Πέμπτη 4 Απριλίου 2024

"Εσύ είσαι ένας επαναστάτης, ένας αναρχικός..."


Απόσπασμα διαλόγου του εργοστασιάρχη γέρου Φιντή με τον αποστασιοποιημένο γιό του Σταύρο, που απηυδισμένος απαρνήθηκε την εκμεταλλεύτρια τάξη του καθώς και τον ίδιο τον πατέρα του, ως ωμό εκπρόσωπό της, επιλέγοντας να φύγει από το σπίτι του για να δουλέψει εργάτης. 

Το εν λόγω απόσπασμα περιλαμβάνεται στο θεατρικό έργο "Ο Γήταυρος" του πρωτοπόρου συμπατριώτη διανοούμενου Ρήγα Γκόλφη. Το μονόπρακτο αυτό δράμα πρωτοδημοσιεύθηκε το 1908 σε τρεις συνέχειες στο εμβληματικό περιοδικό της εποχής "Νουμάς" (φ.321, 7/12/1908) και θεωρείται το πρώτο έργο σοσιαλιστικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα. Στην πορεία του χρόνου παίχτηκε σε δεκάδες θεατρικές παραστάσεις που δόθηκαν κυρίως από εργατικά σωματεία!

ΥΓ. Ο Ρήγας Γκόλφης (1886-1958), αυτός ο σπουδαίος προοδευτικός λόγιος, είχε Ευρυτανική καταγωγή! Το αληθινό του όνομα ήταν Δημήτρης Δημητριάδης και ο πατέρας του ήταν από το Καρπενήσι το οποίο ο Ρήγας λάτρευε παθολογικά (δείτε ενδεικτικά: εδώ και εδώ).

*****

«ΣΤΑΥΡΟΣ: Όσο γι' αυτό, πατέρα, νομίζω πως δεν έχουν άδικο. Δώδεκα ώρες πάνου κάτου, δουλειά το μερονύχτι, τους αφανίζει. Δεν είναι μικρό πράμα, δώδεκα ολάκερες ώρες νάχης να παλεύης με το σίδερο. Το άψυχο αυτό πράμα για να λυγίση, να κοπή, να πάρει σκήμα, θέλει να φάη ζωές.

ΦΙΝΤΗΣ: Σταύρο, τι είναι αυτά που λες;

ΣΤΑΥΡΟΣ: Λέω απλούστατα, πως έχουν δίκιο να ζητούν λιγόστεψη στις ώρες της δουλειάς.

ΦΙΝΤΗΣ: Μα αυτό είναι ενάντιο στα συφέροντά μας.

ΣΤΑΥΡΟΣ: Το μεγαλύτερο συφέρο καθενός είναι το συφέρο της ανθρωπότητας. Κι αυτοί που εργάζουνται στο εργοστάσιό σας, μην ξεχνάτε, πατέρα, πως είναι οι απόκληροι αυτής της ανθρωπότητας, που όσο κι αν σας κάνουνε να πλουτίζετε, έχουν όμως δικαίωμα σε μια στοιχειώδικη φιλανθρωπία από μέρους σας.

ΦΙΝΤΗΣ: Αυτοί με κάνουν και πλουτίζω; Αυτοί ή τα κεφάλαιά μου, τα μηχανήματά μου, η περιουσία μου, που την έχω ρίξει στους πέντε δρόμους, και που γι΄ αυτό βρίσκουνε ψωμί και τρώνε αυτοί οι τιποτένιοι;…

ΣΤΑΥΡΟΣ (με κάποιο θυμό): Η περιουσία σας που τη ρίξατε στους πέντε δρόμους, καθώς λέτε, μεγάλωσε και θέριεψε μέσα σ' αυτούς τους πέντε δρόμους, όχι βέβαια μονάχη της, μα με το αίμα αυτουνών, που τώρα τους βρίζετε κιόλας.

ΦΙΝΤΗΣ: Δε σε καταλαβαίνω, Σταύρο, μα την αλήθεια, δε σε καταλαβαίνω.

ΣΤΑΥΡΟΣ: Κι όμως αυτά που λέω είναι τόσο απλά. Δε με καταλαβαίνετε, γιατί δε θέλετε, γιατί ίσως και δεν μπορείτε να με καταλάβετε. Δε συλλογιστήκατε ποτέ πόσοι απ' αυτούς φύγανε από το εργοστάσιό σας σακατεμένοι και χιλιοπαθιασμένοι, ενώ μπήκανε εκεί μέσα μ' όλη τη γεροσύνη και τη φωτιά της νιότης. Δε συλλογιστήκατε ποτέ πως η μόνη τους ανταμοιβή ύστερ' από τόσω χρονώνε εργασία, είναι η πείνα, η άτιμη πείνα άμα τους περιτριγυρίσουνε τα γερατειά, και πάψει πια η ικανότητά τους για τη δουλειά… (ξαφνικά). Πάψτε να είστε τόσο άδικος γι' αυτούς, πατέρα. Ακούστε με και μένα. Ας τους λιγοστέψουμε τις ώρες της εργασίας όπως ζητάνε, ας τους κάνουμε και καμιά άλλη παραχώρηση, ας τους…

