Τ' ΑΗΔΟΝΙ

 

"Κλαίει ή τραγουδεί τ’ αηδόνι;

Αρκετοί κλασικοπαθείς νατουραλισταί, ακούοντες το λάλημά του με τα αυτιά των στουμπωμένα από την θλιβεράν εκείνην διήγησιν της μυθολογίας των αρχαίων, επιμένουν, ότι «εις το άσμα του προδίδεται μελαγχολική τις ανησυχία, ζηλοτυπία, κατήφεια και ρεμβασμός». Η σύγχρονος όμως λαϊκή μυθολογία μας πληροφορεί, ότι τ’ Αηδόνι τραγουδεί από την εξής αφορμήν:

Ένα βράδυ του Απριλίου επήγε αποσταμένο να κοιμηθή επάνω σε μία φράχτη. Άμα το πήρε ο ύπνος, πήδησαν τα βάτα, οι αγράμπελες και τ’ αγιόκλημα, το τύλιξαν με τα βλαστάρια τους από εδώ, το τύλι­ξαν από κεί όσο που σφιχτόδεσαν φτερά του και πόδια του κατά τρόπον, ώστε ν’ αγωνισθή μερόνυχτα για να ελευθερωθή. Εκεί λοιπόν που προσπαθούσε να ξεδεθή ωρκίσθη:

«Να ξετυλιχθώ αυτή τη φορά, μωρέ Απρίλη, κι αν σε ξαναπιστέψω για φίλο και κλείσω μάτι σε νύχτα δική σου, να μην είμαι αηδόνι!!!...»

Έχετε ακούσει «πρωτοξύπνημα» αηδονιού; Δεν ηξεύρω αν εκεί είναι ο κόμπος, τουτέστι ο «μέγας αριθμός των ήχων», όπου ναυαγούν αι προσπάθειαι της απομιμήσεως του αηδονιού, του οποίου, μολονότι επήραν όλες τις νότες, την σειράν των, την έντασίν των, όμως ακόμη δεν κατώρθωσαν σχεδόν τίποτε όπως λέγουν οι συνθέται. Αλλ’ αν προσέξετε το «πρωτοξύπνημα» θα δεχθήτε πως εις ένα τέτοιο άκουσμα, η λαϊκή φαντασία, γόνιμος σαν την άνοιξι, έκαμε αυτήν την εικόνα του σπάργους του Απριλιού, ο οποίος εντός ολίγων ωρών εχύμησεν από το φράχτη και έδεσε με τα βλαστάρια του τις φτερούγες του κοιμωμένου αηδονιού. Έχει τόση χαρούμενη ταραχή εκείνο το σαν φως γρήγορο λάλημά του, ώστε νομίζετε, ότι από κάποιο κίνδυνο πηδά αυτή η λαλιά του ξαφνίσματος, η οποία σιγά- σιγά γίνεται φωνή νίκης, θριάμβου, χαράς, ευτυχίας.

Δεν είναι όμως περίεργον πράγμα, ότι το λάλημα ένας και του αυτού πουλιού για τούτον μεν τον λαόν είναι ελεγείον, για τον άλλον δε τραγούδι; Εδώ εμπνέει ένα τραγικόν μύθον κι εκεί μίαν υπέρχαρον διήγησιν; Αν οι άνθρωποι παθαίνουν μίαν τόσην ακουστικήν παρανόησιν, ασφαλώς έπρεπε προ πολλού να έχουν κόψει τ’ αυτιά των. Αλλ’ οι νατουραλισταί επε­νέβησαν ενωρίς και μας επληροφόρησαν τα εξής πράγ­ματα, σώζοντα οπωσδήποτε την αξιοπρέπειαν των αυτιών μας.

Πρώτον ότι τ’ αηδόνια, όπως και πολλά άλλα πουλιά, έχουν διαλέκτους και ιδιώματα όσα η γη χώ­ματα. Αν συμβαίνη και δεν διαφέρουν πολύ μεταξύ τους μερικών πουλιών τα τραγούδια, τούτο γίνεται, διότι όταν αποδημούν, συγχρωτίζονται, είτε ως συνταξιδιώται είτε ως προσωρινοί γείτονες, οπότε και αλληλοκλέβονται αγρίως εις τας συνθέσεις των. Και άλλα μεν κρατούν το κομμάτι που τους φαίνεται καλύτερο, άλλα διορθώνουν το ιδικόν των όσον που το χαλούν ως το φόντο, και μερικά κάνουν συλλογήν κομματιών, ως ο σπίνος π.χ., του οποίου εμέτρησαν δε­καεννέα τραγούδια.

Άλλοι ρωμαντικώτεροι νατουραλισταί βεβαιούν, ότι το τραγούδι πολλών πουλιών δεν διαφέρει μόνον κατά τόπους, αλλά και κατά εποχάς, ή μάλλον κατά την ψυχολογικήν των κατάστασιν. Αλλοιώς, κατ’ αυτούς, τραγουδούν τ’ αηδόνια άμα πρωτοαγαπιώνται, αλλοιώς όταν αρχίζη η εργασία της επωάσεως, οπότε πλέον καλμάρουν τα πρώτα αισθήματα, αλλ’ αλλοιώς όταν γίνωνται γονείς κι έχουν πλέον την φροντίδα της συν­τηρήσεως του σπιτιού, οπότε πλέον η φωνή των παίρνει όλην την μητρικήν τρυφερότητα.

