 |
| Σκηνή από την αναπαράσταση της "Μάχης της Σπηλιάς" στο Σίχνικο Αγράφων (2015) - Σύλληψη και θανάτωση του Κατσαντώνη * φωτό: "Ευρυτάνας ιχνηλάτης" |
Παραθέτουμε ένα σπουδαίο Ιστορικό Ποίημα που ιχνηλατήσαμε από τον επικό μας ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και αφορά το μαρτυρικό θάνατο του θρυλικού Αγραφιώτη επαναστάτη Κατσαντώνη, αυτού του ασυμβίβαστου μαχητή της λευτεριάς και της αξιοπρέπειας που πάλεψε αλύγιστος και μέχρι τέλους ενάντια στη συνασπισμένη τυραννική εξουσία των αληπασάδων και των κοτζαμπάσηδων (βλ. εδώ αφιέρωμα του "Ευρυτάνα ιχνηλάτη" ).
Παράλληλα να υπενθυμίσουμε ότι ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1879) είχε βαθιά Ευρυτανική καταγωγή και μάλιστα από κλεφταρματολίτικη οικογένεια καθώς ήταν απόγονος των οπλαρχηγών Χρήστου και Μόσχου Βαλαώρα, από το χωριό Βαλαώρα Ευρυτανίας!
Ιδού:
*****
Εσείς όπου τον είδετε ψηλά στα κορφοβούνια,
σταυραητοί και πέρδικες, ξηφτέρια, χελιδόνια,
ελάτε να του στήσετε τραγούδι μοιρολόγι.
Τον Κατσαντώνη πιάσανε, κλάψτε πουλιά μου, κλάψτε.
Ένας παπάς τον πρόδωκε! Μαχαίρι να του γένη
η κοινωνιά που το ’βαψε τ’ αφορεσμένο στόμα,
θηλειά κι αστρίτης στο λαιμό τ’ άγιο του πετραχήλι,
να μη βρεθή πνευματικός να τον ξεμολογήση
κι αγαπημένα δάκτυλα τα μάτια του να κλείσουν!
Το γκαρδιακό τ’ αδέρφι του, ο Γιώργος ο Χασώτης,
έξυπνος ακουρμαίνεται, κοιμάτ’ ο Κατσαντώνης.
Η ευλογιά τον έψησεν, η θέρμη τον ανάφτει.
–Ξύπν’, αδερφέ μου, ξύπνησε στον ώμο να σε πάρω·
πλακώσανε οι λιάπιδες και θα μας πιάσουν σκλάβους.
–Τρέχ’, αδερφέ μου, γλίτωσε, μη με ψυχοπονιέσαι.
Κι αν μ’ αγαπάς και πιθυμάς να πάω φχαριστημένος,
κόψε μου το κεφάλι μου μη μου το πάρ’ ο Αράπης
και φέρ’ το πάνω στ’ Άγραφα, και διάλεξ’ ένα βράχο
και δος του το να το φορή, κορφή του να το κάμη,
να το φορή, να το βαστά σαν περικεφαλαία.
Έλ’, αδερφέ μου, γλήγορα, γλήγορα να με κόψης
να πάγω κει ψηλά ψηλά, να φύγω δώθε μέσα,
νάρχονται μαύρα σύγνεφα, νάρχοντ’ αστροπελέκια
να μου θυμάνε το καπνό, να μου θυμάν’ τη λάμψι
του τουφεκιού μου, π’ ορφανό στα χέρια σου θα μείνη.
Να τ’ αγαπάς, να το φιλής, να τόχεις σαν αδέρφι.
Ο Γιώργος εκατάλαβε πως τ’ ανεβαίν’ η θέρμη,
τον άρπαξε στον ώμο του κι απ’ τη σπηλιά πετιέται.
Επήρε τον ανήφορο, στο ξάγναντο προβαίνει,
εξήντα βλέπει Τσάμιδες που τον εκυνηγούσαν.
Κάθε φορά που σίμωναν, έστενε μετερίζι
του Κατσαντώνη το κορμί κι άδειαζε τ’ άρματά του.
Χαρά στη μάνα πόκανε παιδιά τέτοια λιοντάρια!
Έτσι κυνηγηθήκανε τα δυο πιστά τ’ αδέρφια,
όσο που βγήκε ο αυγερινός κι αχνίσανε τ’ αστέρια.
