Μέσα από τις στάχτες...

"Καρπενήσι. Απ' εδώ πέρασαν οι Γερμανοί" - ιστορική φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή ("Mε τους αντάρτες στα βουνά")

Στις 7 Νοεμβρίου 1943, οι Γερμανοί ναζί εισβάλλουν στο Καρπενήσι, την πρωτεύουσα της Εαμοελασίτκης Αντίστασης, καίγοντας πολλά κτήρια της πόλης και δολοφονώντας αθώους και ανυπεράσπιστους ανθρώπους. Αυτή ήταν η πρώτη επέλαση τους. Θα ακολουθήσει και δεύτερη, ακόμη πιο βάρβαρη και αιματοβαμμένη, τον Αύγουστο του 1944, όταν θα πυρπολήσουν ξανά και θα ισοπεδώσουν κυριολεκτικά ολόκληρο το Καρπενήσι και τα περισσότερα χωριά της Ευρυτανίας. Τα χιτλερικά κτήνη θα κάψουν ζωντανούς μέσα στα σπίτια τους ή θα σφαγιάσουν δεκάδες συμπατριώτες μας, κυρίως ηλικιωμένους και μικρά παιδιά, που δεν πρόλαβαν να διαφύγουν στα βουνά. (βλ. το σχετικό αφιέρωμα)! 

Ο πρωτοπόρος παιδαγωγός Μιχάλης Παπαμαύρος εκ Χίου (1890-1962) - ο οποίος συνεπαρμένος από το μεγαλείο της αντιστασιακής εποποιϊας ανέβηκε στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας όπου και διετέλεσε συνδιευθυντής του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου του ΕΑΜ στο Καρπενήσι, συμβάλλοντας μαζί με άλλους φωτισμένους εκπαιδευτικούς και στη συγγραφή του περίφημου αναγνωστικού της ΠΕΕΑ του 1944 - υπήρξε παράλληλα και ο συγγραφέας του Αναγνωστικού της Φυλακής με τίτλο "Μεγάλα χρόνια", βιβλίο που έγραψε στις φυλακές της Αίγινας το 1947, εκεί όπου τον εκτόπισε το ελεεινό δωσίλογο κράτος των νικητών ως... "ανταμοιβή" για όσα πρόσφερε στον απελευθερωτικό αγώνα και τον πολιτισμό!   

Σε εκείνο λοιπόν το αναγνωστικό (που ο Μιχ. Παπαμαύρος προόριζε για τις μορφωτικές ανάγκες των παιδιών του λαού και το οποίο... βέβαια κατασχέθηκε) γίνεται μία σημαντική αναφορά στο χωριό Λάσπη (σ.σ. σημερινός Άγιος Νικόλαος) της Ευρυτανίας και στη ναζιστική θηριωδία που βίωσαν οι κάτοικοί του. Ταυτόχρονα όμως αναδεικνύεται και η δύναμη ψυχής και η ακατάβλητη θέληση των ανυπόταχτων Ευρυτάνων για την αναγέννηση μέσα από τις στάχτες της καταστροφής.   

Επειδή θεωρούμε ότι κάθε μαρτυρία (μικρή ή μεγάλη) από εκείνα τα χρόνια, είναι πολύτιμη και συμβάλλει στη συλλογική μνήμη αυτού του λαού, επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε το συγκεκριμένο απόσπασμα με αφορμή και την αυριανή μαύρη επέτειο... 

Ιδού:

ΜΕΓΑΛΑ ΧΡΟΝΙΑ - Το αναγνωστικό της φυλακής - εκδ. Κάδμος 1989

=============

"Όταν πάρεις από τη Λαμία το δρόμο του Καρπενησιού, θα μπεις στην κοιλάδα της Σπερχειάδας και της Μακρακώμης. Ύστερα θα περάσεις από το χωριό Άγιος Γιώργης και θ' αρχίσεις να ανεβαίνεις τη ράχη του Βελουχιού. Πίσω από τη ράχη, στη ρίζα του Βελουχιού είναι το Καρπενήσι. 

Πριν φτάσεις στο Καρπενήσι και μόλις κατεβείς το πίσω μέρος της Ράχης, θα περάσεις δίπλα από ένα ωραίο χωριό, τη Λάσπη.

Η Λάσπη είναι ένα όμορφο και μεγάλο χωριό χτισμένο λίγο αριστερά από το δημόσιο δρόμο. Αντίθετα με το όνομά του, είναι ένα χωριό που έχει τις λιγότερες λάσπες από κάθε άλλο χωριό της Ευρυτανίας. Ο δρόμος, που οδηγεί από το δημόσιο δρόμο στο χωριό, είναι στρωμένος με πέτρες. Το ίδιο είναι στρωμένοι οι δρόμοι και μέσα στο χωριό.

Τα δίπατα πέτρινα σπίτια της Λάσπης έδειχναν πως στο χωριό αυτό κατοικούσαν άνθρωποι πολιτισμένοι και νοικοκυραίοι. 

Μα από τα όμορφα αυτά σπίτια τώρα στέκονται μόνο μαυροκαπνισμένοι οι τοίχοι τους. Γιατί όταν στις 8 Αυγούστου 1944 οι Γερμανοί έκαμαν την τελευταία τους επίθεση στην Ευρυτανία και έκαψαν το Καρπενήσι, έκαψαν και τη Λάσπη και όλα τα άλλα χωριά γύρω. 

Αφού έκαψαν όλα τα σπίτια του χωριού, μάζεψαν ύστερα τα έπιπλα, που έμειναν άκαυτα. Πήραν και τις θημωνιές του σιταριού από τα γύρω αλώνια και τα 'βαλαν όλα μέσα στην εκκλησία του χωριού και έκαμαν έναν πελώριο σωρό. Ύστερα έστησαν στην κορφή του σωρού την κολυμπήθρα και έβαλαν φωτιά.

Οι κάτοικοι της Λάσπης σκορπισμένοι στις γύρω βουνοκορφές, έβλεπαν από μακρυά τα σπίτια τους, που καίονταν και από τις πράξεις αυτές έκριναν τον πολιτισμό των εχθρών μας.

Αηδιασμένοι και αγαναχτισμένοι, περιορίζονταν μόνο να σφίγγουν τα δόντια τους και να υψώνουν τις γροθιές τους. Άλλο τίποτα δεν μπορούσαν να κάνουν, γιατί ήταν άοπλοι.

Όταν έφυγαν οι Γερμανοί, οι Λασπιώτες γύρισαν στο χωριό τους. Όλοι ήταν με την ψυχή στο στόμα!

Μα οι καλοί αγωνιστές δεν τα χάνουν στις ατυχίες τους. Και οι Λασπιώτες ήταν από τους καλύτερους αγωνιστές του λαού. Τα παλικάρια του χωριού, τον καιρό της Κατοχής, ήταν όλα στον Αγώνα. Οι ηλικιωμένοι πάλι που έμειναν στο χωριό, εξυπηρετούσαν με όλους τους τρόπους τον Αγώνα. 

Δεν έμειναν λοιπόν με σταυρωμένα χέρια. Πήγαν αμέσως στο δάσος, έκοψαν ξύλα και ο καθένας έφτιαξε μια ξύλινη παραγκούλα, για να βάλει μέσα τα παιδιά του..."

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"