Άμα τα μικρά των φτερουγιάσουν, τότε τ’ Αηδόνια κάνουν για κάμποσον καιρόν όλον τον μουσικόν τους κύκλον από το άλφα. Είναι τόση, λέγουν, η ευσυνει­δησία την οποίαν δείχνουν εις την ωδικήν εκπαίδευσιν των παιδιών των, ώστε επί ημέρας τα κρατούν γύρω τους, τους λαλούν, τα βάζουν να λαλήσουν κι εκείνα, τους φορμάρουν τις φωνές, διορθώνουν τα λάθη των κλπ.

Ίσως εις αυτούς πρέπει να αποδοθή και η αρκετά διαδεδομένη παράδοσις, ότι τ’ Αηδόνι τραγουδεί για να παρηγορή την σύντροφόν του όταν εκείνη επωάζη. Ευρίσκεται και σ’ αρκετά μέρη της Ελλάδος η παράδοσις αυτή μαζί με πλήθος συναφών διηγήσεων, μία των οποίων είναι, ότι αν σκοτώσετε αρσενικό αηδόνι τον Απρίλη, θ’ ακούσητε άλλο παράμερα από την φωληά του σκο­τωμένου να παρηγορή την επωάζουσαν σύζυγον. Αλλά τότε τι θα μείνη ως ανακάλυψις ημών των ανθρώπων, αν στ’ αηδόνια οφείλεται το έθιμον να παρηγορούν οι φίλοι τας απαραμυθήτους χήρας; Αλλ’ επί τέλους, το να παρηγορή εν αηδόνι την χήραν ενός άλλου αηδονιού, έρχεται κάπως φυσικόν.

Οι άνθρωποι όμως δεν εστάθησαν εδώ. Εζήτησαν την επέμβασιν του αηδονιού και εις τους ιδικούς των έρωτας. Στα δημοτικά τραγούδια θα το απαντήσητε συχνά να μεταβιβάζη μηνύματα ερωτευμένων, και πολλάκις μάλιστα καλούμενον να προσφέρη πολύ δυ­σκόλους υπηρεσίας!

Δεν λαλείς καημένο αηδόνι

την αυγούλα με δροσιά

να ξυπνήσης τον αφέντη

να φιλήση την κυρά...

Ορθόν όμως είναι να σημειωθή, ότι υπάρχουν και Αηδόνια τα οποία δεν λαλούν καθόλου, τα λεγόμενα μπουφαηδόνια, τα οποία μάλιστα στην Κέρκυραν τα κάνουν πιλάφι, και ότι συνεπώς έργον φρονήσεως θα είναι να μην εμπιστεύωνται απολύτως στ’ Αηδόνια οι ενδιαφερόμενοι ως ανωτέρω, αλλά να έχουν και στο σπίτι κανένα ξυπνητήρι.

Εν κοντολογία, τ’ Αηδόνι είναι ένα ευτυχισμένο πουλί, εις το οποίον ο ελληνικός λαός έδωσε προνομιούχον θέσιν εις τον έρωτα. Κοινή γνώμη, ότι μόνον με καρδιές τρέφεται, ωσαύτως με καρδιές αηδονιών δυνάμωναν την ψυχή τους τα βασιλόπουλα, που έπαιρ­ναν τον δρόμο για το παλάτι της Πεντάμορφης κλπ. Διότι έχει εξαιρετικό λαρύγγι, έχει, βλέπετε, και εξαιρετικήν ψυχήν. Έχετε όμως ακούσει ποτέ αν ένα αηδόνι σκοτώνεται για λόγους ερωτικούς; Κανείς λαός δεν έφθασε μέχρι τοιαύτης υπερβολής χάριν του αηδονιού.

Ο λαγός μ' όλα ταύτα, εκείνο δηλαδή το πλάσμα στο οποίον ο Θεός έδωκε μόνον δειλίαν, αν ακούση ερωτικό κράξιμο κλείνει τα μάτια του και δεν χαμπερίζει κανένα κίνδυνον. Οι κυνηγοί, οι οποίοι εκμεταλλεύονται αυτήν την ερωτοπάθειάν του διά της γνωστής μεθόδου της καβουρομάνας, βεβαιούν, ότι πολλάκις ούτε με την πρώτη ούτε με την δεύτερη τουφεκιά υποχωρεί εφ’ όσον ακούει το τεχνητό κράξιμο. Και όμως ο ηρωισμός του αυτός εις την κατ’ εξοχήν χώραν της ερωτοπαθείας δεν του εξασφαλίζει ούτε ένα αίσθημα επιεικείας, τουλάχιστον κατά τους μήνας του έρωτός του. Ίσα ίσα τότε τον συγυρίζουν καλύτερα με φρέσκα κρεμμυδάκια και με καινούργια δαφνόφυλλα. Το έχει, φαίνεται, η μοίρα του έρωτος, άμα πέφτη στα χέρια των ανθρώπων να γίνεται σοννέτο ή εξαίρετο στυφάδο."

(Από το εξαιρετικό βιβλίο του αείμνηστου Ευρυτάνα συγγραφέα Στέφανου Γρανίτσα (1880-1915) με τίτλο "Τα άγρια και τα ήμερα του βουνού και του λόγγου")

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"