Τότε λαβώθηκε βαριά ο Γιώργος στο ποδάρι,
και τους επιάσαν ζωντανούς, στα Γιάννινα τους φέραν.
Και μιαν αυγή στον Πλάτανο, που από μικρό κλωνάρι
εχόντρυνε κι επλάτυνε, βυζαίνοντας το γαίμα,
την ώρα τους την ύστερη, βαριά σιδερωμένα
του Βάλτου, του Ξερόμερου τα δυο θεριά προσμένουν.
Χίλιων λογιώνε σύνεργα, δαυλιά, σφυρί κι αμόνι
σκόρπια στο χώμα βρίσκονται κι εκείνοι τα τηράνε.
Ο Γιώργος σαν κ’ εδάκρυσε για το γλυκό του αδέρφι.
Του Κατσαντώνη μια ματιά, κ’ εστρέφεψε το δάκρυ.
Κι εκεί που διηγούντανε τονα τ’ αδέρφι στ’ άλλο
τα περασμένα νιώτα τους, την κρύα τη βρυσούλα,
το φόβο του Αλήπασα, του Γκέκα τη λαχτάρα,
έξαφν’ αστράφτ’ ένα σπαθί και γέρν’ ένα κεφάλι:
«Χριστός ανέστη, πλάκωσα!» φωνάζ’ ο Κατσαντώνης
κι ένα φιλί, στερνό φιλί από μακρά τού ρίχνει.
Μες στα κλαριά του πλάτανου, μες στα χλωρά τα φύλλα
σα νάταν στο λημέρι της, εκρύφτηκ’ η ψυχή του,
κι εκύτταζε τον αδερφό που τόνε μαρτυρεύουν.
Δυο γύφτοι τον εστρώσανε δεμένονε στ’ αμόνι
κι αρχίσανε με το σφυρί να τόνε πελεκάνε.
Σκλήθραις πετάν τα κόκαλα, σκορπάνε τα μελούδια·
νεύρα, κομμένα κρέατα σέρνονται σαν ξεσκλίδια,
και κειος τηράει τον ουρανό και γλυκοτραγουδάει:
Χτυπάτε, πελεκάτε με·
σκυλιά, τον Κατσαντώνη
δεν τον τρομάζει Αλήπασας,
φωτιά, σφυρί κι αμόνι.
Μιαν ώρα πελεκούσανε, τα χέρια τους δειλιάζαν,
οι γύφτοι βαρεθήκανε και το λαιμό του κόβουν.
Ανοιγοκλούσ’ ο λάρυγγας, μαύρο πετά το γαίμα
και μες στον κόκκινό του αφρό, μες στη βραχνή γαργάρα
μισοκομμέν’ ακούονται του τραγουδιού τα λόγια:
Χτυπάτε, πελεκάτε με·
σκυλιά, τον Κατσαντώνη
δεν τον τρομάζει Αλήπασας,
φωτιά, σφυρί κι αμόνι.
Ο πλάτανος, σαν ένιωσε στη ρίζα του το γαίμα,
αλαίμαργα το ρούφηξε να μη το πιει το χώμα,
κι εστοίχειωσε κι εθέριεψε κι άπλωσε τα κλωνάρια
τόσο χοντρά κι’ ατάραγα και τόσο φουντωμένα,
που τάβλεπ’ ο Αλήπασας τη νύχτα στ’ όνειρό του
κ’ εφώναζε κ’ ελάμπαζε μην έλθ’ εκείν’ η μέρα
που τα κλαριά του πλάτανου την Πόλι θα πλακώσουν...
21 σχόλια:
Υποκλίνομαι στη μνήμη του σταυραετού των Αγράφων.
ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ του ξεσηκωμού. Απροσκύνητος και αθάνατος!
Ενώνω τις κατάρες μου με αυτές του ποιητή για τον προδότη παπά που έδωσε τον Κατσαντώνη στους απεσταλμένους του Αλή.
Όλοι οι μεγάλοι επαναστάτες είχαν μαρτυρικό τέλος όμως έμειναν αθάνατοι στην ιστορία.
Σ.Μ.
Έχετε γεια ψηλά βουνά κι εσείς κοντοραχουλες Γεια σου Κατσαντώνη μου Γεια σου Καπετανιε μου ....Ξαρματωμενο μ ηβρανε ξαρματωτον στο στρώμα.Γεια σου Κατσαντώνη μου Γεια σου Καπετανιε μου...Απόγονοι των Κατσαντωναιων των Καραισκακηδων και του Θόδωρου του Ζιάκα από το Σπήλαιο Γρεβενών γονατειστε ευλαβικά για τους προγόνους μας.
