"Η Φωνή της Αμερικής"

* Ένα μοναδικό αφιέρωμα από την Κρικελλιώτισσα "Ακευσώ"

για τους αναγνώστες του  blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

-Νικόλα, άργησες! Ώρα ν’ ανέβεις στην πλατεία! Θ’ ανοίξει ο Πρόεδρος το ραδιόφωνο! Άϊντε, να μάθουμε τι γίνεται στον έξω κόσμο!

Έλαμψε για λίγο το σβησμένο βλέμμα της Κωστάντως στη σκέψη ότι μπορεί από εκείνο το κουτί να μάθει νέα για τα παιδιά της, που πάρωρα ξενιτεύτηκαν σε στράτες άγνωρες.

Δαγκανιάρης ο Μάρτης του 1952.

Η Ευρυτανία, ξεχασμένη απ’ την κεντρική εξουσία, μ’ έναν βασιλιά, τον Παύλο τον Ά’ της δυναστείας των Σλέσβιχ-Χολστάϊν-Σόντερμπουργκ-Γλύξμπουργκ και με μια βασίλισσα, τη Φρειδερίκη, την πριγκίπισσα του Ανόβερου - δούκισσα του Μπράουνσβιγκ-τριακοστή τέταρτη στη διαδοχή του βρετανικού θρόνου, κρυμμένη στα ελάτια της, αιμορραγεί. Θρηνεί τους νεκρούς της, τα ξεθεμελιωμένα της χωριά, τα πυρπολημένα της φτωχόσπιτα. Στ’ άπαρτα βουνά της λουφάζουν οι ψυχές ματωμένες κι ανεμοχτυπιούνται με της Μνήμης τα καμώματα.

Πριν δυο χρόνια, οι ανυπόταχτοι Κρικελλιώτες, που στα 1948 είχαν πάρει των ομματιών τους κατά τα καμποχώρια, επειδή η περιοχή είχε μετατραπεί σε πεδίο πολέμου και διώξεων, ξαναγύρισαν στον ρημαγμένο τους τόπο.

Στρατεύτηκαν ολημερίς στο ζωντάνεμα της Γης, φυτεύοντας στα σωθικά της σπόρους, ξαναχτίζοντας απ’ την αρχή τις ζωές τους, ασπροστολίζοντας τις μέρες τους, τις μαυροζωσμένες με έγνοιες και ανημπόριες.

Ποιόν να πρωτομοιρολόγαγε η έρμη η Ευρυτάνισσα;

Τον πατέρα της, που χάθηκε στα βουνά της Ηπείρου, τον Νοέμβρη του 1940, και την άφησε ορφανή, ξέψυχο κουρελάκι στο σταυροδρόμι της Ανάγκης;

Τ’ αδέρφια της, που κάποια νύχτα του 1942, τα στοίβαξαν στα τραίνα του θανάτου για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα κρεματόρια της ντροπής;

Τον γιό της, τον Αντάρτη, λιανόπαιδο αφτέρουγο, που ψυχανεμίστηκε τη Λευτεριά και σκοτώθηκε στη Χρύσω;

Τα κορίτσια της που μαγεύτηκαν απ’ τη Χίμαιρα για μια καλύτερη ζωή, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, πάγωσαν την ομορφιά της νιότης τους σε μια φωτογραφία να γητέψουν τον γαμπρό, κλωθογύρισαν για ένα μήνα τα όνειρά τους στ’ αμπάρια του καραβιού κι ύστερις κομπόθιασαν τα θέλω τους σε χώρες αλλόγλωσσες και αλλόθρησκες;

Κάθε βράδυ, σαν απόσωνε όλες τις δουλειές, που τα πρέπει της κλειστής αντροκρατούμενης κοινωνίας τις είχαν φορτώσει στις δικές πλάτες, η Κωστάντω περίμενε την καλή είδηση. Έγνεθε την Υπομονή στη ρόκα της και μουρμούραγε κάθε τόσο:

-Καλά που βρέθηκαν κι αυτοί οι Αμερικάνοι, μας συμπόνεσαν και μας έστειλαν το ραδιόφωνο να μας σκορπάει τη θλίψη και να μας θεριεύει την απαντοχή!

Δεν είχε πάει στο σχολειό. Γεννήθηκε θηλυκό, ταμένο στις ανάγκες της οικογένειας. Δεν της έμαθαν πως πάντα έρχονται «ντυμένοι φίλοι, οι εχθροί μας».

Σαν θέριευε ο πόνος μέσα της, έπιανε το δαντελοπλέξιμο και το ‘ριχνε στο τραγούδι που το πρωτάκουσε απ’ τη μανιά της:

“ Για βγάτι πέντε λυγερές και δέκα μαυρομάτες

να ιδείτι τον αμάραντο, σε τι γκρεμό φυτρώνει.

