάννη Καρυοφύλλη - Μουσείο Μεγάλου Χωριού

Γράφει στο τελευταίο του γράμμα, ο ηρωικός ευρυτάνας Γιάννης Καρυοφύλλης (απευθυνόμενος στον γιό του Πάνο) λίγο πριν τον θερίσουν οι σφαίρες των φασιστών : 

« Μεγάλο Χωριό, 24 Δεκέμβρη 1942

Πάνο μου,

Ξεύρω ο θάνατός μου θα σε λυπήση κατάκαρδα. Η θέλησίς μου είναι, και δεν πρέπει να μου χαλάσης το χατήρι, να μη στενοχωρηθής διόλου. Να φανής άνδρας, όπως είσαι. Πίστεψέ με πως αντιμετωπίζω το θάνατο με θάρρος πρωτοφανές, που ποτέ δεν το ήλπιζα. Η λύπη μου είναι γιατί αφήνω πίσω μου σάς, απαρηγόρητους, όχι και απροστάτευτους, γιατί έχω την πεποίθησιν ότι συ θα προστατεύσης τη μητέρα σου, τις αδελφές σου και τ' αδέρφια σου καλύτερα από μένα. Γι' αυτό πάω παρηγορημένος να κοιμηθώ ήσυχος τον αιώνιο ύπνο. Ένα θερμό φιλί και τας θερμάς μου ευχαριστίας για την προστασίαν την οποία παρέχουν σε σένα, στους θείους και θείες σου, αγαπητούς μου Παναγάκην, Ευθυμίου, Χρήστον, Αγαπούλαν Γιώργον και Ζέννην, Γιάννη και Κούλαν και σε όλα τα ξαδέρφια σου.

Πλησιάζει ο θάνατος ήσυχος και ευχάριστος και δεν μπορώ να σου γράψω περισσότερα.

Πάνο μου, αγαπητό μου παιδί, σε αγκαλιάζω σφιχτά. Η πατρική μου ευχή να είναι πάντα μαζί σου.

Ο πατέρας σου
Ιωάννης Καρυοφύλλης »

Ο λεβέντης Γιάννης Καρυοφύλλης έπεσε κι αυτός, όπως και όλοι οι υπόλοιποι με ψηλά το κεφάλι. Ο ατρόμητος δάσκαλος βροντοφώναξε μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα : «Ζήτω η Ελλάδα, ζήτω η Ελευθερία» και πέρασε για πάντα τις πύλες της Αθανασίας! Οι συγγενείς και οι συγχωριανοί του τον βρήκαν με σφιγμένη τη γροθιά!

Οι γενναίοι Ευρυτάνες, γνήσιοι απόγονοι της Κλεφτουριάς και του Κατσαντώνη, δεν λύγισαν. Τον πόνο τον έκαναν τραγούδι και την καταστροφή πείσμα για διαρκή αγώνα και «πόλεμο ενάντια στον πόλεμο του καταχτητή» μέχρι την πολυπόθητη τη λευτεριά.

. 

Ακούστε το αθάνατο τραγούδι του Μικρού Χωριού 

που έγραψε τότε η θρυλική Μικροχωρίτισσα ΕΠΟΝίτισσα

Ναυσικά Φλέγκα-Παπαδάκη

Τεσσερισήμισι μήνες μετά τη Μάχη του Μικρού Χωριού και συγκεκριμένα στις 28 Απρίλη 1943 (βλ. εδώ) οι Ιταλοί φασίστες, αφού έχουν υποστεί συνεχείς ήττες από τον ΕΛΑΣ, αποχωρούν ντροπιασμένοι από το Καρπενήσι. Η ανταρτομάνα Ευρυτανία είναι πια ελεύθερη και μετατρέπεται σε Κάστρο Αντίστασης ολόκληρης της Ελεύθερης Ελλάδας (βλ. σχετικά).

Το... απαιτητικό δεντράκι της λευτεριάς που ποτίζεται με αίμα και θυσίες κατάφερε να ανθίσει ξανά στα αδάμαστα βουνά μας. 

"Ευρυτάνας ιχνηλάτης"