ΦΙΝΤΗΣ (διακόφτοντας με θυμό): Και καμιά άλλη παραχώρηση; Εσύ είσαι τρελός. Είσαι  τρελός. Μπας και ήρθες εδώ, καταραμένε, για να μου καταστρέψης την περιουσία μου, να μου πάρεις τα κόπια μου, και να τα σκορπίσης στον άνεμο;

ΣΤΑΥΡΟΣ: Ίσως αυτά που λέτε κόπια σας να είναι πιο πολύ ξένα, παρά δικά σας.

ΦΙΝΤΗΣ (μονάχος του, σαν απελπισμένος): Πάντα ο ίδιος, πάντα ο ίδιος. Δεν μπόρεσε ν΄ αλλάξει, Θεέ μου.

ΣΤΑΥΡΟΣ: Κι όμως αν ξέρατε τι θα πη σκλαβιά…

ΦΙΝΤΗΣ (διακόφτοντας): Μιλάς για σκλαβιά, γι' αυτούς που κατάντησαν να είναι πιο λεύτεροι κι από μένα. Η πολιτεία τούς έκαμε βασιλιάδες, και λύνουνε και δένουνε, και κατεβάζουν αρχόντους με τον ψήφο τους. Πού ματακούστηκε να κυβερνάη έναν τόπο η φτωχολογιά και η αργατιά.

ΣΤΑΥΡΟΣ: Τους λευτέρωσε η πολιτεία, είναι αλήθεια, μα τους σκλάβωσε ο παράς. Αυτό το σκλάβωμα όμως είναι πολύ χειρότερο από κάθε άλλο. Δε θα περάση πολύς καιρός που θα ξεσκλαβωθούνε κι απ' αυτό… Αλίμονο στις ιδέες; σας τότε κύριε Φιντή.

ΦΙΝΤΗΣ: Εσύ είσαι ένας επαναστάτης, ένας αναρχικός, που ήρθες εδώ μέσα για να με φοβερίσης. Α! δεν μπορώ να σε υποφέρω πια, θα φωνάξω την αστυνομία να σε πετάξη από μπροστά μου. (Πέφτει σε μια καρέκλα).

Πάψη.

ΣΤΑΥΡΟΣ (ήσυχα ύστερα από λίγη σκέψη): Δεν είναι ανάγκη να το κάμη αυτό η αστυνομία. Θα το κάμω μόνος μου, τώρα που σας γνώρισα καλά και κατά βάθος. Μια φορά είμουνα παιδάκι και δε σας είχα καταλάβει αλλιώς βέβαια δε θα με βλέπατε ποτέ να ξαναπατήσω το κατώφλι σας. Κι αν με είδατε σήμερα νάρχουμαι εδώ, τόκαμα αυτό μόνο και μόνο με την ελπίδα πως με ό,τι μέσο μού περνούσε από το χέρι θα μπορούσα να γλυκάνω τη δυστυχία τω δυστυχισμένω σας. (Δυνατότερα, ύστερα από λίγο.) Τόσα χρόνια μακριά από σας, δούλεψα με τα χέρια μου για να ζήσω. Πείνασα, δίψασα, υπόφερα, και είδα από σιμά μέσα στα εργοστάσια κι εγώ, ένας απλός εργάτης, είδα από σιμά τη μεγάλη καταπίεση του παρά, είδα από σιμά τα βάσανα, τις πίκρες, τις αδικίες, τους θανάτους. Είδα από σιμά την αγριότητα, την ατιμία, και μπήκα και γω, και βουτήχτηκα και γω, και έπαθα και γω. Κλείνω μέσα μου αυτή τη στιγμή τον πόνο όλων όσων τυραννιούνται κάτου από τα σκληρά πατήματα όλων εκείνων που σας μοιάζουν… Α! με λέτε επαναστάτη, αναρχικό. Μα δεν είμαι τίποτ' απ' αυτά. Είμαι μονάχα ένας άνθρωπος, ένας άνθρωπος που εσείς δεν είστε.

ΦΙΝΤΗΣ (συλλογισμένος): Αλίμονό σου, αλίμονό σου, τρισαλίμονό σου!…

ΣΤΑΥΡΟΣ (χτυπά το κουδούνι). (Μπαίνει ο υπερέτης).

ΣΤΑΥΡΟΣ: Τοίμασε σε παρακαλώ τα πράματά μου και κατέβασέ τα κάτου στην οξώπορτα.