Φυτρώνει στ’ αγριολίβαδα και στον ζαβό τον τόπο,

τον τρών’ τα λάφια και ψοφούν, τ’ αρκούδια και μερεύουν,

να το ‘τρωγε κι η μάνα μου να μη με κάνει μένα”

Κι ο Νικόλας της, ακουμπισμένος στη γκλίτσα του, συννεφιασμένος, κάθε βράδυ, έσταινε αυτί. Η φωνή του ανταποκριτή σεργιάνιζε στα πλατανόκλαρα «και τώρα τα νέα για τους ξενιτεμένους….» . 

Φτερούγαγε ο νους του πατέρα για τη μακρινή ήπειρο ν’ αναζητήσει τις θυγατέρες του μέσα σε φάμπρικες, σ’ εστιατόρια, σε κάμαρες-περιστερώνες, γύριζε κατά την εκκλησιά του Αη-Νικόλα και του ‘ταζε μαλαματένιο καντηλέρι σαν θα γύριζαν πλούσιες μεγαλοκυράδες. Κατέβαζε με τους συγχωριανούς του και κάμποσα τσιπουράκια κι έπλαθε ιστορίες για ζωές πυργωμένες στα δολάρια που κάποια απ’ αυτά θα έφταναν στο χωριό τα Χριστούγεννα και τη Λαμπρή, κρυμμένα σ’ ένα γράμμα, ποτισμένα με μαύρο δάκρυ που ‘χε στοιχειώσει από μια στερεμένη ζωή για να βάζουν στην άκρη ένα κομπόδεμα, για το ταξίδι του νόστου.

Κάθε τόσο «οι καπαρντινάτοι» τους θύμιζαν πώς ήρθε και στο Κρίκελλο τούτο το «θείο δώρο», τι έγραφε στο τηλεγράφημα στις 12-3-1952, για να πάνε στο Καρπενήσι «μετά δύο φορτηγών κτηνών προκειμένου να παραλάβουν εκχωρηθέν ραδιόφωνον παρ’ Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών….»

Ακολουθούσαν διαταγές-νουθεσίες:

1. «Να ληφθή μέριμνα δια την τοποθέτησιν τούτου κατά τας οδηγίας του τεχνίτου, εις κατάλληλον και ασφαλές μέρος, ως και των μεγαφώνων εις τα σημεία εκείνα εκ των οποίων θα ήτο δυνατή η μετάδοσις των ειδήσεων κλπ ευκρινώς εις ολόκληρον, ει δυνατόν, το χωρίον.

2. Να ανατεθή ο χειρισμός του ραδιοφώνου και της γεννητρίας εις τους πλέον καταλλήλους εκ της κοινότητας….»

Κάποιοι υπέρμαχοι της αμερικανικής φιλίας έβαλαν τα μεγάφωνα στα κωδωνοστάσια. Βρήκαν, όμως, απέναντί τους τον αγριεμένο ιερέα, που προασπίστηκε τα κεκτημένα του ναού και το αναφαίρετο δικαίωμα ν’ ακούγεται η καμπάνα σε όλους τους οικισμούς, απ’ τ’ Αγκάθι μέχρι τις Μελίστες. Οι διαμαρτυρίες του είχαν ως αποτέλεσμα να σταλεί η υπ’ αριθ. 6996/1-7-1952 απόφαση της Νομαρχίας Ευρυτανίας:

“……να αποφευχθή η τοποθέτησις των μεγαφώνων επί των κωδωνοστασίων …..να αφαιρεθούν και να τοποθετηθούν εις έτερα κατάλληλα σημεία…”

Καθίστατο σαφές εις όλα τα έγγραφα πώς «οι Προστάται ημών» έπρεπε να γνωρίζουν “πού είναι εγκατεστημένον, επί πόσας ώρας λειτουργεί καθημερινώς, πόσοι των κατοίκων παρακολουθούν τας εκπομπάς, ποίος διευθύνει την ραδιοφωνικήν συσκευήν, ποίας εκπομπάς προτιμούν οι κάτοικοι….”

Η κοινοτική αρχή, ελλείψει γραφικής ύλης, έστελνε σ’ ένα μπακαλόχαρτο την έκθεση εις διπλούν στο τέλος κάθε μήνα:

“ ….Λειτουργεί κανονικώς από δύο έως τρεις ώρας καθημερινώς και τέσσαρας περίπου ώρας κατά τας Κυριακάς. Τας εκπομπάς παρακολουθούν όλοι οι κάτοικοι προτιμούν δε κυρίως τα δημοτικά τραγούδια…. Η εκπομπή Φωνή της Αμερικής δεν ακούεται ευκρινώς λόγω των παρεμβαλομένων παρασίτων”

Συνεχείς οι διευκρινίσεις των «συμμάχων μας».