Φοβερό ποίημα.......για μια εποχή......που όλα τα έσκιαζε η φοβέρα.........και τα πλάκωνε η σκλαβιά!!!!!!!!!
ΦΙΛΤΑΤΕ ΙΧΝΗΛΑΤΗ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΦΟΡΑ.
ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΞΑΝΑΔΙΑΒΑΣΑ ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΣΟΥ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗ. ΑΘΑΝΑΤΟΣ.
Ότε δε πάλιν ο Αλή πασάς συνέλαβε προς τιμωρίαν τον πατέρα και άλλους αυτού συγγενείς και έρριψεν αυτούς εις τας ειρκτάς, εδήμευσε δε και τα ποίμνιά του, τότε τον Κατσαντώνην ηκολούθησαν εις το νέον του στάδιον, οίτε αυτάδελφοί του Κώστας Λεπενιώτης και Γεώργιος Χασιώτης και ο θείος του Δίπλας μετά του εξαδέλφου των Τσόγκα. Ταχέως ο Κατσαντώνης ηδυνήθη να συνάξη περί εαυτόν αρκετούς εκλεκτούς οπαδούς, μεθ’ ων διαφοροτρόπως εξεδικήθη τους εχθρούς του εις τα Άγραφα και εις όλας τας υπό την εξουσίαν του Αλή επαρχίας.
Απόσπασμα από το συγγραφικό έργο του Ιωάννου Γ. Βορτσέλα «Φθιώτις» (Αθήνα, 1907, σελ. 376-378).
Ο Κατσαντώνης ήταν ο απόλυτος αντισυστημικος για τον καιρό που έζησε. Για αυτό και δεν τους συμφέρει να τον διδάσκουν.
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ 22 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821 ΕΓΙΝΕ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΤΑΤΑΡΝΑΣ ΜΕ ΜΠΡΟΣΤΑΡΗ ΤΟΝ ΔΥΣΣΕΑ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟ. ΤΟΝ ΦΑΓΑΝΕ ΚΙ ΑΥΤΟΝ ΟΙ "ΔΙΚΟΙ ΜΑΣ"!
Πραγματικά ο Αριστοτέλης,Βαλαωρίτης έγραψε ύμνο για τον Κατσαντώνη ,ένα υμνο πουθα μείνει για αιώνες .
Συγκλονιστικό και σαν ποίημα αλλά και σαν ιστορία ενός μεγάλου αγωνιστή του λαού μας.
Αθάνατος.
Το Λιοντάρι της Κλεφτουριάς βρυχάται μέσα μας… Μας δείχνει τον δρόμο…
Φλογερή η ψυχή του Κατσαντώνη!
Αίμα αψύ κι αναμμένο!
Την αντρειοσύνη του μόνο ένας Αριστοτέλης Βαλαωρίτης μπορούσε να τη χαράξει στη Χώρα του Αχωρήτου.
Μόνο αυτός, που απ’ το 1857 ως το 1864 υπερασπιζόταν τα δίκια των φτωχών στην Επτανησιακή Βουλή. Αλύγιστος, ασυμβίβαστος, αρνήθηκε την πρόταση-δόλωμα των Εγγλέζων Προστατών να γίνει Έπαρχος. Έγραφε στη γυναίκα του:
«Η ψυχή μου δεν είναι προς πώλησιν. Εις μίαν μόνην δόξαν ατενίζω να ζήσω και να αποθάνω άνευ κηλίδος και άμεμπτος».
Αυτός που όταν αντιπροσώπευσε για 4 χρόνια τα Επτάνησα στην Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων, στα 1865, αρνήθηκε τρεις κυβερνητικές προτάσεις για ανάληψη υψηλόβαθμων χαρτοφυλακίων.
Αυτός που «μέσα στα σπλάχνα του έσερνε ένα σύγνεφο ψυχές, δεν άντεχε την ξένη κατοχή, έμενε βράχος ασάλευτος στη φράγκικη ανεμοζάλη».
Αυτός που Αντάρτης-Ποιητής δήλωνε δια στόματος «Φωτεινού»:
«Καλλίτερα το βρόχο
παρά τα γόνατα στη γη…
Άρα κατάρα τώχω.