Υπερέτης. Αμέσως. (Φεύγει).

Πάψη. (....) »

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

16 σχόλια:

against the system είπε...

Καταπληκτική ανάρτηση. Μπράβο σου ιχνηλάτη της ευρυτανίας.

ΑΓΡΑΦΙΩΤΗΣ είπε...

Αγνοούσα ότι και ο Ρήγας Γκόλφης καταγόταν από την Ευρυτανία!

Ανώνυμος είπε...

Χωρίς εσένα γρανάζι δεν γυρνά
εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά.

doctor είπε...

ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΑΠΟΚΡΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΠΛΗΣΤΗ ΑΥΤΗ Η ΤΑΞΗ, ΦΙΛΤΑΤΕ ΕΥΡΥΤΑΝΑ ΙΧΝΗΛΑΤΗ, ΠΟΥ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΑΥΤΗΣ, ΤΗΝ ΑΠΕΧΘΑΝEΤΑΙ !

Κική Κωνσταντίνου είπε...

ευχαριστούμε πολύ Ευρυτάνα μου για το απόσπασμα του μονόπρακτου δράματος

Καλεσμενιωτης είπε...

Συγχαρητήρια για την ανάρτηση.Υπεροχο κείμενο.

A.Κ. είπε...

Τιμή του και καμάρι του
του Σταύρου.

kapetandiamantis είπε...

ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΠΩΣ ΤΟ ΑΥΤΙ ΤΟΥ ΦΙΝΤΗ ΟΥΤΕ ΚΑΝ ΙΔΡΩΣΕ. ΟΥΤΕ ΠΟΥ ΘΑ ΕΙΧΕ.. ΑΚΟΥΣΕΙ ΓΙΑ ΣΙΚΑΓΟ ΚΑΙ ΟΚΤΑΩΡΟ.

Scorpion49 είπε...

Ο Ρήγας Γκόλφης, μέσα από το διήγημά του, μας έδωσε να καταλάβουμε ότι όταν κάποιος έχει ανθρωπιά μέσα του, βλέπει το άδικο και αντιδρά. Μακάρι να αντιδρούσε η πλειοψηφία του λαού μας, θα ήταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα, προς το καλύτερο!!!

Giannis Pit. είπε...

Τέχνη και πολιτική δοσμένη με έξοχο τρόπο. Ευρυτάνα σε ευχαριστούμε πολύ για την παράθεση, φίλε μου. Την καλησπέρα μου.

Ακευσώ Κρίκελλο είπε...