Και στο τέλος η απειλή:

“ Εφ’ όσον ήθελεν εφεξής παρατηρηθή η μη τήρησις των οδηγιών μας και η μη κανονική λειτουργία των ραδιοφώνων, θα εισηγηθώμεν οπωσδήποτε εις την αρμοδίαν υπηρεσίαν της Αμερικανικής Αποστολής την άμεσον αφαίρεσιν των ραδιοφώνων εκ των Κοινοτήτων τούτων και την χορήγησιν εις άλλην Κοινότητα, διότι δέον να μην διαφεύγη ημίν ότι εκ των εκατόν είκοσι χωρίων του Νομού, μόνον εις τριάκοντα εχορηγήθησαν ραδιόφωνα και συνεπώς τούτο είναι και ιδιαιτέρα προς τα χωρία σας προτίμησις….”

Το αλισβερίσι δι’ αλληλογραφίας χάραζε την πορεία του.

Στην έκθεση του Προέδρου του Κρικέλλου για τον Οκτώβρη του 1952, φαίνεται η άμεση αποκατάσταση της βλάβης από ειδικόν τεχνίτην της Αμερικανικής Αποστολής.

Τον επόμενο, όμως, χρόνο, η περίοδος για δωρεάν συντήρηση έληξε στις 15 Αυγούστου του 1953, όταν από τη «Mutual security agency special mission to Greece for economic cooperation” εστάλη μια «ΣΟΒΑΡΑ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ» που έλεγε:

“ Τα συνεργεία επισκευών της Αμερικανικής Αποστολής δεν θα είναι πια διαθέσιμα… Θα πρέπη κάθε χωριό να συνεννοηθή μ’ έναν καλόν τεχνίτην που θα επισκευάζει στο μέλλον τις τυχόν βλάβες των μηχανημάτων με έξοδα της κοινότητος…”

Άκουγε, άκουγε ο Νικόλας και μπαρουτοξύπναγαν οι προγόνοι μέσα του. Αυτός ήθελε μόνο ν’ ακούσει μια αφιέρωση από τα ξοριασμένα στο Άγνωστο παιδιά του, να πληροφορηθεί αν ζούσαν ή πέθαναν. Τους είχε ζήσει στο πετσί του όλους αυτούς τους καλοθελητάδες που εκμεταλλεύονταν τους αναγκεμένους, πετώντας τους τ’ αποφόρια και τ’ αποφάγια τους. 

Το Δημοτικό είχε τελειώσει, αλλά είχε Δάσκαλό του, τον Γιάννη Βράχα, μπροστάρη στους Αγώνες για Παιδεία και Λευτεριά. Αυτός του ‘μαθε να χωρίζει την ήρα απ’ το σιτάρι. Αυτός τον δίδαξε να μην γίνεται «κολαούζος» των αφεντάδων, να μην ακούει τις προπαγανδιστικές τους εκπομπές, να μην χειραγωγείται η σκέψη του.

Πόσο χάρηκε, σαν άκουσε ένα βράδυ απ’ το ραδιόφωνο τη μικρότερη κόρη του παπα - Οδυσσέα Κρικέλλα, που ζούσε στην πόλη Γουίντσεστερ των ΗΠΑ, να μιλά για τα όσα δεινοπάθησε, μέχρι να στεριώσει σε μια δουλειά και να ζει με αξιοπρέπεια.

* * * * *

69 χρόνια μετά, το γκρίζο σιδερένιο ραδιόφωνο δεν λειτουργεί πια. 

Στέκει σε μια γωνιά του ιστορικού σχολείου του Κρικέλλου, άπνοο, να θυμίζει τις καλές και τις κακές στιγμές του.

“ Ένα κουτί, δύο κουμπιά,

μια κάθετη βελόνα

κι έγινε ο κόσμος γειτονιά

μέσα σ’ έναν αιώνα…” (Άρη Μπιτσώρη)

Μένει ξεχασμένο σ’ ένα καθημαγμένο και λησμονημένο από την κυβερνοχώρα του Καρπενησίου κτίριο. Παραγκωνισμένο από την Τηλεόραση και το Διαδίκτυο, τους κυρίαρχους αρχοντάδες, στην εποχή του σκοταδισμού, του ευτελισμού των Αξιών, των κατασκευασμένων παραπλανητικών ειδήσεων, του ολοκληρωτικού ελέγχου των φτωχών κρατών από τους ισχυρούς του πλανήτη, οι οποίοι κινούν πλέον αόρατα τα νήματα της υποτέλειας και της πλήρους εξάρτησης και γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή πού είναι, τι ακούνε, τι κάνουν, τι πιστεύουν οι υπήκοοί τους.

Και η Κωστάντω, που ύφανε τη ζωούλα της σε μια διαδρομή, «σπίτι-χωράφι-αχυροκάλυβο» άφησε την τελευταία της ανασεμιά, στις 28 του Οκτώβρη του 1960, καρτερώντας δίπλα στο παραγώνι τον Νικόλα της να γυρίσει απ’ την πλατεία με τα νέα απ’ την Αμερική.

* Ήταν ένα κείμενο μνήμης και προβληματισμού 

από την "Ακευσώ" του Κρίκελλου 

για το "blog Ευρυτάνας ιχνηλάτης"