Θάφιναν λάκκωμα βαθύ και θάταν μέγα κρίμα
Τιμή να θάψω κι όνομα μέσα σ’ αυτό το μνήμα».
Ακευσώ
ΟΙ ΔΗΜΙΟΙ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ ΤΣΑΚΙΣΑΝ ΜΕ ΤΑ ΣΦΥΡΙΑ ΕΝΑ-ΕΝΑ ΤΑ ΚΟΚΚΑΛΑ ΤΟΥ ΚΟΡΜΙΟΥ ΤΟΥ ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗ. ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΚΑΤΑΦΕΡΑΝ ΝΑ ΣΥΝΤΡΙΨΟΥΝ ΤΟ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΦΡΟΝΗΜΑ. ΠΑΡΕΜΕΙΝΕ ΩΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΣ.ΚΑΙ ΦΩΤΕΙΝΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΓΕΝΝΑΙΟ ΠΟΥ ΑΝΤΙΣΤΕΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΔΙΚΙΑ.
Το ποίημα του Αρ. Βαλαωρίτη είναι συγκλονιστικό. Μας μεταφέρει με πολύ σπαραγμό μπροστά στη σκηνή των τρομερών βασανιστηρίων που υπέστη αυτός ο ανυπότακτος και ασυμβίβαστος ήρωας που δεν έσκυψε κεφάλι και που ποτέ δεν καταδέχτηκε να πάρει από τον δυνάστη Αληπασιά αρματολίκια και αξιώματα αλλά προτίμησε να πεθάνει με το κεφάλι ψηλά ελεύθερος και με τιμή. Αυτό ήταν το τίμημα της αγέρωχης στάσης του, γι αυτό και θα έχει πάντα την πιο ξεχωριστή θέση στις καρδιές όλων των ανθρώπων που αγωνίζονται ως το τέλος. Αθάνατος, θα είναι πάντα ξεχωριστός!!
–Τρέχ’, αδερφέ μου, γλίτωσε, μη με ψυχοπονιέσαι.
Κι αν μ’ αγαπάς και πιθυμάς να πάω φχαριστημένος,
κόψε μου το κεφάλι μου μη μου το πάρ’ ο Αράπης
και φέρ’ το πάνω στ’ Άγραφα, και διάλεξ’ ένα βράχο
και δος του το να το φορή, κορφή του να το κάμη,
να το φορή, να το βαστά σαν περικεφαλαία.
Έλ’, αδερφέ μου, γλήγορα, γλήγορα να με κόψης
να πάγω κει ψηλά ψηλά, να φύγω δώθε μέσα,
νάρχονται μαύρα σύγνεφα, νάρχοντ’ αστροπελέκια
να μου θυμάνε το καπνό, να μου θυμάν’ τη λάμψι
του τουφεκιού μου, π’ ορφανό στα χέρια σου θα μείνη.
Να τ’ αγαπάς, να το φιλής, να τόχεις σαν αδέρφι.
Υπέροχο ποίημα! Φτιαγμένο με πάθος, υψηλή τέχνη και αίμα! Όπως πρέπει στους ήρωες δηλαδή!
Αν ζούσε σήμερα,δεν θα σκλαβώνονταν τα βουνά μας από τους σύγχρονους κοτζαμπάσηδες-ανεμογεννητριοκράτες…
Η ιστορία επαναλαμβάνεται,με άλλους κατακτητές .
ΝΚ
Παλιοφιλε ιχνηλατη η αναρτηση σου με γεμισε συγκινηση και περηφανεια. Ο Κατσαντωνης ηταν ενας πολυ μεγαλος επαναστατης. Αληθινος, γνησιος και ανυποταχτος.Δεν εξαργυρωσε την ελευθερια του ουτε ανταλλαξε την κλεφτοσυνη του με την αρματολοσυνη για οσους καταλαβαινουν τι υπονοω. Ουτε καπακια ουτε οφιτσια. Το ονομα του θα λαμπει σα φωτεινος φαρος για κεινους που εχουν τις ιδιες αδιαπραγματευτες αρχες σε οποια εποχη και αν ζουν.!!
Χαίρομαι που και ο Βαλαωρίτης καταγόταν από την Ευρυτανία. Δεν το ήξερα. Το ποίημα του για τον ηρωικό Κατσαντώνη είναι το κάτι άλλο.
Ευχαριστούμε για τις επισκέψεις και τα σχόλια.
Α Θ Α Ν Α Τ Ο Σ
Δημοσίευση σχολίου