Ο «οίστρος» αστραποβόλησε στην ερευνητική, διεισδυτική ματιά του Ευρυτάνα Ιχνηλάτη για μια ακόμη φορά!
Ανέβασε στη σκηνή της καρδιάς μας «τον Γήταυρο». Πίσω απ’ τις κουίντες ο Ρήγας Γκόλφης, ο Λόγιος, ο Ποιητής, ο μπολιασμένος με την επαναστατική ευρυτανική ορμή απ’ τη μεριά του πατέρα του και τη λυρική αισθαντικότητα του Γεωργίου Δροσίνη και του Κωστή Παλαμά, συγγενών απ’ τη μεριά της μάνας του, ζωντανεύει την αιώνια πάλη των τάξεων.
Ξεφυλλίζω τα γνωστικά μου τετράδια στη διάρκεια των σπουδών μου και της φιλολογικής μου πορείας… Άφαντο και αψηλάφιστο το πρώτο αυτό έργο στην ελληνική σοσιαλιστική λογοτεχνία. Αναζητώ το θεατρικό στη «λιμνοθάλασσα» του διαδικτύου. Ψαρεύω τα λόγια του αναρχικού Σταύρου που κλείνει μέσα του «τον πόνο όλων όσων τυραννιούνται κάτου από τα σκληρά πατήματα των πλουσίων», του νέου που σε μια στιγμή καθαγιάζει τους χειρώνακτες:
«Ο καλύτερος τρόπος για να φτάση κανείς ψηλά, όχι ψεύτικα, μα αληθινά, είναι να αρχίση από τα σκαλοπάτια εκείνα που φαντάζουν (κατά τον Φιντή) χαμηλά και ταπεινά».
Παρακολουθώ το δράμα κι αναρωτιέμαι αν ο Γήταυρος, το στοιχειό με την ακαθόριστη μορφή, που ζει κοντά σε έλη και λίμνες, που βρυχάται με βρυχηθμούς τρομακτικούς, είναι πλάσμα μυθικό, προαναγγέλλον συμφορές μελλούμενες.
Μα, σαν καταστραφεί το εργοστάσιο και σκοτωθούν πολλοί εργάτες, προκαλώντας την οργή των επιζώντων, παρουσιάζεται η λεπτεπίλεπτη, μοσχοαναθρεμμένη θυγατέρα του εργοστασιάρχη, η Αννούλα, να «βλέπει» μια μαυρίλα να κατακλύζει τους δρόμους που οδηγούν στο οχυρωμένο τους αρχοντικό, να «ακούει», βρυχηθμούς που στοιχειώνουν τον αγέρα. Σωριάζεται ξέπνοη, φωνάζοντας:
-Πού είσαι, Σταύρο; Ο Γήταυρος… Έρχεται ο Γήταυρος.
Και τότε νοιώθω πως ο Γήταυρος είναι ον υπαρκτό. Είναι ο Λαός που γίνεται θεριό ανήμερο, ποτάμι διεκδίκησης και εκδίκησης ορμητικό, κραυγή-γκόλφι για τους απανταχού κατατρεγμένους, κριός πολιορκητικός στα μαυσωλεία της άπληστης Ολιγαρχίας, Νέμεσις για τα εγκλήματα των «Φιντήδων» της μπουρζουαζίας.
Και την ώρα της «Τίσεως» δεν θα τους σώσει καμιά αστυνομία. Οι σιδηρόφρακτοι κορυνηφόροι τους δεν θα μπορούν πλέον να ποδοπατήσουν τους εξεγερμένους, που θα διαλύσουν όλα τα μορμολύκεια της άρχουσας τάξης, θα τιμωρήσουν τους σωματοφύλακες των εκχυδαϊζόντων και φασιστοβασιλευόντων αχυρανθρώπων.
Θα ζητήσουν δικαιοσύνη για την κάθε Κυριακούλα που βρέθηκε να ζητιανεύει τη σωτηρία της σ’ ένα αστυνομικό τμήμα του κλεινού άστεως, του τελούντος εν πλήρει υπνώσει:
- Βοηθήστε με!
Κινδυνεύω…
Θα με σκοτώσει ο πρώην μου…
Φοβάμαι!
Συνοδέψτε με μ’ ένα περιπολικό μέχρι το σπίτι μου…
Σας παρακαλώ!
Σώστε με!….
Για να εισπράξει από ένα όργανο κάποιου «Φιντή» της έννομης τάξης:
-Το περιπολικό δεν είναι ταξί!!!
Και μένει η Κυριακούλα, 28 χρονών, σφαγμένη, έξω απ’ το φυλάκιο της αστυνομίας, μέχρι να τη μεταφέρουν στο τραπέζι του νεκροτομείου….
Φτερουγάει η ψυχούλα της ντυμένη νυφούλα… Δεν έχει ανάγκη πια κανένα «ταξί» …
Πίσω της, αστυνομικοί, δημοσιογράφοι, παρατρεχάμενοι της εξουσίας, λακέδες του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, σταίνουν τα υφάδια τους πάνω στα αίματα ενός ονείρου που έμεινε στα μισά.
Πέρα στη γενέτειρά της, στο Αγρίνιο, η λιμνοθάλασσα μοιρολογάει …
Τη μοναξιά της νυχτιάς θα τη σφάζει με το μαχαίρι του ο μαύρος καβαλάρης του Κακού.
Οι νεραϊδοπαρμένες ψυχές της περιοχής θ’ ακούνε τα μουγκρητά του Γήταυρου…
Και η Κυριακούλα μαζί με την Αννούλα του Γκόλφη, θα ψάχνουν τον επαναστάτη, τον αναρχικό, τον Σταύρο να τις σώσει:
-Σταύρο, πού είσαι;;;;…..
Ακευσώ

Φυσιολάτρης! είπε...

Πολύ συμβολικό έργο..............ο πατέρας εκπροσωπεί το γερασμένο και απάνθρωπο καπιταλισμό..............ενώ ο γιος τον επερχόμενο προοδευτικό και ανθρώπινο σοσιαλισμό..............σε μια εποχή που οι επαναστατικές ιδέες αποκτούσαν δύναμη και συγκινούσαν τους ανθρώπους!!!!!!!!!!!!!!!!

Ο Γιάννος απ' τα βουνά της Πινδου είπε...

Αναδεικνύεται περίτρανα μέσα από την πένα του Ευρυτανία Γκόλφη ότι η ζωή μας επιφυλάσσει εκπλήξεις.Ακομα λοιπόν και μέσα από την ολιγαρχία βγαίνουν τριαντάφυλλα.

A είπε...

Ούτε αφέντες ούτε δούλοι

Ο ΑΛΗΘΙΝΟΣ είπε...

Πάντα υπέροχος Ιχνηλάτη!

ΕΥΡΥΤΑΝΑΣ ΙΧΝΗΛΑΤΗΣ είπε...


Ευχαριστούμε για τις επισκέψεις και τα σχόλιά σας.